Er is weinig verschil tussen het mentale welzijn van leerlingen op scholen met een strikt smartphonebeleid en dat van leerlingen op scholen met soepelere regels, zo wijst een Engelse studie uit.
Vanaf volgend schooljaar wordt de smartphone goeddeels uit Vlaamse scholen gebannen. De regel geldt voor de basisschool en de eerste en tweede graad van het middelbaar. In de derde graad mag de smartphone bovengehaald worden op de speelplaats, maar niet tijdens de lessen. De beslissing van onderwijsminister Zuhal Demir (N-VA) moet de concentratie van scholieren opvijzelen en hun mentale welzijn bewaken.
Dat er een probleem is, lijkt duidelijk. In 2021 stelde de Amerikaanse gezondheidsdienst een rapport op waaruit bleek dat het aanhoudende gevoel van uitzichtloosheid bij Amerikaanse middelbare scholieren tussen 2009 en 2019 met 40 procent was gestegen. Het aantal jongeren dat serieus overwoog zichzelf van het leven te beroven, nam met 36 procent toe.
Wat die cijfers nog schrijnender maakt, is dat 48 procent van de mentalegezondheidsproblemen – zoals depressie en angststoornissen, die tijdens de adolescentie ontstaan – mensen de rest van hun leven blijft achtervolgen.
Onderzoek suggereert dat onbeperkte toegang tot sociale media op smartphones tijdens de puberteit problematisch kan zijn.
Het is verleidelijk om die trends te koppelen aan de opgang van smartphones, maar een oorzakelijk verband vaststellen is moeilijk. Een deel van het probleem is dat smartphones een breed scala aan toepassingen hebben. Op je smartphone kruiswoordraadsels oplossen kan een ander psychologisch effect hebben dan er intensief sociale media op volgen.
Bovendien zijn kinderen onderling erg verschillend. Tijdens de puberteit ondergaan de hersenen ingrijpende veranderingen, wat betekent dat onderzoek naar de effecten van smartphonegebruik rekening moet houden met zowel de ontwikkelingsfase van de kinderen als hun precieze smartphonegewoonten.
Weg met de smartphone? ‘We hebben een ingrijpende culturele correctie nodig, en wel nu’
Geen enkele studie is tot nu toe zo specifiek geweest. Onderzoek dat wel dicht in de buurt kwam, suggereert dat onbeperkte toegang tot sociale media op smartphones tijdens de puberteit, vooral op kritieke momenten waarin de hersenen veranderen, problematisch kan zijn.
Een studie onder leiding van Amy Orben aan de Universiteit van Cambridge vroeg 17.409 mensen tussen de 10 en 21 jaar hoe tevreden ze waren met hun leven en hoe vaak ze sociale media gebruikten. De resultaten, in 2022 gepubliceerd in Nature Communications, tonen aan dat meisjes bij wij het socialemediagebruik in de loop van een jaar toenam, opvallend minder tevreden waren met hun leven als die toename plaatsvond toen ze tussen de 11 en 13 jaar oud waren.
Bij jongens werd hetzelfde effect waargenomen wanneer de stijging plaatsvond op 14- of 15-jarige leeftijd.
In hoeverre dat zal veranderen door smartphones op school te verbieden, is onduidelijk. In een recent artikel in het medische blad The Lancet vergeleek Victoria Goodyear van de Universiteit van Birmingham het mentale welzijn van leerlingen op scholen met een strikt smartphonebeleid, en leerlingen op scholen met soepelere regels.
Smartphone op school: ‘We onderwerpen onze kinderen aan het grootste ongecontroleerde experiment ooit’
Ze monitorde ook de totale schermtijd. Haar resultaten tonen aan dat, hoewel leerlingen die meer tijd op een smartphone doorbrachten een achteruitgang in mentaal welzijn ervoeren, er geen wezenlijk verschil was tussen de twee groepen. Zij en haar collega’s stellen dat alleen een strenger schoolbeleid niet volstaat.
Een bijkomend probleem is dat socialemediabedrijven vaak weigeren onafhankelijke onderzoekers toegang te geven tot gedetailleerde gegevens over het gedrag van hun gebruikers. Daardoor moeten wetenschappers zich beroepen op minder nauwkeurige indirecte metingen, zoals de totale schermtijd.
Dat betekent ook dat kinderen die educatieve spelletjes spelen in dezelfde analytische categorie terechtkomen als kinderen die sociale media gebruiken. Er is dus een genuanceerder beeld nodig van de effecten van smartphones.
Gaat de smartphone mee op kamp, of blijft hij thuis?
