‘Homo in het onderwijs? Veel leerkrachten verdwijnen op school weer in de kast’

Heel wat LGBTQ+-leerkrachten komen op school niet voor hun geaardheid uit. ‘Hoe kun je goed lesgeven als je elke dag weer een belangrijk stuk van jezelf thuis moet laten?’ vraagt Knack-redactrice Ann Peuteman zich af in haar column De Zoetzure Dinsdag.

E. is leerkracht PAV in een grote beroepsschool in het centrum van de stad. Ze geeft les in de tweede graad van de richtingen schilderen en decoratie, elektriciteit en bouw. Haast al haar leerlingen zijn jongens. In de klas hebben ze het vaak in niet al te subtiele bewoordingen over hun veroveringen en verliefdheden. Dan laat E. ze even doen, want ze weet dat ze hun verhaal kwijt moeten voor ze zich op de les kunnen concentreren. Maar over haar eigen privéleven blijft ze zowel in de klas als in de leraarskamer opvallend vaag. Haar leerlingen en de meeste collega’s gaan ervanuit ze single is. Ze weten wel dat ze met een vrouw samenwoont, maar E. noemt die altijd haar ‘huisgenote’. Dat die huisgenote hoogzwanger is van hun kind heeft ze alleen aan de directeur verteld.

Zij is niet de enige die tijdens de schooluren terug in de kast kruipt. Er zijn wel meer leerkrachten die zich op school niet comfortabel genoeg voelen om voor hun geaardheid uit te komen. De meesten liegen niet echt, maar houden zich in de klas wel op de vlakte als er over relaties of familie wordt gesproken. Stelt een leerling een vraag over hun privéleven, dan gebruiken ze neutrale termen zoals ‘lief’ of ‘partner’. ‘Wat dat aspect van mijn leven betreft, is er een grote afstand tussen mij en mijn leerlingen, die ik helaas zelf in stand hou’, zegt een OKAN-leerkracht. ‘Waarom ik me nog niet durf bloot te geven, is mij ook niet helemaal duidelijk. Iets houdt me tegen om het rolmodel te zijn dat ik vroeger zelf zo nodig had.’

Soms ligt de reden voor die terughoudendheid voor de hand. In een school waar leerlingen demonstratief regenboogvlaggen naar beneden halen en zelfs bespuwen, zoals een paar jaar geleden in Borgerhout gebeurde, is het niet zo gek dat leerkrachten niet geneigd zijn om zich (helemaal) te outen. Maar soms gaat het veeleer over een bepaalde sfeer die er hangt waardoor LGBTQ+-personen – al dan niet terecht – het gevoel hebben dat leerlingen en hun ouders hen dan minder zullen respecteren.

Het zijn ook niet alleen de leerlingen die daar verantwoordelijk voor zijn. Dat ondervond leerkracht Nederlands S. toen hij twee jaar geleden in een andere school ging werken. Al tijdens de eerste week hoorde hij in de leraarskamer hoe een paar collega’s tv-gezicht Jani Kazaltzis imiteerden. De homofobie droop ervan af. Sindsdien heeft S. geen enkele zin meer om iets over zijn privéleven te vertellen. Niet tegen zijn collega’s en ook niet tegen zijn leerlingen. Het gevolg is dat hij al twee jaar lang elke dag naar een werkplek gaat waar hij niet helemaal zichzelf kan zijn. ‘Mensen denken altijd dat homofobie een probleem is van beroepsscholen met veel stoere tienerjongens met een migratieachtergrond’, zegt hij. ‘Maar ik geef les in een nogal witte school die vooral zorgopleidingen aanbiedt.’

Dat blijft natuurlijk niet zonder gevolgen. Om te beginnen is het heel moeilijk om je baan met plezier te doen als je een deel van jezelf moet thuislaten. E. voelt zich daar ook verschrikkelijk schuldig over tegenover haar partner én tegenover haar leerlingen. ‘Ik zou een voorbeeld moeten zijn, maar dat lukt me dus niet’, zegt ze. ‘Als ík me op school al niet veilig genoeg voel om voor mijn geaardheid uit te komen, hoe kunnen we dat dan van onze LGBTQ+-leerlingen verwachten?’   

Directies en lerarenteams moeten duidelijk nog veel meer inspanningen leveren om een veilige sfeer te creëren zodat iedereen zichzelf kan zijn. Daarbij volstaat het natuurlijk niet om een regenboogvlag op de speelplaats te hangen. In de school van S., bijvoorbeeld, loopt een regenboogzebrapad van de turnzaal naar het hoofdgebouw en elk jaar dragen heel wat leerlingen en leerkrachten paarse kleren tijdens de Dag tegen Homo- en Transfobie. Wat er dan wel moet gebeuren? Het lijkt me om te beginnen een must om, zowel op de speelplaats als in de leraarskamer, een nultolerantie tegen homofobe uitspraken in te voeren.

Uit onderzoek weten we ondertussen dat leerlingen en studenten beter presteren als ze zich in de groep herkennen en zich er ook thuis voelen. Dat geldt ook voor leerkrachten. Hebben ze het gevoel dat ze echt deel uitmaken van een team en op de onvoorwaardelijke steun van hun directie en collega’s kunnen rekenen, dan doen ze hun werk beter. Leerlingen hebben er dus alle belang bij dat hun leerkrachten zich op school echt goed in hun vel voelen. Niet evident natuurlijk als je dag na dag een groot deel van jezelf moet verbergen.