‘Leerkrachten kunnen hun job beter aan als de directeur óók hard werkt’

Scholen kunnen de kans verkleinen dat hun leerkrachten een burn-out krijgen. Dat blijkt uit een nieuwe studie van de UGent.

‘Door in te zetten op de ontwikkelingsmogelijkheden van leerkrachten kunnen scholen de kans op emotionele uitputting verkleinen’, zegt Willemijn Gils van de onderzoeksgroep HRM en Organisatiemanagement van de UGent. Voor haar doctoraatsonderzoek ging ze samen met promotoren Mieke Audenaert (UGent) en Adelien Decramer (UGent) en met coauteur David Patient (Vlerick Business School) na welke impact de belastende aspecten van het lerarenberoep kunnen hebben op de motivatie en het welzijn van leerkrachten. Daarvoor legde ze negenhonderd leraars en negentig directeurs van Vlaamse secundaire scholen een vragenlijst voor. ‘Wat dit onderzoek uitzonderlijk maakt, is dat we zowel leerkrachten als directeurs hebben bevraagd’, zegt Gils. ‘Meestal gebeurt dat apart, terwijl hun jobs in de praktijk onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.’

Heeft die combinatie ook nieuwe inzichten opgeleverd?

Willemijn Gils: Zeker. We weten allemaal dat er steeds meer van leerkrachten wordt verwacht en dat kan een negatieve impact op hun welzijn en motivatie hebben. Een verrassende vaststelling uit ons onderzoek is dat die hoge verwachtingen alleen meer emotionele uitputting teweegbrengen wanneer hun directeur géén hoge werkdruk ervaart. Mogelijk speelt hun rechtvaardigheidsgevoel daar een rol bij: onbewust beoordelen mensen of ze al dan niet eerlijk worden behandeld door zich met anderen te vergelijken. Vandaar wellicht dat leerkrachten de zware aspecten van hun baan gemakkelijker kunnen dragen als ze merken dat ook hun directeur het heel druk heeft. Een last die je samen draagt, voelt gewoon minder zwaar. Daarmee wil ik niet zeggen dat schooldirecteurs nog harder moeten werken, maar wel dat het beleid, onder meer bij de bestrijding van het lerarentekort, niet louter op de leerkracht mag focussen maar de hele school in beschouwing moet nemen.

Verder onderzocht u ook de mate waarin scholen leerkrachten helpen om zich te ontwikkelen.

Gils: We zijn inderdaad de impact nagegaan van ontwikkelingsgerichte HRM-praktijken, die leerkrachten als een soort beloning worden aangeboden. Dat gaat dan, bijvoorbeeld, over coachingsessies die leerkrachten de kans geven om na te denken over wat ze in hun onderwijscarrière al hebben gedaan en wat ze er verder nog uit willen halen. In het onderwijs is dat minder vanzelfsprekend dan in veel andere sectoren doordat er niet zoveel doorgroeimogelijkheden zijn. Een leerkracht studeert af, gaat voor de klas staan om zijn vak te geven en blijft dat vaak zijn hele loopbaan lang doen. Net daarom is het belangrijk om hen de kans te geven over hun carrière na te denken. Sommigen geven dan aan dat ze uiteindelijk misschien schooldirecteur willen worden, maar evengoed zijn er leerkrachten die er graag wat beleidsgerichte taken zouden bijnemen of die zich in sommige aspecten van hun werk meer willen bekwamen. Uit ons onderzoek blijkt in elk geval dat de werkbevlogenheid van leerkrachten toeneemt wanneer hen zulke HRM-praktijken worden aangeboden. De kans dat ze emotioneel uitgeput raken, wordt ook kleiner. Dat is heel belangrijk, want emotionele uitputting is een van de kernsymptomen van een burn-out.

Wat kunnen uw bevindingen in de praktijk betekenen?

Gils: Ons onderzoek laat zien dat scholen wel degelijk een impact kunnen hebben op de motivatie en het welzijn van leerkrachten en ook dat leerkrachten niet in een vacuüm werken. Ook de manier waarop andere functies, zoals die van directeur, in hun school worden ingevuld, hebben een effect op hen. Wanneer er in de toekomst beleidsmaatregelen worden genomen om het welzijn van leerkrachten te bevorderen, is het dus belangrijk dat naar de héle school wordt gekeken en niet alleen naar het lerarenberoep zelf.