‘Wil minister Demir de steun voor digitalisering van het onderwijs stopzetten? Onbegrijpelijke keuze op slechtst mogelijk moment’

‘Net op het moment dat generatieve AI een nieuwe digitale uitdaging én opportuniteit biedt voor het onderwijs, moeten scholen in onzekerheid afwachten hoe ze hun manier van lesgeven moeten herzien of inkrimpen’, schrijft Bart Boelen (UCLL). ‘Dat er nu twee pijlers van een degelijk ICT-beleid wankelen, geeft weinig vertrouwen in het behoud van de koppositie die Vlaanderen heeft op het vlak van digitalisering.’

Sinds de Digisprong van minister Weyts in 2021, waarbij elke leerling een toestel kreeg, is digitalisering in het Vlaamse onderwijs in een stroomversnelling gekomen. Op korte termijn werden vrachtwagens vol mobiele toestellen afgeleverd in scholen, waardoor schoolteams hals over kop een ICT-beleid moesten uitwerken voor dit onverwachte ‘cadeau’. Ze moesten bepalen hoe laptops en tablets optimaal in de klas konden worden ingezet—de digitale didactiek.

Tegelijk moest de netwerkinfrastructuur opgeschaald worden, moesten apps en licenties aangekocht worden en leerkrachten bijgeschoold worden. Het resultaat? Scholen hebben hun lesgeven en leren steeds meer digitaal ingericht. Er is al veel werk verricht, maar in veel scholen moet nog een hele weg afgelegd worden.

Tegelijk ontdekken leerkrachten nu pas echt wat een effectieve digitale didactiek inhoudt. Met wat horten en stoten begint het ICT-beleid op dreef te komen. Dat beleid rust op het Vier-in-Balans-model (Herwerkte versie van het kenniscentrum Digisprong), met vier pijlers: Infrastructuur (de toestellen), Deskundigheid (bij leerkrachten en ICT-coördinatoren), Inhoud en Toepassingen (apps en digitale platformen) en, zeker zo belangrijk, een Visie op digitalisering in onderwijs.

Die 4 pijlers worden aangevuld met ‘leiderschap’ en ‘samenwerking’ binnen een school om tot leeropbrengsten te komen, ondersteund door ICT. Het Vlaams onderwijsbeleid heeft de afgelopen jaren dan ook sterk ingezet op deze 4 pijlers.

Laptops uit eigen zak betalen?

De afgelopen dagen klinkt het gerucht steeds luider dat minister Demir een van die pijlers onderuit wil halen of kortwieken: de (gedeeltelijke) stopzetting van steun voor de aankoop van toestellen. Dit zou betekenen dat scholen extra geld bij ouders moeten vragen om hun digitaal onderwijs in stand te houden. Zowel scholen als hardwareleveranciers waren immers een horizon van drie jaar voorgespiegeld.

Ondertussen vallen de goedkopere toestellen stilaan uit, en nieuwe besturingssystemen en updates vragen krachtigere machines. Sommige hardwareleveranciers hebben hier handig op ingespeeld met modellen die steunen op recurrente inkomsten en dito afhankelijkheid van de scholen. Bovendien dreigt een grotere kloof te ontstaan tussen leerlingen van wie de ouders de steeds zwaardere factuur niet meer kunnen betalen en zij die dat wel kunnen. Of scholen moet besparen op andere middelen om de toestellen te kunnen voorzien.

DigiTaalgeletterd?

Net op het moment dat generatieve AI een nieuwe digitale uitdaging én opportuniteit biedt voor het onderwijs, moeten scholen in onzekerheid afwachten hoe ze hun manier van lesgeven moeten herzien of inkrimpen. Tegelijk zijn er veel sterke toepassingen bijgekomen die bijvoorbeeld de kennis van het Nederlands echt kunnen ondersteunen. Lees- en schrijfhulpjes die de leerlingen instant helpen op hun niveau zorgen ook dat het begeleidingswerk van leerkrachten wat verlicht wordt.

Net nu we leerlingen AI-geletterd moeten maken en leerkrachten handen tekort komen om die zo gewenste basiskennis op te halen, net nu de technlogie eindelijk eens wat van die mooie beloften kan waarmaken, gaan het beleid op de rem staan.

Digitaal competente leerkrachten continu ondersteunen

De afgelopen jaren konden scholen rekenen op het steeds competenter wordende Kenniscentrum Digisprong, dat tal van initiatieven opzette om schoolteams te ondersteunen in digitale deskundigheid. Een referentie in Vlaanderen en daarbuiten. Maar ook daar dreigt het stopzetten van detacheringen de ondersteuning te verlammen. De stoel heeft nog maar twee poten.

Als onderzoeker in onderwijstechnologie heb ik de afgelopen jaren in veel scholen geholpen bij het opzetten van een ICT-beleid. Samen met collega-onderzoekers en nascholingsorgansaties hebben we geprobeerd om met beperkte middelen onze kennis over digitale didactiek, XR en AI te verspreiden in Vlaamse scholen.

Het is cruciaal dat we lessen trekken uit de vorige Digisprong en digitale leermiddelen een nog beter doordachte plaats geven in het onderwijs. Er is trouwens veel consensus over hoe dat moet bij al die partners, ondersteund door het Kenniscentrum.

Dat nu twee pijlers van een degelijk ICT-beleid wankelen, geeft weinig vertrouwen in het behoud van de koppositie die Vlaanderen heeft op het vlak van digitalisering. Minister Demir wil terug naar de basis als het gaat om kennis, maar een doordachte combinatie van pen en papier mét slimme digitale toepassingen is juist de weg die we moeten blijven bewandelen.

Tegelijk ook een oproep aan hardwareleveranciers: verkoop degelijke toestellen die langer meegaan. Goed voor scholen, ouders leerlingen en goed voor het milieu.

Bart Boelen is onderwijstechnoloog, kernexpert voor de focuslijn Education & Technology van Research & Expertise UC Leuven Limburg. Momenteel begeleidt hij scholen(groepen) in het uittekenen van een visie en strategie op het vlak van digitalisering.  Ook onderzoek naar hybride leren, zelfregulering, AI en XR behoort tot zijn werkterrein.