‘Leren gebeurt ook buiten de schoolmuren: ‘Brede Scholen’ zijn unieke kans om onderwijsongelijkheid aan te pakken’

Het onderwijssysteem waarin kinderen vandaag hun schoolcarrière beginnen, is aanzienlijk veranderd ten opzichte van pakweg twintig jaar geleden. Terwijl sommige veranderingen positief zijn, is de toenemende onderwijsongelijkheid zorgwekkend. Het concept van ‘Brede Scholen’, al met succes ingevoerd in steden zoals Gent, Brussel en Antwerpen, biedt een unieke kans voor lokale besturen om snel een grote impact te maken om die onderwijsongelijkheid aan te pakken, stellen Nicholas Vijverman en Sophie Buysse van de Vrijdaggroep.

Recent PISA-onderzoek liet recent zien dat het niveau van Belgische jongeren voor wiskunde en lezen in dalende lijn was, en zelfs de sterkste daling van bijna alle onderzochte landen. Bovendien verdubbelde het aantal leerlingen dat het minimumniveau niet haalde én werd de kloof tussen de beste en zwakste leerling groter. Onderwijsongelijkheid in België moet dus aangepakt worden, en daarin kunnen lokale besturen snel een grote impact verwezenlijken.

De toenemende diversiteit en een snel veranderende samenleving maken de opdracht van scholen en organisaties steeds complexer. Wat er op school gebeurt, is verbonden met de familie, gemeenschap en buurt. Samenwerken is essentieel en wordt steeds belangrijker om concrete problemen efficiënt en effectief aan te pakken.

Precies dat is de missie van de zogenaamde ‘Brede Scholen’: een samenwerkingsverband tussen verschillende instellingen en organisaties, zoals scholen, kinderopvang, sportverenigingen, culturele instellingen en welzijnsorganisaties op lokaal niveau. Leren gebeurt immers ook buiten de schoolmuren. De Brede School zorgt voor een geïntegreerde aanpak om de ontwikkeling- en opvoedingskansen van kinderen en jongeren te maximaliseren, zo stelt het Steunpunt Diversiteit en Leren, dat een referentiekader voor Brede Scholen ontwikkelde.

Binnen het concept van ‘Brede Scholen’ wordt een coördinator aangesteld die een aantal scholen in de buurt onder zijn hoede neemt en nadenkt over relevante samenwerkingsverbanden binnen een bepaalde wijk, bijvoorbeeld tussen een groep scholen en een lokale sportvereniging. Hoewel het concept relatief nieuw is in Franstalig België, is de Brede School al goed ingeburgerd in Vlaanderen en Brussel. De mogelijke samenwerkingen zijn immers talrijk.

Buitenschoolse activiteiten via een ‘opt out’ systeem

Niet alle kinderen hebben dezelfde toegang tot buitenschoolse activiteiten. Nochtans gaat deelname aan activiteiten na de schooluren samen met betere leerprestaties van kinderen met een kwetsbare socio-economische achtergrond. Het vergroot hun gevoel van betrokkenheid binnen de samenleving, versterkt hun zelfvertrouwen en heeft een positief effect op de beheersing van de onderwijstaal. Daarnaast ontwikkelen ze essentiële ‘soft skills’, zoals teamwork, aanpassingsvermogen en creativiteit.

Door samenwerkingsverbanden aan te gaan met lokale initiatieven, stimuleert de Brede School kinderen om zich verder te ontwikkelen en een grote diversiteit aan ervaringen op te doen. Van het zwembad dat gratis zwemlessen op woensdagnamiddag aanbiedt, een samenwerking met een lokale cultuurorganisatie zoals een zangproject of een koor, tot diverse taalactiviteiten zoals het naschools debatatelier bij de vzw Debateville; dat kinderen in (centrum)steden beter leert spreken en redenenen. De coördinatie van de Brede School kan drempels verlagen en jongeren van uiteenlopende achtergronden de kans geven om deel te nemen.

Bovendien kan men overwegen om elk kind automatisch in te schrijven voor een aantal buitenschoolse activiteiten, tenzij de ouders expliciet aangeven dat niet te willen (het ‘opt out’ systeem). Deze aanbeveling werd ook voorgesteld in het rapport van de vrijdaggroep “Kampioen onderwijsgelijkheid binnen 10 jaar“. Een opt-out systeem voor buitenschoolse activiteiten maakt alle tijd die organisaties investeren in de werving van moeilijk te bereiken kinderen vrij om een nog effectievere werking uit te bouwen.

Zomerscholen als krachtige leeromgeving

Een Brede School kan ook zomerscholen organiseren om zomerverlies tijdens de 9 weken lange vakantie te voorkomen en leerachterstand te remediëren. Deze zomerscholen zijn een krachtige leeromgeving, die leerlingen op een speelse manier cognitief blijven uitdagen en ontwikkelen, met bijzondere aandacht voor de meest kwetsbare doelgroepen. In buurlanden zoals Nederland, zijn deze zomerscholen al een tijdlang, met succes, verankerd in het onderwijssysteem.

Lokale besturen zijn essentieel voor het succes van de Brede Scholen

De Brede School is een bijzonder effectieve manier om onderwijsongelijkheid in België aan te pakken met een cruciale rol voor lokale besturen. Of ze nu de Brede School zelf aanstuurt of mee ondersteunt, hun beleid kan ervoor zorgen dat optimaal wordt ingespeeld op de uitdagingen die specifiek zijn voor een bepaalde buurt.

Afhankelijk van de context en beschikbare partners in een buurt, zal de ene Brede School meer inzetten op gezondheid en veiligheid, terwijl de andere maatschappelijke participatie als prioriteit stelt. Een grote mate van beslissingsbevoegdheid voor de bredeschoolcoördinator en veldwerkers is eveneens een factor voor succes. De mensen op het terrein weten vaak het best wat kinderen nodig hebben om zich thuis en geaccepteerd te voelen in hun wijk.

Ten slotte is voldoende financiering essentieel om de Brede School te doen slagen. Zeker wijken waar het risico op kinderarmoede het grootst is, zouden voor de Brede School extra financiering moeten ontvangen. Deze investering betaalt zich in veelvoud terug, gezien de hoge kosten van vroegtijdige schoolverlaters en zittenblijvers voor onze maatschappij.

It takes a village to raise a child. De Brede School als dorp in onze moderne samenleving, zorgt ervoor dat elk kind kan opgroeien tot actieve en betrokken burger.

Nicholas Vijverman, is expert circulaire economie. Sophie Buysse is oprichtster van Debateville, een innovatief debatprogramma voor tieners in de grootstad. Ze zijn lid van de Vrijdaggroep.