‘Pleidooi voor meer kwetsbaarheid tussen scholen en ouders’

‘We moeten onze leerlingen niet hartstochtelijk omhelzen, maar ze -zonder goede argumenten- zwaar bestraffen is demotiverend. Het kost ons ook (achteraf) nodeloos veel tijd en energie’, schrijft Willem Konings. Hij is leerkracht en hoopt dat iedereen die betrokken is bij onderwijs  het idee van mislukken terug (een beetje) leert omarmen.

Ik kwam vandaag een bezorgde oma tegen. Haar kleinzoon had een ‘0’ gekregen voor een taak van Nederlands. Hij zou ChatGPT gebruikt hebben. Moeilijk te bewijzen door de leerkracht in kwestie en ook de kleinzoon kwam totaal uit de lucht vallen. Hij was helemaal gedemotiveerd geraakt door de commentaar van zijn leerkracht aangezien hij zo zijn best had gedaan om een uitstekend werkje af te leveren …

Zelfs de ouders konden het voorval niet plaatsen en vroegen zich af waar het oordeel op gebaseerd was. Daarbij aanhalend dat het onderwijs in het algemeen en de kennis van het Nederlands erop achteruitgaan. Ze stonden er daarom op dat de taken Nederlands van hun kinderen af en toe werden nagelezen op taalfouten en slechte zinsconstructies.

Betrokkenheid en liefde. Dat zijn twee woorden die bij dit verhaal in mij naar boven komen. Misschien ook vertrouwen. Hebben we niet allemaal het beste voor met onze jongeren? De jongen had, afgezien van het laten nalezen, alles zelf gedaan. In hoeverre moeten we als onderwijsprofessionals dan bestraffend reageren?

Het antwoord van de leerkracht bleef enigszins op de vlakte, ondanks alle inspanningen van de leerling en nu ook de ouders. Ja, de ‘0’ mocht verdwijnen. Op voorwaarde dat de jongen na de vakantie een nieuwe taak zou maken. Dus weer vele uren kwijt zou zijn. Ik kan er maar naar gissen, maar ik denk dat ook het (voorlopige) afhandelen van dit voorval al meerdere uren in beslag nam. Waar gaat het nu echt met ons onderwijs naartoe, als je zoiets hoort?

Even terugkoppelen naar de actualiteit. De slechte onderwijsprestaties van jongeren, zoals nu ook weer de TIMSS-resultaten bij kleuters laten zien, mogen niet losgekoppeld worden van het dalende welzijn van veel leerlingen, het overmatig gebruik van de smartphone en het toenemen van angst en wantrouwen in brede lagen van de maatschappij. Een gebrek aan vertrouwen speelt tussen scholen en ouders, maar soms zelfs binnen het onderwijs zelf.

De casus van hierboven is illustratief. We moeten onze leerlingen niet hartstochtelijk omhelzen, maar ze -zonder goede argumenten- zwaar bestraffen is demotiverend. Het kost ons ook (achteraf) nodeloos veel tijd en energie.

Naast de hierboven vermelde onderwijsproblemen heb ik het trouwens nog niet gehad over meer evidente oorzaken voor dalende leerprestaties zoals het lerarentekort of een verouderd personeelsbeleid dat te weinig een voedingsbodem is voor echte, warme solidariteit.

Die solidariteit mist onze samenleving als geheel. Begrijp me niet verkeerd: ik ben het eens met beleidsmakers die zeggen dat ouders en scholen niet alles kunnen oplossen. Maar vermoedelijk valt zelfs bij deze belangrijke actoren nog winst te boeken. En deels, maar niet alleen door terug te keren naar de basis van goed lesgeven. Leerkrachten, maar ook ouders, hebben het dezer dagen moeilijk om autoritair om te gaan met jongeren.

Misschien ligt in meer gezag ook de oplossing niet. Wel in het terug durven kiezen voor kwetsbaarheid.

Dat is niet naïef of overdreven. Het doet vertrouwen en waardering ontstaan. Leerkrachten weten soms net zoveel als ouders.

Ik pleit niet per se voor een doorgedreven ‘onderhandelingscultuur’. Maar als onderwijsprofessionals schieten we onszelf soms in de voet door te willen vasthouden aan onze machtspositie. Die altijd wel af en toe in vraag wordt gesteld. Vandaag gebeurt dat misschien vaker, maar ook vroeger kwam dat zeker wel eens voor. Terwijl meer kwetsbaarheid leerkrachten in moeilijke situaties net in hun kracht kan stellen. Het laat hen toe om naar een ‘inspanningsverbintenis’ te gaan: de leerkracht die kan falen, maar er alles aan zal doen om jongeren vooruit te helpen. Onderwijspersoneel begrijpt ondertussen toch ook dat ouders af en toe falen bij de opvoeding van hun kind?

Hoeveel uren beide partijen niet zouden uitsparen met een andere aanpak … Die daarom niet garant hoeft te staan voor een lagere kwaliteit. Zoals menig politiek filosoof het verwoordt: iedereen die in interactie gaat vanuit de liefde, wordt daardoor sterker. Zelfs als die geconfronteerd wordt met hardheid.

Hebben we de moed om een andere weg in te slaan?

Willem Konings is leerkacht in het Miniemeninstituut in Leuven.