Ontdek de 20 in België gevonden cocaïnelabs: ‘Drugscriminelen spreiden hun risico’s’ (video)

Cocaïne verwerkt in plastic, textiel of steenkool glipt door de douane en wordt ‘gewassen’ in cocaïnelabs over heel België. De strijd tegen drugssmokkel verandert razendsnel. Knack en De Tijd onderzochten welke rol de Belgische labs spelen in het kader van de NarcoFiles.

Niemand kijkt nog op van een cannabiskwekerij, of van een xtc-lab dat wordt blootgelegd in West-Vlaanderen of Limburg. Die drugsfabriekjes zijn dankzij de tv-reeksen Eigen Kweek en Undercover zelfs tot ons collectieve geheugen gaan behoren. Maar de laatste jaren duiken er ook cocaïnelabs op. De Belgische politie ontdekte er al twintig sinds 2018, blijkt uit navraag van Knack.  

Volgens een Europol-rapport komen cokelabs in Europa veel meer voor, en zijn ze gesofisticeerder dan eerder gedacht. In de periode 2016-2019 halveerde het aantal ontmantelde cokelabs in traditionele exportlanden zoals Bolivia, Colombia en Peru. Elders in de wereld verdubbelde het aantal gevonden cokelabs. De productie van cocaïne verschuift dus. 

Drugscriminelen gebruiken die labs onder andere om het cocaïnepoeder te versnijden met soortgelijk uitziende stoffen zoals ontwormingsmiddel, cafeïne of paracetamol. Dat verhoogt de winstmarge op een gram coke, tegen een gemiddelde straatprijs van 50 euro.

Zeven van de ontmantelde cokelabs in België hebben echter een ander, geraffineerder doel: het zijn ‘cocaïnewasserijen’. ‘Die wasserijen zijn een interessant, vrij recent fenomeen’, zegt nationaal drugscoördinator en professor drugsbeleid Charlotte Colman (UGent). ‘Dat kan erop wijzen dat drugscriminelen hun manieren om coke te smokkelen diversifiëren om het risico te spreiden.’ 

Alles wassen

Hoe gaat het in zijn werk? Om het witte goud door de scanners van de douane te loodsen, verwerken de smokkelaars de cocaïne in zogenaamd ‘dragermateriaal’. Haast elk materiaal kan dienstdoen als drager: textiel, fruitsappen, karton, plastic, zelfs steenkool. Nadien ‘wassen’ de criminelen de cocaïne uit de drager. Dat gebeurt in die cokewasserijen. In de video bovenaan dit artikel ziet u hoe dat proces juist in zijn werk gaat.

De politie ontdekte de eerste grote cocaïnewasserij in ons land in 2021 in Arendonk, vlak bij de Nederlandse grens. De politie van Antwerpen onderschepte 51 kilogram cocaïne en kon dertien mensen arresteren. ‘Het ging om vier Belgen, twee Nederlanders, twee Albanezen, een Marokkaan en zeven Colombianen’, zegt Marc Vancoillie, hoofd van de sectie drugs van de federale politie.

‘Die Colombianen verklaarden dat ze “waren gelokt om in de bouw te werken” en “gedwongen werden om in het cokelab te werken”. Dat is weinig geloofwaardig. Minstens een van die Colombianen kende wellicht de chemische formule die cruciaal is om de cocaïne uit de drager te wassen.’

In Marcinelle bij Charleroi ontdekte de politie een cokewasserij door een truc van de Amerikaanse inlichtingendienst FBI. Drie jaar eerder lanceerde die stiekem ANOM, een telefoon waarmee je volledig geëncrypteerd berichten kon versturen. Criminelen begonnen die cryptofoons te gebruiken, in de veronderstelling dat ze vrijuit konden converseren zonder dat hun berichten onderschept konden worden. De FBI kon alles meelezen.

Vancoillie: ‘Dankzij hun tip konden we dat lab oprollen, nog voor het in gebruik werd genomen. We vonden genoeg chemicaliën om anderhalve ton cocaïne uit dragermateriaal te wassen.’

11 labs in 2021

De kunstgreep van de FBI doet ook denken aan de ontcijfering van de versleutelde berichtenapp Sky ECC. Die kraak van miljarden versleutelde berichten door de Belgische politie leidde op 9 maart 2021 tot huiszoekingen op 200 locaties – de grootste gerechtelijke actie ooit in ons land.

Het hoeft niet te verbazen dat in datzelfde jaar veruit de meeste cocaïnelabs werden ontdekt: 11 op een totaal van 20 in de periode van 2018 tot nu. Op onderstaande kaart ontdekt u waar de cocaïnelabs zich bevonden. (De twee labs die dit jaar werden gevonden, werden nog niet opgenomen in de vrijgegeven data.) 

In 2022 en dit jaar werden telkens maar twee cocaïnelabs ontdekt. Vanwaar die terugval? Kurt Boudry, hoofdcommissaris bij de Federale Gerechtelijke politie: ‘Het is niet dat er via de haven van Antwerpen minder cocaïne binnenkomt, integendeel. Elk jaar blijft de instroom vergroten, maar we zien althans niet dat het aantal labs mee stijgt. Heeft de ontcijfering van Sky ECC een ontradend effect?’

‘Dat kan', zegt professor Colman. 'Of ze zijn er wel, en we vinden ze gewoon niet. Dat kan zeker ook.’

Het aantal ontdekte cokelabs in Nederland en vooral Spanje ligt nog hoger. In Nederland werden er vorig jaar alleen al 20 cocaïnelabs gevonden. In Spanje gaat het om 128 ontdekte labs in de voorbije tien jaar.

‘Spanje is het mekka van de cocaïnewasserijen', zegt Marc Vancoillie. 'De taal speelt ongetwijfeld een rol: als er mensen uit Zuid-Amerika bij betrokken zijn, is het makkelijker werken in je eigen taal. Op het Iberisch Schiereiland heb je ook meer uitgestorven platteland waar je makkelijker wegkomt met een drugslab met geur- en lawaaihinder dan in het drukbevolkte België.’