‘Vrijheid van onderwijs gaat over meer dan over koepels’

‘De vrijheid van onderwijs is enkel het verdedigen waard als ze de opvoeding versterkt’, schrijven de kernleden van de christendemocratische denkrgroep Stuurboord.

Nu de meest recente Vlaamse onderhandelingsnota’s over onderwijs publiek gelekt zijn, is het debat over de vrijheid van onderwijs weer helemaal open. Dit debat doet ons altijd denken aan de schoolstrijd en het schoolpact uit het midden van de vorige eeuw of de verhouding tussen overheid en onderwijskoepels, maar eigenlijk gaat het tegenwoordig over een veel fundamentelere vraag: wie is verantwoordelijk voor de opvoeding?

Van schoolstrijd over schoolpact naar secularisering

Het is een gebrek aan kennis van de eigen “nationale” geschiedenis dat tot het afwijzen van de vrijheid van onderwijs leidt. Wie de oorspronkelijke Belgische Grondwet van 1831 leest, zal een, voor haar tijd, progressief document ontdekken waarin ook de vrijheid van onderwijs gegarandeerd werd. De reden daarvoor vinden we terug in de Franse overheersing een kleine 40 jaar daarvoor en het verbod op godsdiensten.

Om uiteindelijk een evenwicht te vinden tussen Staat en Kerk in ons onderwijs moest er nog heel wat water naar de zee. Uiteindelijk mondde dit uit in het schoolpact op het einde van de jaren 60. Daarbij erkende de Kerk de onafhankelijkheid van het gemeente- en staatsonderwijs (met inbegrip van verschillende andere religies, inclusief de vrijzinnigheid) en ondersteunde de Staat onder andere de lonen van de leerkrachten. Deze beknopte samenvatting gaat zeer kort door de bocht, maar duidt wel de toenmalige toegevingen langs beide  zijden.

Sinds de jaren 60 kende onze Vlaamse maatschappij ook een grote secularisering. Toch slaagde het katholiek onderwijs erin om haar positie te behouden (ongeveer 70% van ons onderwijs wordt door hen georganiseerd). Dit deed ze door niet vast te houden aan een strikte katholieke leer, maar mee te evolueren met de christelijk-culturele grondstroom van onze maatschappij. Tekenend is dat raad van bestuur van het katholiek onderwijs (het hoogste beslissingsorgaan) vandaag de dag voor minder dan één derde uit vertegenwoordigers van “de Kerk” bestaat.

Staatscontrole en kwaliteit

De Vlaamse regering wil steeds meer en meer de rechtstreekse controle verwerven over de kwaliteitscontrole van het onderwijs. Dit leidde recent zelfs nog tot een strijd met de onderwijsinspectie zelf! Het invoeren van centrale testen past volledig in dit streven. Vreemd omdat het nut van de recente eerst uitgevoerde testen nog niet bewezen is…

De administratieve last voor leerkrachten is toegenomen met het invoeren van de eindtermen. Bovendien daalt de kwaliteit van ons Vlaamse onderwijs, mede door de steeds meer in detail omschreven eindtermen. Zou het kunnen dat die af te vinken criteria, steeds meer beschouwd worden als te behalen minimumdoelen door de administratief overbelaste leerkrachten?

Dit neemt niet weg dat er wel degelijk een kwaliteitslabel moet zijn voor het te behalen einddiploma én dat dit diploma moet voldoen aan onze fundamentele maatschappelijke normen en waarden. Maar is het daarbij nodig dat men vanuit de overheid alle tussenstappen ook moet bepalen?

Opvoedingsverantwoordelijkheid

De vrijheid van onderwijs is enkel het verdedigen waard als ze de opvoeding versterkt. Dit is het hoofddoel. Al de voorgaande zaken leiden ons slecht naar de belangrijkste en centrale vraag die achter dit debat schuilt: wie is verantwoordelijk voor de opvoeding? Hierin ligt het fundamentele verschil aan de onderhandelingstafel.

En hierin verdedigen wij, misschien onverwacht, niet de onderwijskoepels.

Voor ons is de opvoedingsverantwoordelijkheid een fundamenteel onderdeel van het ouderschap. Ouders – niet de Staat –  bepalen de prioriteiten van de opvoeding: welke waarden krijgen hun kinderen mee, welke zaken vinden ze belangrijk, welke manieren van leren vinden ze de moeite? En daarbij hoort de vrije schoolkeuze.

Om die vrije schoolkeuze te garanderen is er een noodzaak aan een keuze in het aanbod. Deze keuze is enkel te bereiken door verschillende aanbieders naast elkaar te laten bestaan. Onderwijs aangeboden door sterke schoolbesturen die hun school kleur, smaak en leiding geven, en daarvoor zelf op de nodige ondersteuning en erkenning kunnen rekenen. Enkel zo kunnen ouders kiezen voor een methode of een pedagogisch project die het beste aansluit bij hun eigen opvoeding en waarden. Enkel zo kunnen we de opvoedings-verantwoordelijkheid bij de ouders houden en niet bij een despotisch toewijzingskantoor in Brussel…

Stefaan Deleus, Frank Judo, David Monjaerts, Dieter Peeters, Frederik Pieters en Ann Van Rompuy zijn de kernleden van Stuurboord. Stuurboord staat voor een politiek die tegelijk een dynamische economie en een ontwikkeld ethisch bewustzijn nastreeft, en dit op basis van een open en doorleefd respect voor onze tradities. Vanuit die uitgangspunten schrijven we mee aan het verhaal van ‘Vlaanderen in Europa’. Een brede Vlaamse christendemocratie is nodig om dit te kunnen realiseren.