‘Op naar minimale dienstverlening in het onderwijs?’

De vakbonden betogen vandaag in Brussel tegen de pensioenplannen. Gevolg is dat heel wat lagere scholen sluiten, zonder opvang voor de kinderen. Er kan worden nagedacht om ook in het onderwijs een soort minimale dienstverlening te organiseren, met een verplichte opvang van de kinderen.

De vakbonden staken en betogen vandaag tegen de uitgelekte pensioenplannen van de nog te vormen regering. Onder meer bij het spoor, bpost, in de luchthaven, gevangenissen en het onderwijs wordt er gestaakt. Dat zal de nodige hinder met zich meebrengen.

In het onderwijs zal vooral het basisonderwijs worden getroffen. Uit een bevraging bij 490 basisscholen door VLVO, de Vereniging van Leidinggevenden in het Vlaams Onderwijs, die eind vorige week werd gehouden, blijkt dat de schoolpoorten van 35 procent van de lagere scholen gesloten zullen blijven. 

De ouders van de schoolkinderen kregen begin vorige week, dus op één week voor de staking, de mededeling dat er actie zou worden gevoerd. Soms werden ze meteen op de hoogte gebracht dat de school zou sluiten en dat er niet in opvang zou worden voorzien. Het mag duidelijk zijn dat je kinderen uit de kleuter en lager onderwijs, die tussen pakweg 3 en 12 jaar jong zijn, niet aan hun lot kan overlaten. Wat de ouders doen met hun kinderen als de schoolpoorten dicht blijven is hun probleem. 

Geen personeel

Bij heel wat ouders leeft de veronderstelling dat een school altijd in opvang moet voorzien. Op de website van het Vlaamse onderwijs staat bij het thema ‘Opvang op school in geval van staking’ het volgende: 

“Stakingsdagen waar het onderwijspersoneel aan deelneemt, zijn voor de leerlingen gewone schooldagen. Dat betekent dat de leerlingen op school terecht moeten kunnen en dat de school voor gratis opvang van de leerlingen moet zorgen.’ Maar dan volgt een cruciale zin: ‘Als het schoolbestuur niet genoeg personeel vindt om toezicht te houden, kan het wel beslissen dat de school sluit.’ En als de school sluit, is er ook geen opvang.

Dat betekent dat ouders in veel gevallen op minder dan een week opvang voor hun kroost moesten organiseren. Dat is niet altijd vanzelfsprekend. Veel ouders zijn ‘tweeverdieners’, ze gaan beiden werken en gaan ervan uit dat hun kinderen naar school kunnen op de dagen zoals die bij het begin van het schooljaar werden duidelijk gemaakt. Bij éénoudergezinnen is het probleem van opvang soms nog groter, want daar is er maar één ouder die zich vrij kan maken.

In ons land is buitenschoolse opvang schaars, het is vaak al een hele toer om een kind ingeschreven te krijgen in een of ander kampje dat tijdens de schoolvakanties wordt georganiseerd. En het is niet altijd mogelijk om extra verlof aan te vragen en zeker niet op korte termijn. Rest sommige ouders geen andere mogelijkheid dan om zich ziek te melden, wat ook niet de bedoeling kan zijn.

Essentiële dienst

Staken is een recht en er moet over gewaakt worden dat dit niet wordt beknot. Of er al gestaakt moet worden tegen maatregelen die nog lang niet beslist zijn en waarbij het zelfs onduidelijk is of de regering die ze in petto heeft ooit zal worden gevormd, is een andere discussie, waarop we eerder zijn ingegaan.

Hier is het de vraag of de plotse aankondiging dat scholen gesloten zullen zijn, de ouders niet op wel erg korte termijn voor het blok zet. Bijkomend effect is dat veel ouders de staking van het onderwijspersoneel als ‘onverantwoord’ zullen bestempelen en dat kan ook niet het opzet zijn van de actievoerders, het zet de solidariteit onder druk.

In ons land bestaat sinds eind 2017 een minimale dienstverlening bij de spoorwegen. Ook ziekenhuizen en tehuizen kennen een onvoorwaardelijk stakingsrecht met minimumdienstverlening. Andere diensten van de publieke sector, zoals onderwijs en afvalophaling, hebben een onvoorwaardelijk stakingsrecht zonder minimumdienstverlening.

Het is niet evident om minimale dienstverlening in het onderwijs in te voeren. Volgens het Committee on Freedom of Association (CFA), dat toekijkt op onder meer het stakingsrecht, kan dat alleen maar in drie gevallen. Eén, als het gaat om ‘essentiële diensten’, zoals ziekenhuizen. Twee, ook in ‘niet-essentiële diensten’ kan minimale dienstverlening worden ingevoerd, als de omvang en duur van een staking uitmondt in een ‘nationale acute crisis’ die de normale levensomstandigheden van de bevolking bedreigt. 

Er is nog een derde mogelijkheid om minimale dienstverlening in te voeren, namelijk als het bij niet-essentiële diensten gaat om ‘diensten van fundamenteel belang’ of ‘diensten van openbaar nut’. Of dit geldt voor onderwijs? Geldt dat voor een schoolstaking van één dag? Zelfs nu de kwaliteit van ons onderwijs volgens internationale vergelijkingen erop achteruit gaat, is het de vraag of één schooldag minder een dienst die van fundamenteel belang is in het gedrang brengt. De meeste mensen vinden van niet en dus is er geen minimale dienstverlening in het onderwijs. 

Op tijd aankondigen

Alhoewel. In Frankrijk bestaat sinds 2008 wel een minimale dienstverlening voor het onderwijs. Op stakingsdagen worden de kinderen er opgevangen, zelfs als hun leerkracht afwezig is wegens staking. Elke onderwijzer die wenst deel te nemen aan een stakingsactie moet zich 48 uur op voorhand bekendmaken. 

Ligt het verwachte aantal stakers in een school onder de 25 procent, dan moeten in de praktijk de collega’s die niet staken de leerlingen van de stakers opvangen. Staken meer dan 25 procent van de leerkrachten, dan moeten de gemeenten zorgen voor de kinderopvang. De burgemeester kiest het personeel, de lokalen en eventuele samenwerkingsverbanden met andere gemeenten.

De kans is reëel dat in de (nabije) toekomst bij ons door het onderwijzend personeel nog zal gestaakt worden tegen de plannen of maatregelen van de regering. Een minimale dienstverlening in België zit er niet aan te komen en zeker niet meteen. Maar als er nog meer wordt gestaakt, kan de discussie daarover wel oplaaien.

In elk geval zou het goed zijn als op korte termijn wordt bepaald dat acties in het onderwijs minimaal twee weken op voorhand moeten worden aangekondigd, en of de scholen al dan niet open blijven, zodat ouders meer tijd hebben om hun opvang te regelen.  Niemand die het goed voor heeft met de schoolgaande jeugd kan daar iets op tegen hebben. En dus zeker niet het onderwijzend personeel. Het is afwachten wie het intiatief neemt om acties tijdiger aan te kondigen. Dat mag de onderwijsvakbond zijn.