‘Vak ‘Interlevensbeschouwelijke Dialoog’ brengt onze levensbeschouwelijke vrijheid in gevaar’

Een groep docenten van de VUB formuleert een aantal punten van kritiek op de plannen van de nieuwe Vlaamse regering wat het vak ‘Interlevensbeschouwelijke Dialoog’ (IDL) betreft.

In het Vlaams Regeerakkoord 2024-2029 wordt opgemerkt dat het opsplitsen van leerlingen in het officieel onderwijs per levensbeschouwing “organisatorisch moeilijk” is. Daarom zal er worden overgestapt naar een model in het secundair onderwijs waarin een vak “Interlevensbeschouwelijke Dialoog” (ILD) wordt voorzien. Alhoewel er zeker iets te zeggen valt voor het bevorderen van de interlevensbeschouwelijke dialoog, zijn er ernstige bedenkingen te formuleren bij dit voorstel.

Een eerste bezwaar is dat het voorstel van de Vlaamse regering in strijd is met artikel 24, §1 van de Belgische Grondwet, dat stelt dat in het officieel onderwijs de openbare besturen de keuze moeten aanbieden tussen onderricht in een erkende godsdienst of de niet-confessionele zedenleer (NCZ). Het inrichten van het vak ILD betekent dus dat een groot aantal erkende godsdiensten en de NCZ niet langer zullen worden aangeboden.

Een tweede bezwaar is dat het voorstel de Rooms-katholieke levensbeschouwing bevoordeelt en andere benadeelt. Het grootste onderwijsnet in Vlaanderen, het Katholieke Onderwijs Vlaanderen, blijft nagenoeg het enige bastion waar nog een specifieke levensbeschouwing kan onderricht worden. Voor veel andere levensbeschouwingen zal dit niet langer mogelijk zijn. Door het inrichten van diverse levensbeschouwelijke vakken voorzien de openbare besturen ruimte voor verschillende zingevingsperspectieven, een verworvenheid waaraan―zeker in het geval van de NCZ―een lange strijd is voorafgegaan. Het basisrecept van democratische verdraagzaamheid en een positieve erkenning van verschillende ethische en filosofische visies heeft nog niets aan belang ingeboet. De basisverworvenheden en levensbeschouwelijke evenwichten die verankerd werden in de Schoolpactwet uit 1958 zullen door de invoering van IDL worden teniet gedaan.

Ten derde zal ook het onderwijzen van een vak IDL voor heel wat inhoudelijke en didactische uitdagingen komen te staan. IDL vergt een unieke didaktiek en kan daarom niet door zomaar iedereen gegeven worden. Wat is het concrete leerplan voor dit vak en door welke leerkrachten zal het vak (kunnen) worden gedoceerd? Wat biedt het meer dan encyclopedische weetjes over de zogenaamde ‘essentie’ van bepaalde levensbeschouwingen? Wat is de positie die de betrokken leerkrachten zullen innemen? Wordt er verondersteld dat gesprekken over levensbeschouwelijke normen en waarden neutraal kunnen gehouden worden? Hoe wordt de levensbeschouwelijke neutraliteit van de betrokken leerkrachten gegarandeerd? Waaruit bestaat het aspect ‘inter-’? Wat is de finaliteit van het vak IDL? Is dit het bevorderen van levensbeschouwelijk pluralisme of eerder het stimuleren van homogeniteit en burgerschapseducatie?

Ten vierde, het huidige systeem mag dan wel voor organisatorische uitdagingen zorgen, het biedt er ook veel voor in de plaats. De levensbeschouwelijke vakken helpen jongeren niet alleen de wereld te begrijpen, maar reiken hen ook waarden en houdingen aan om met actuele uitdagingen en problemen concreet aan de slag te gaan. Zowel in als tussen levensbeschouwelijke vakken wordt er reeds gewerkt aan interlevensbeschouwelijke competenties. De NCZ is in deze context een vak dat zichzelf en een bepaalde confessie overstijgt: ontworpen als pendant voor de confessionele levensbeschouwingen, staat hierin niet centraal hoe te leven volgens deze of gene overtuiging, maar net de kritische bevraging van dergelijke overtuigingen vanuit een seculier en pluralistisch maatschappijmodel.  

Het huidige systeem garandeert levensbeschouwelijke vrijheid―een vrijheid die verankerd werd in de Schoolpactwet en die volgens de Belgische Grondwet een onvervreemdbaar recht is voor elke Belg. Onze levensbeschouwelijke vrijheid is een kostbaar goed dat in gevaar wordt gebracht door de invoering van het vak IDL.

De ondertekenaars zijn docenten allen verbonden aan de opleiding Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen of het postgraduaat Praktisch Humanisme, beiden aan de Vrije Universiteit Brussel: Gilly Coene, Gustaaf Cornelis, Niels De Nutte, Steffen Ducheyne, Karen François, Dirk Lafaut, Sonja Lavaert, Pieter Meurs, Adelheid Rigo, Johan Stuy, Bart Van Kerkhove en Karl Verstrynge.