‘In het Vlaamse onderwijs is er nog van alles om blij van te worden’

In het Vlaamse onderwijs is er nog van alles om blij van te worden. Op het einde van een tumultueus schooljaar klinkt die vrolijke boodschap misschien een beetje raar, na alle onheilsberichten over het dramatische lerarentekort en de niet minder dramatische achteruitgang in allerhande internationale tests. Maar er is hoop. Of toch enkele sprankeltjes.

Aan alarmerende berichten was er dit jaar geen gebrek. In leesvaardigheid donderden we in de gezaghebbende PIRLS-test opnieuw flink naar beneden, zo bleek amper een maand geleden. Een tienjarige heeft nu maar liefst vier maanden achterstand in vergelijking met een tienjarige in 2016. Eerder dit jaar kwam de KU Leuven met soortgelijk nieuws: voor Nederlands bedraagt de leerachterstand bij leerlingen van het zesde jaar in het basisonderwijs nu ongeveer 15 weken in vergelijking met 2019. En ook uit die studie bleek dat de elite zware klappen krijgt. Covid heeft erin gehakt, jazeker, maar de malaise zit dieper. En voor wiskunde is het niet beter.

Op de andere grote werf van minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA), het nijpende gebrek aan leerkrachten, ging het dit schooljaar ook niet geweldig. Hoewel er in het Belgisch secundair onderwijs één leerkracht is per negen leerlingen – een van de beste scores van alle OESO-landen – zetten we dat personeel niet goed in. Dunbevolkte richtingen, overlappende vakken en drie concurrerende onderwijsnetten zorgen voor een absurde inefficiëntie. De nonchalante omgang met ons belastinggeld is evenzeer een Belgische als een Vlaamse ziekte. De meerkosten van drie netten in het Vlaamse onderwijs behoren tot de pijnlijkste voorbeelden.

Dit schooljaar moesten vier op de tien (!) middelbare scholen examens afschaffen of aanpassen omdat bepaalde vakken maandenlang niet konden gegeven worden. Er waren gewoon geen leerkrachten om de lessen te geven. Die tragedie – want dat is het, we lijken wel een ontwikkelingsland – zou niet alleen de politiek, maar ook de bazen van de onderwijsnetten moeten aanzetten tot harde maar noodzakelijke ingrepen. Ja, het gaat over u, Lieven Boeve (voor het katholiek onderwijs) en Koen Pelleriaux (gemeenschapsonderwijs). Nee, met een hertekening van de onderwijskoepels zijn lang niet alle problemen van de baan. Maar dit is iets wat we wél in handen hebben, dus waarom laten we die kans dan verpieteren?

Waarom is er dan toch reden voor enig optimisme? Er zijn de kleinere positieve verhaaltjes, zoals in het Brusselse onderwijs – niet de minst problematische plek, om het zacht uit te drukken. Daar is het lerarentekort met 20 procent afgenomen, zo bleek vorige week, dankzij de gunstige regeling voor zij-instromers. En dankzij een vierdaagse lesweek, een Nederlands experiment dat onze hoofdstad heeft overgenomen. Er is ook de oproep, alweer uit Brussel, om het vakantiesysteem van de Franse Gemeenschap in Vlaanderen over te nemen: een kortere zomervakantie in ruil voor langere krokus- en herfstvakanties. Dat helpt vooral de zwakkere leerlingen.

Maar de belangrijkste stap vooruit is dat ondertussen zowat iedereen is doordrongen van de noodtoestand. Binnen de Vlaamse regering gaan er méér middelen naar onderwijs, en worden er aan de lopende band plannen ontvouwd om de pijnlijkste tekorten op te vangen. Dat is soms kunst- en vliegwerk, zonder enige twijfel, en het is allemaal ook te weinig om alles op te lossen. Maar er beweegt tenminste iets. Tien dagen geleden kwamen een handvol leerkrachten van de Leraarskamer van Knack naar de redactie om er een aantal lastige vragen te stellen aan Ben Weyts. De minister heeft aan een jarenlang spervuur van – meestal terechte – kritiek een defensieve, welhaast rancuneuze houding overgehouden. Maar niemand kan zeggen dat hij de problemen niet ernstig neemt. Hij lijkt soms zelfs echt te luisteren naar het veld.

Al die mitsen en maren waren niet nodig bij de verkiezing van de Mooiste Speelplaats. De Knack-redactie koos voor basisschool De Zevensprong in Leuven, in een wedstrijd die ongegeneerd naar goed nieuws op zoek ging. Bij de uitreiking vorige vrijdag, naast een majestueuze boomhut, bleek hoe terecht die keuze was. Leerkrachten die véél meer doen dan wat hen gevraagd wordt, ouders die vrije weekends opofferen om een rotspartijtje te helpen aanleggen, een bescheiden directeur die enthousiasmeert: als iemand goed nieuws wil rapen in het onderwijs, dan zal het altijd daar te vinden zijn. Bij de mensen die het onderwijs maken. Bij de mensen die het onderwijs zijn.