‘Onsuccesvolle bedeltocht van Bourgeois op Europees niveau laat zien hoe N-VA veranderd is’

N-VA blijft in het Europees parlement waar ze zat: in de ECR-fractie, omringd door extreemrechts. Dat N-VA weinig anders kon of wilde, toont aan hoe die partij is veranderd, schrijft Knack-redacteur Simon Demeulemeester.

‘In elke fractie heb je die zatte nonkel waarbij je de andere kant uitkijkt.’ Ontslagnemend Vlaams minister-president en nieuwbakken Europees parlementslid Geert Bourgeois (N-VA) was laconiek toen hij vragen kreeg over zijn besluit om met N-VA in de ECR-fractie te blijven. Die Europese Conservatieven en Hervormers vormt immers een bont allegaartje.

Neem bijvoorbeeld de Poolse PiS-partij. Die is Polen aan het omtuigen tot een illiberaal land waarin de rechterlijke macht in dienst staat van de regering. Of de extreemrechtse partij Vox uit Spanje, virulent gekant tegen de door N-VA geestdriftig gesteunde Catalaanse afscheidingsbeweging. Ander extreemrechts volk in de ECR-herberg zijn het Nederlandse Forum voor Democratie, de Zweden Democraten en de fascistische Broeders van Italië (Fratelli d’Italia). ‘Die zatte nonkel’ is dus op zijn minst vijf zatte nonkels.

De onsuccesvolle Europese bedeltocht van Bourgeois laat zien hoe N-VA veranderd is.

Nu hebben wel meer fracties dergelijke figuren in de rangen. De Europese Volkspartij (EVP) heeft de Hongaarse despoot Viktor Orban. In de liberale ALDE-fractie zit de Tsjechische premier/zakenman Andrej Babis wiens bedrijf 17 miljoen euro Europese subsidies moet terugbetalen wegens belangenvermenging. Bij de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D) de corrupte Roemeense regeringspartij PSD.

Bourgeois suste nog door te wijzen op de grote vrijheid die elke partij behoudt in deze fractie. Bovendien zal N-VA’ster Assita Kanko als vicevoorzitter ‘rechtstreeks waken over de lijnen van de fractie’. Daar hoort een kanttekening bij. Of zes. Want zoveel vicevoorzitters zijn er om te waken over de lijnen van die fractie. Het gelaat van het ‘Nieuw Vlaams Feminisme’ zal haar werk hebben. Bijvoorbeeld met de Nederlandse Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP). Die verloor in 2007 haar subsidie van staatswege omdat het vrouwen niet toeliet lid te worden van de partij. Voorts vindt de SGP, onder meer, het vrouwenkiesrecht strijdig met ‘de roeping van de vrouw’.

Bourgeois’ argumenten om binnen de ECR te blijven, zijn flauw. De uitspraak van N-VA-ondervoorzitter Lorin Parys, dat de Europese fractievorming neerkomt op ‘kies uw miserie’, zet extra de vraag op scherp of er geen andere fractie was waarin N-VA kon gaan zetelen? Was er echt geen mindere miserie te kiezen?

Zeker wel. In de EVP en Alde zitten er minstens minder abjecte figuren. Met beide fracties sprak Bourgeois over toetreding. Dat is logisch. N-VA kan bij de EVP haar conservatieve gelaat warmen, bij Alde haar liberale kantjes botvieren. Er is nog een optie. Toen in 2014 de vier Europese verkozenen (Johan Van Overtveldt, Helga Stevens, Mark Demesmaker en Louis Ide) werd gevraagd welke fractie ze verkozen, kwamen daar vier verschillende adviezen uit. Onder meer Alde, EVP en… de EVA.

Kakkerlakken

De Europese Vrije Alliantie is geen onbekende van N-VA. Ze is er namelijk lid van. Samen met, onder meer, de Scottish National Party, Republicana de Catalunya en een hele rist andere regionalistische en autonomistische partijen. De Volksunie, waaruit N-VA is ontstaan, was in 1981 een van de stichtende leden van EVA. Gedurende 10 jaar, van 2004 tot 2014, werd de partij voorgezeten door twee onverdachte Vlaams-nationalisten: Nelly Maes en de betreurde Eric Defoort, N-VA’er van het eerste uur.

De Europese Vrije Alliantie werkt in het Europees parlement samen met de Europese Groene Partij. Zij vormen daar de fractie De Groenen/Vrije Europese Alliantie. Waarom is N-VA daar niet toegetreden? Dat zou om meer dan één reden thuiskomen zijn geweest. Er zijn de eerder beschreven historische banden. En er zijn de inhoudelijke argumenten.

N-VA zou bij de fractie De Groenen/Vrije Europese Alliantie zetelen met de zo geliefde Catalaanse independisten en niet met de meest gewelddadige vertegenwoordigers van het unionistische Spanje, zoals Vox. En met de Scottish National Party, een partij die wél redelijk succesvol de onafhankelijkheidsgedachte op de politieke agenda kon zetten en niet met de Conservatives, waarvan de gedoodverfde nieuwe leider Boris Johnson de Schotse independisten eens vergeleek met ‘kakkerlakken’. Zoiets moet Vlaams-nationalisten toch onaangenaam herkenbaar in de oren klinken?

Uiteraard zou er ook in die fractie wel eens een meningsverschil opduiken, bijvoorbeeld met Groen of Ecolo. Maar zou dat meningsverschil wel zo fundamenteel zijn als met, bijvoorbeeld, de fascisten van Fratelli d’Italia in ECR? En zou er in dat meningsverschil ook geweld dreigen, zoals met Vox het geval is? ‘Die gaan we weleens een flink pak slaag geven’, zei secretaris-generaal van de partij Ortega Smith over Europarlementslid Mark Demesmaeker toen die hem in het Europees parlement op de rooster legde. ‘Geert Bourgeois let dus maar beter op’, schreef KUL-politicoloog Bart Maddens daarom deze week in De Standaard. ‘Iets onvriendelijks zeggen over Spanje in aanwezigheid van Vox-politici kan zijn gezondheid schaden.’ Voor binnenlands gebruik zou het slecht dienen, maar zou het Bourgeois’ gezondheid ook geschaad hebben om samen te zetelen met Groen en Ecolo?

Nu, N-VA was niet welkom in die fractie. Het lidmaatschap is de laatste jaren steeds moeilijker gaan liggen. Volgens de partij door ‘de verslechterde relatie met de belgicistische Groenen’.

Net zo bij Alde. De afkeer jegens Guy Verhofstadt is van planetaire omvang binnen de N-VA. Maar bij Alde zijn ze ook niet vergeten dat N-VA vijf jaar geleden Verhofstadt in zijn hemd zette door na intensieve gesprekken alsnog last minute te kiezen voor ECR en niet voor Alde. Dat de N-VA niet bij S&D gaat aankloppen, begrijpt zelfs de grootste voorstander van de Bourgondische coalitie. Net zo duidelijk is het waarom N-VA ervoor past om als onafhankelijke en dus ‘als eunuch’ (Bourgeois was kwistig met de metaforen) in het parlement te gaan zitten.

Sneu feestje

Quid EVP? Inhoudelijk zit N-VA daar het best op zijn plaats. Ook hier speelden nationale argumenten mee. CD&V noch N-VA zou er zich goed bij voelen om Europees bij elkaar op de schoot te gaan zitten. Dat maakt het lastiger om thuis vechtend over de straat te rollen.

Misschien is die nationale dimensie ook de enige die N-VA ervan weerhield om aan te bellen bij de club van Matteo Salvini (Identiteit en Democratie). Die verschilt qua ‘zatte nonkels’-gehalte in niets van de ECR, maar daar zitten al de ‘paljassen’ van het Vlaams Belang.

De onsuccesvolle bedeltocht van Bourgeois op Europees niveau zegt dus iets over de partij die N-VA is geworden.

Ze mag (en wil) niet bij de fractie van de partij waarvan ze lid is en waarmee ze historisch warme en innige banden koestert. Door haar houding als Vlaamse en Belgische coalitiepartner duwen andere Vlaamse partijen de deuren van hun fracties dicht. En N-VA is zo ver afgedreven van het centrum dat ze zich het best (of het minst slecht) voelt tussen extreemrechts gespuis dat dreigt met een pak slaag, dan tussen regionalistische, keurige maar – o gruwel – linkse en ecologistische partijen.

Zo restte de machtigste partij van Vlaanderen en België niets meer dan – na even opgestaan en rondgekeken te hebben – te blijven zitten waar het al zat. Op een sneu feestje dat is gekaapt door zatte nonkels. Wat rest een mens dan nog meer dan het zelf op een hijsen te zetten?