Onderzoek naar fraude en belangenvermenging bij Thomas More Hogeschool Mechelen

Bedrijfsrevisor PwC voert een onderzoek naar mogelijke fraude en nepotisme bij de Thomas More Hogeschool Mechelen. Spil van het onderzoek is de huidige manager van de businessafdeling. Hij schakelde onder anderen studenten die stage doen in voor persoonlijke projecten in Kaapverdië. Knack sprak met twintig (oud-)medewerkers van de afdeling.

Het rommelt in de businessafdeling van de Thomas More Hogeschool Mechelen. Sinds midden maart voert bedrijfsrevisor PwC een onderzoek naar belangenconflicten, misbruik van hogeschoolmiddelen, nepotisme en zwaar financieel misbruik. Knack baseert zich daarvoor op vertrouwelijke informatie.

Spil van het PwC-onderzoek is de huidige manager van de businessafdeling. De man trad in academiejaar 2015-2016 aan als hoofd van de afdeling, waar jaarlijks zo’n 3000 studenten les volgen. Daarmee is het de grootste afdeling van de hogeschool.

Het PwC-onderzoek vloeit voort uit een eerder onderzoek van IDEWE, de externe dienst voor preventie en bescherming op het werk.

Dat onderzoek vond midden vorig jaar plaats. Na het plotse ontslag van een van de opleidingsmanagers stapte een groep medewerkers naar de dienst en diende een anonieme collectieve melding in van machtsmisbruik en grensoverschrijdend gedrag tegen de huidige unitmanager en zijn rechterhand.

Ruim veertig mensen sloten zich bij de melding aan. In een reactie aan Knack bevestigt IDEWE het onderzoek, maar het wil verder geen commentaar geven.

IDEWE startte een onderzoek op waarin het functioneren van de volledige afdeling – niet enkel van de manager – onder de loep werd genomen. Tijdens dat onderzoek werd de unitmanager, samen met zijn rechterhand, voor zeven maanden uit zijn functie ontheven.

Knack sprak met medewerkers van de unit, die niet geciteerd wilden worden uit vrees voor de unitmanager, die nog steeds in functie is.

Zij getuigen over een ‘hoge werkdruk’, ‘verziekte werksfeer’, ‘gebrek aan menselijkheid’ en ‘manipulatief leiderschap’. Zo werden lesopdrachten, die doorgaans op het einde van het academiejaar worden verdeeld, vaak verruild à la tête du client. Voor sommige getuigen eindigde dat in de loop der jaren in een burn-out of uitval, zonder gedegen opvolging vanuit de hogeschool.

Meerdere bronnen zeggen dat ze op diverse momenten de problematiek hebben aangekaart bij de algemene directie van de hogeschool, maar geen gehoor vonden. Uit de getuigenissen blijkt ook dat er geen vertrouwen was in de interne vertrouwenspersoon.

Toxisch leiderschap

Voor sommige getuigen verzwaarde de werkdruk door het gedrag van de huidige unitmanager, die sinds 2016 de afdeling leidt.

In het rapport van IDEWE valt te lezen dat ‘de meningen over zijn leidinggevende stijl verdeeld zijn tussen ‘open en empathisch’ en ‘autoritair’. Nog volgens IDEWE waren er aanwijzingen van ‘instrumenteel grensoverschrijdend gedrag’ en ‘gebruik of misbruik van de machtspositie door de unitmanager’.

Dat gedrag werd als eerder niet-intentioneel ingeschat, maar dat is in tegenspraak met de getuigenissen die Knack verzamelde. Zo werd van sommige medewerkers gevraagd om te liegen, om het hachje van de unitmanager in delicate situaties te redden, aldus twee bronnen.

Getuigen hebben het ook over een verdeel-en-heerspolitiek, waarbij mensen die kritisch staan tegenover het beleid van de manager genegeerd worden. Andere getuigen werden, als ze niet akkoord gingen met de visie van de manager, bedreigd met ontslag.

Sommigen spreken over een gebrek aan verantwoordelijkheidszin van de unitmanager, die zelden op school aanwezig is.

Het eindrapport van IDEWE werd in november voorgesteld. Na het volgen van een leiderschapstraject en ‘het tonen van schuldinzicht’, kon de unitmanager begin januari opnieuw aantreden. Sinds zijn terugkeer begin januari heeft hij op diverse momenten bij collega’s aangegeven ‘te weten wie achter de beschadigingsoperatie schuilgaat’.

Belangenvermenging

Tijdens het onderzoek gaven sommige medewerkers ook aan vermoedens van fraude en belangenvermenging te hebben. Daarop stelde algemeen directeur Stijn Coenen in september 2022 een eigen intern onderzoek in. Dat leverde geen sluitende conclusies op.

Erik Clinck, voorzitter van het auditcomité van de hogeschool, besliste eind november om een extern onderzoek van PwC aan te vragen. Volgens vertrouwelijke informatie wordt het onderzoek volledig onafhankelijk van het directiecomité van Thomas More Mechelen gevoerd.

Voor het onderzoek naar nepotisme en financieel misbruik kijkt PwC vooral naar buitenlandse stages van studenten in Kaapverdië.

In 2010 riep de unitmanager vzw Boa Vista O Mundo in het leven. In 2008 was de man op reis geweest naar Kaapverdië, waarna hij besloot iets ‘te willen doen aan de armoede daar’. Dat valt te lezen in een artikel uit 2014 op de website van de hogeschool. De unitmanager was toen nog docent boekhouden en had ook een eigen boekhoudkantoor. Eerder werkte hij ook als boekhouder op de hogeschool. Na de oprichting ging de vzw ook in zee met Thomas More, toen nog de Lessius Hogeschool Mechelen.

De afgelopen jaren gingen honderden studenten op uitwisseling naar de Afrikaanse eilandengroep. ‘Zo geven IT-studenten bijvoorbeeld workshops, studenten verpleegkunde geven EHBO-training en studenten lerarenopleiding en office management geven taallessen Frans en Engels’, valt te lezen in een online folder.

Huidige en voormalige medewerkers van de hogeschool uitten hun twijfel over de educatieve meerwaarde van de stage voor de studenten, en over de informele manier waarop ze georganiseerd werden.

Vorig jaar bijvoorbeeld schakelde de manager twee bachelorstudenten in voor een verbouwing van een woning naar een bed and breakfast, die de unitmanager op termijn samen met zijn schoonfamilie zou uitbaten. De studenten dienden onder meer contact op te nemen met aannemers en architecten. Dat zeggen twee getuigen. Uit intern mailverkeer blijkt ook dat veel studenten morden over de kwaliteit van de aangeboden stages, en sommigen hadden het gevoel dat ze aan hun lot werden overgelaten.

Daarnaast dienden de studenten ook te betalen voor het regelen van de stageplaatsen, een praktijk die binnen het hoger onderwijs niet verboden maar allerminst courant is. Voor buitenlandse stages naar andere landen wordt zo’n bedrag niet gevraagd.

Uit een contract dat Knack kon inkijken, is een van de personen die verantwoordelijk is voor de opvang en het organiseren van logement van de studenten de schoonbroer van de unitmanager. Eenmaal ter plaatse bleek dat de gevraagde prijs voor het logement ook hoger lag dan de gemiddelde marktprijzen. Andere studenten verbleven ook, betalend, bij de schoonfamilie van de unitmanager, wiens vrouw Kaapverdische is.

Uit nazicht bij de griffie van Mechelen blijkt dat de vzw sinds 2011 geen jaarverslag of -rekening meer heeft ingediend, wat nochtans een jaarlijkse verplichting is. Daardoor is er geen transparantie over de inkomsten en uitgaven van de vzw.

De vzw verplaatste in 2020 zijn hoofdzetel, wat betekent dat ze nog steeds actief is. In de raad van bestuur zitten twee oud-studenten van de Thomas More Hogeschool en een goede vriend van de unitmanager. Diens echtgenote is hoofd van de finance-afdeling van de business unit en administratief medewerker bij de dienst internationalisering.

Het gedwongen vertrek van de opleidingsmanager, dat voor collega’s de aanleiding was om naar IDEWE te stappen, was volgens getuigen het gevolg van een kritische reactie op het verloop van de stages.

Nepotisme

De belangenvermenging zou zich ook binnen de hogeschool voortzetten. Getuigen waar Knack mee sprak, maken gewag van vriendjespolitiek, waarbij kennissen en contacten van de man een job als docent aangeboden kregen, soms zonder het vereiste diploma.

Zo trad de huidige opleidingsmanager Internationale Opleidingen drie jaar geleden in dienst als docent, om het jaar daarna door te groeien tot teamleider. In 2021 werd hij benoemd tot opleidingsmanager Internationale Opleidingen, een nieuwe functie die tot dan toe niet bestond. Ondertussen is de man ook onder meer hoofdaandeelhouder in de Spaanse tak van een Belgisch vastgoedkantoor, dat tweede verblijven in Spanje verkoopt, en gedelegeerd bestuur bij een vastgoedadviesbureau.

Sinds kort biedt het bedrijf ook investeringseigendommen in Kaapverdië aan. Daar gaat het om het project Serena Bay, een groot vastgoedproject dat op het Kaapverdische eiland Sal zal worden gerealiseerd. Eigenaar van het project is het Belgische bedrijf CaboBel S.A., midden vorig jaar opgericht door Belgen, met hoofdzetel in Kaapverdië. In een reactie laat de man weten dat die commerciële activiteit niets te maken heeft met zijn engagement voor de hogeschool. Hij stelt ook nog nooit in Kaapverdië geweest te zijn.

Een ander element in het onderzoek is de organisatie van de zogenaamde More Seminars, een reeks van lezingen van gastdocenten, meestal mensen uit het werkveld. Studenten die ingeschreven zijn voor een opleiding aan de business unit dienen daarvoor een extra bedrag van 90 euro per academiejaar betalen, bovenop het inschrijvingsgeld. Jaarlijks gaat het over 3000 studenten. Waar dat geld naartoe gaat, is niet duidelijk.

Het onderzoek van PwC zou eind deze maand klaar moeten zijn. PwC zelf wenste geen commentaar te geven om de vertrouwelijkheid van informatie niet te schenden. Ook de Thomas More Hogeschool meldt dat ze geen reactie wil geven op het onderzoek zolang dat niet is afgerond.