‘We hebben elk talent nodig: precies daarom moeten we ons Nederlands vrijwaren als volwaardige onderwijstaal’

‘Onbegrijpelijk dat Hans Maertens onze studenten een absoluut basisrecht wil ontzeggen’, reageert Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts op een recent opiniestuk van VOKA-topman Hans Maertens. ‘We mogen niet vergeten waar de Vlaamse welvaart vandaan komt: van een Vlaamse elite die zich heeft geëmancipeerd dankzij onderwijs in eigen taal.  Engelstalige opleidingen kunnen zeker, maar Vlaamse studenten moeten ook kunnen kiezen voor onderwijs in hun eigen taal.’

De Vlaamse Regering maakt weleens een bokkensprong, die terecht tegenstand oproept. Niets menselijks is ons vreemd. Maar veel vaker handelt de Regering relatief logisch, voorzichtig, als een goede rentmeester, volgens het algemeen belang. Zoals toen we onlangs vroegen aan de universiteiten om naast de Engelstalige opleidingen – die nu al bestaan en die ook blijven bestaan – ook nog Nederlandstalige opties te voorzien voor Vlaamse studenten die dit verkiezen. De gedelegeerd bestuurder van VOKA noemt dit “te strikt” en verwijt ons een gebrek aan “realiteitszin”.

Terwijl ik de woorden van Hans Maertens las, heb ik veel aan Lieven Gevaert moeten denken. De stichter-voorzitter van het Vlaams Economisch Verbond, de voorloper van VOKA, was een voorvechter van de vernederlandsing van ons onderwijs. Hij verzette zich tegen het Franstalige onderwijsbeleid van de Belgische bisschoppen, lag mee aan de basis van de Oudersbond, richtte verschillende Nederlandstalige scholen op en was een belangrijke geldschieter voor de Nederlandstalige opleidingen aan de universiteit van Leuven. Dat alles hield deze autodidact niet tegen om op eigen houtje Frans, Duits en Engels te studeren, nadat hij slechts 3 jaar middelbaar onderwijs had kunnen volgen. Het stopte hem ook niet om de Vlaamse multinational uit de grond te stampen, die tot op vandaag zijn naam draagt. Gevaert combineerde de strijd voor onze eigen taal met grenzeloze ambitie en een open blik op de wereld. Er is namelijk geen enkele tegenspraak tussen deze dingen.

Vandaag willen sommige opvolgers van Gevaert af van Nederlandstalige opleidingen. Het volstaat niet dat er Engelstalige opleidingen zijn: de Nederlandstalige equivalenten moeten voor de bijl. Blijkbaar mogen Vlaamse studenten niet eens meer de keuze hebben tussen een volledige Engelstalige opleiding en een opleiding in onze eigen taal. Je zou bijna denken dat het Hans Maertens stoort dat die Nederlandstalige opleidingen soms populairder zijn dan de Engelstalige opleidingen. Zo is er een master die energiespecialisten opleidt en vandaag 73 studenten lokt die de opleiding willen volgen in het Nederlands. De Engelstalige variant telt 45 studenten. Gaan we tegen die 73 studenten zeggen dat hun energieopleiding in hun taal niet belangrijk is?

We dreigen welvaart mis te lopen, waarschuwt de gedelegeerd bestuurder van VOKA, maar de waarheid is dat de Vlaamse welvaart net gebouwd werd op Nederlandstalig onderwijs. Vlaanderen kon pas emanciperen en professionaliseren toen het héle onderwijs – inclusief de universitaire opleidingen – vernederlandst werd. Alleen zo kon ons onderwijs echt democratiseren en konden we ons hele potentieel verzilveren. Dat is niet iets dat veel verandert. De eeuw is nieuw, de wereld ziet er heel anders uit, de opleidingen compleet getransformeerd, maar nog altijd is onderwijs alleen democratisch en breed toegankelijk als de streektaal in beginsel ook de onderwijstaal is. Als Vlaamse studenten het absolute basisrecht hebben op een opleiding in hun eigen taal. Engelstalige opleidingen kunnen, maar dan naast een maximaal gegarandeerd Nederlandstalig aanbod. We vragen zelfs niet eens dat elke universiteit elke betwiste masteropleiding ook aanbiedt in het Nederlands: het volstaat al dat één universiteit in Vlaanderen dit doet. Universiteiten kunnen hierover onderling afspraken maken, als ze hun onderlinge concurrentiestrijd even kunnen overstijgen.

Jammer genoeg vervalt het debat hierover vaak in karikaturen. Natuurlijk sluiten we onze ogen niet voor de wereld. Vlaanderen is al eeuwenlang een natie met een blik op de wereld. Onze universiteiten zijn internationale instellingen, die ook buitenlandse studenten en docenten aantrekken. De Vlaamse Regering biedt ook de nodige ruimte om volledig anderstalige opleidingen aan te bieden. Op dit moment benutten de universiteiten niet eens al die ruimte: ze kunnen tot 35% van hun masteropleidingen in een andere taal aanbieden en doen dat maar voor 22%. Als Hans Maertens graag zoveel mogelijk Engels ziet, dan moet hij misschien een opiniestuk richten aan de rectoren?

Het is ook jammer dat de voorstanders van zoveel mogelijk Engels de Nederlandstalige opleidingen telkens weer belachelijk maken. Ook de Nederlandstalige opleidingen aan onze universiteiten zijn kwaliteitsvol en leveren professionals af die klaar zijn voor elke werkomgeving, in binnen- of buitenland. Ook binnen die opleidingen is er plaats voor anderstalige leermiddelen, vakken en docenten. Kunnen we misschien ophouden met te doen alsof onze Vlaamse studenten na een voornamelijk Nederlandstalig onderwijstraject geen Engels spreken, hun vak niet volledig beheersen en niet klaar zijn voor het hedendaagse bedrijfsleven? Want dát is pas een gebrek aan “realiteitszin”.

Ik deel met Hans Maertens het streven naar een sterke Vlaamse economie en meer STEM-studenten. Alleen verschillen we fundamenteel van mening over de beste weg om dat doel te bereiken. Ik hou vast aan het succesrecept van Lieven Gevaert en al die andere Vlaamse ondernemers die gestreden hebben voor onderwijs in het Nederlands. Genoeg ondernemingszin om de hele wereld te veroveren, maar ook genoeg realiteitszin om te begrijpen dat dit begint met het absolute basisrecht van Vlaamse studenten om te studeren in hun eigen taal.

De universiteit is er niet alleen voor een kleine meertalige elite, maar voor alle Vlamingen. Laat ons de studenten zoveel mogelijk taalopties blijven geven.

Ben Weyts is Vlaams minister van Onderwijs.