‘Tijd om studentendopen echt anders aan te pakken’

‘Voor nog te veel studenten(verenigingen) is het hele debat taboe en loopt het nog te vaak uit de hand, op allerlei vlakken’, schrijft Antwerps schepen Jinnih Beels.

We leven niet meer in de Middeleeuwen. Of dat dacht ik toch. Het moet de ‘Reuzegommers’ met hun onmenselijke tradities ontgaan zijn. De samenleving doet vandaag helaas niet veel beter. Nochtans dragen we met z’n allen een verantwoordelijkheid. Eerder dan dus te blijven hangen in vingerwijzen of voor eigenrechter te spelen: kunnen we het dan nu ook eens ten gronde hebben over welkomstrituelen in het studentenleven zoals een doop?

Op 26 mei viel het verdict in een van de meest besproken rechtszaken van de afgelopen vijf jaar. Een emotioneel zwaar en confronterend proces voor de nabestaanden van Sanda Dia, maar ook een dat ons als samenleving in de spiegel deed kijken. Althans, ik hoopte dat het dat zou doen. Tot mijn grote spijt moet ik vaststellen dat we daar tot op heden niet in slagen, of op zijn minst onvoldoende. Hoewel het debat rond studentendopen stilaan op gang kwam in die vijf jaar, is er bijlange nog geen mentaliteitswijziging, laat staan een echte ommekeer. Ter illustratie: in 2021, drie jaar na de dood van Sanda Dia, lag er alweer een student op de spoedafdeling na een doop. Hoe uitzonderlijk de afloop in het verhaal van Sanda ook mag zijn; vernederingen, groepsdruk, alcoholmisbruik en ranzigheden zijn fenomenen die ook andere studentendopen dus niet vreemd zijn. Ik hoop dan ook dat het debat niet stopt bij een selectieve verontwaardiging.

Er wordt nochtans wel duchtig gedebatteerd over de straffen die werden uitgesproken. Het oneens zijn met een arrest, het verloop van een proces of de inconsequente houding van de media is een goed recht – en mogelijk terecht. Ik begrijp die emotionaliteit, maar waar ligt de grens? Het mag geen vrijgeleide zijn om druk uit te oefenen op de rechtsstaat of – erger – het heft in eigen handen te nemen. De scheiding der machten is geen holle filosofie. Het is het fundament van onze democratie. Dat uitgerekend politici zich mengen in cases en – al dan niet verdoken of subtiel – hun kritiek uiten op een gerechtelijke uitspraak, ondergraaft rechtstreeks dat fundament. Doet ‘wereldvreemde rechters’ trouwens een belletje rinkelen?

Waar politici zich wel mee zouden moeten bezighouden, is het vraagstuk hoe we als samenleving in de toekomst beter doen. Hoe we ervoor zorgen dat wat Sanda overkwam en de hel waar zijn ouders tot op heden door moeten, geen enkele jongere of ouder nog hoeft mee te maken. Dát is onze job. Niet populair lopen doen op TikTok of Twitter. Zonder alles op een hoop te gooien, kunnen en moeten we het hebben over bijvoorbeeld de transparantie en logheid van justitie, de ethiek – of het groeiende gebrek daaraan – van de media of over racisme en discriminatie in onze samenleving. Maar als schepen voor onderwijs en jeugd ligt mijn focus vandaag op het debat rond studentenrituelen. Want de oplossingen in dit hele verhaal liggen niet enkel bij justitie. Het begint bij preventie, waar we als beleid en met de verschillende instellingen een verantwoordelijkheid in dragen.

We zijn het verplicht aan onszelf, als samenleving, en het is als politici in het bijzonder onze taak om de veiligheid van onze studenten voorop te stellen. Daar proberen we in de stad Antwerpen alvast een voortrekkersrol in op te nemen. Naast het gekende studentencharter (tot voor kort ‘doopcharter’), startten we bijna twee jaar geleden samen met de Antwerpse studenten zelf een traject waarin we welkomstrituelen onder de loep namen. Te vertrekken van het ‘waarom’ tot hoe we de integriteit en waardigheid van studenten te allen tijde bewaken. Niet alleen hun veiligheid garanderen is daarbij en uiteraard de absolute minimumvereiste, maar ook ieders grenzen respecteren staat voorop. In het belang van alle studenten, hun ouders, maar ook studentenverenigingen zelf. Het resultaat werd een inspiratiegids die een gedragen en hedendaags kader schept voor welkomstrituelen, waaronder dopen. Een kader dat ook blijvend moet en zal getoetst worden aan de noden en verwachtingen van studenten, en aan de tijdsgeest waarin we leven. De gids is een vertrek- en geen eindpunt.

Het werk is voor alle duidelijkheid ook niet af. We zetten stappen in de goede richting en er zijn heel wat studentenverenigingen die vandaag al het goede voorbeeld geven en bewijzen dat een welkomstritueel, of dat nu met een doop is of niet, uitdagend kan zijn zonder te vervallen in excessen. Daar verdienen ze alle krediet en erkenning voor. Maar tegelijk moeten we er ook niet flauw over doen: voor nog te veel studenten(verenigingen) is het hele debat taboe en loopt het nog te vaak uit de hand, op allerlei vlakken. Bovendien is Antwerpen niet de enige stad waar studentenverenigingen activiteiten organiseren. Ook vanuit Vlaanderen moet initiatief komen om een duidelijk, hedendaags beleid uit te tekenen rond welkomstrituelen. En dat voor, door en met de studenten zelf, zoals we dat in Antwerpen deden en doen. Want neen: simpelweg verbieden zou niet alleen gemakzuchtig zijn, het is ook niet effectief.

Uit respect voor Sanda, uit respect voor zijn familie en vrienden: laat ons als samenleving een waardig debat voeren en studentendopen echt anders gaan aanpakken. Laat dat dan de erfenis van Sanda zijn. En laat zijn nagedachtenis niet bezoedeld of misbruikt worden voor pervers populariteitsgewin. Het is het minste dat we hem verschuldigd zijn. Een jong leven ging verloren op de meest zinloze manier denkbaar. Het overkwam ook de Waalse Axel Leroy in 2018 al. Gaan we echt wachten tot er opnieuw een dodelijk slachtoffer valt? Of om het met de woorden van de mama van Sanda te zeggen: ‘Laat Sanda de laatste zijn’.

Jinnih Beels is schepen van Onderwijs in Antwerpen.