Ook in Vlaamse scholen zien leerkrachten tieners in hun klas zitten met radicale islamitische ideeën. Youcef Naimi van Ceapire probeert hen ermee te leren omgaan. ‘Maar een hoofddoekenverbod is echt een zwaktebod.’
In Franstalig België is zopas Allah heeft niets te zoeken in mijn klas verschenen, een boek waarin de journalisten Laurence D’Hondt en Jean-Pierre Martin aan de alarmbel trekken. Leerkrachten botsen steeds vaker op tegen de radicale ideeën van moslimjongeren, die zich nog maar moeilijk laten verzoenen met de waarden van onze democratie of zelfs maar de school waarop ze zitten.
Zo nieuw is het probleem niet – in het vorige decennium vertrokken Brusselse en Vlaamse jongeren naar Syrië om daar te gaan vechten –, maar veel leraren weten nog altijd niet hoe ze daarmee om moeten gaan en maken zich zorgen. Het Antwerpse Ceapire gaat, ondersteund door de Vlaamse overheid, naar scholen om ‘brandjes’ te blussen, zoals Youcef Naimi zijn werk omschrijft.
Youcef Naimi: Ik kan eigenlijk niet zeggen of er een dalende of stijgende lijn zit in het aantal meldingen dat wij krijgen van scholen. De samenleving wordt natuurlijk alleen maar diverser, dus deze problemen zullen niet snel verdwijnen. Het gaat met golven, en u kunt zich wel voorstellen dat buitenlandse conflicten zulke golven aanjagen. Het conflict in Gaza heeft de spanningen in sommige scholen echt op scherp gezet. Zijn de strijders van Hamas terroristen of vrijheidsstrijders? Heeft de leraar daar iets over te zeggen, of bepaalt elke leerling zelf hoe hij daarover denkt? Dat zorgt voor grote discussies.
‘Het conflict in Gaza heeft de spanningen in sommige scholen op scherp gezet.’
Wij krijgen trouwens ook meldingen over extreemrechts. Als Donald Trump de verkiezingen in de Verenigde Staten wint, zien rechts-conservatieve jongeren dat ook als de bevestiging van hun identiteit. Leraren hebben geen flauw benul hoe ze met dat islamisme en rechts-extremisme om moeten gaan, om het nu even heel cru te zeggen.
Omdat zulke ideeën aan aanhang winnen op scholen?
Naimi: We hebben ook te maken met jongeren die veel mondiger zijn geworden, en die soms maar wat graag de discussie aangaan met hun leerkrachten. De jeugd is altijd wel radicaal geweest, maar zeker over het islamisme beschikken jongeren vandaag online over ongezien veel informatiebronnen. Het gaat hier over een tegencultuur waarmee leerkrachten vaak geen enkele affiniteit voelen.
In de media is er de voorbije vijftien jaar heel veel verschenen over de ‘radicale’ islam. Als leerkrachten daarvan tekenen zien op school, breekt er soms morele paniek uit. Leraren zien het meteen als een gevaar voor de democratie, terwijl ze er toch mee aan de slag zullen moeten als ze er iets aan willen doen.
Ik kan me goed voorstellen dat leerkrachten bang zijn. In De Standaard zeggen Laurence D’Hondt en Jean-Pierre Martin dat leerkrachten bang zijn om te eindigen als Samuel Paty, de Franse leraar die in 2020 werd vermoord.
Naimi: Wij krijgen absoluut geen signalen dat leerkrachten vrezen om te eindigen als Paty, maar ze zijn soms wel bang voor conflicten in hun klas. Er spelen verschillende zaken mee. Onze samenleving is de voorbije jaren ook verrechtst, dus dat geldt ook voor ons lerarenkorps. Dat botst des te harder met de conservatieve islam die jongeren vandaag aanhangen. Dat neemt niet weg dat een leerkracht er moet zijn voor al zijn leerlingen, ook voor zijn salafistische leerlingen.
Clash in de klas: ‘Overal duiken vormen van religieus en extreemrechts radicalisme op’
Wat zijn dan de ideeën waarover spanning ontstaat?
Naimi: Hun conservatisme over seksualiteit en, bijvoorbeeld, lgbtq-rechten strookt niet met de progressieve waarden die in onze samenleving breed aanvaard zijn. Het salafisme wint ook echt aan aanhang bij jongeren op school. We zien dat met de jaren sterker worden. Dat salafisme gaat over hoe moslims eruit moeten zien: lange baarden, gewaden… Zulke moslims mogen leden van het andere geslacht niet aanraken en soms zelfs geen hand geven. Dat is echt een identiteit die zij meenemen naar school. Leraren weten soms niets beter te verzinnen dan het te negeren of er straf voor te geven.
D’Hondt en Martin denken dat de hoofddoek op school een opening maakt naar zulke ideeën. Zij pleiten voor een verbod. Bent u het daarmee eens?
Naimi: Ik heb een hoofddoekenverbod altijd een zwaktebod gevonden. De boodschap die daarmee wordt gegeven is al te simpel: sommige jongeren worden onderdrukt door de hoofddoek, dus gaan we het voor jullie allemaal verbieden. Dat is hetzelfde als: sommige leerlingen misdragen zich, dus de hele klas krijgt straf. Ik ken maar heel weinig tieners die zo’n redenering accepteren, dus dat wekt waarschijnlijk alleen maar de interesse op. Ik zie de link tussen hoofddoeken en een toenemend islamisme ook niet.
‘Een leerkracht er moet zijn voor al zijn leerlingen, ook voor zijn salafistische leerlingen.’
Volgens mij maakt dat helemaal geen verschil als we scholen met een ander hoofddoekenbeleid gaan vergelijken, zoals in Nederland. Dat heeft daar niets mee te maken. Begrijp me wel niet verkeerd, natuurlijk is de hoofddoek een vaak besproken onderwerp onder salafisten, daarvan zien we ook genoeg berichten op sociale media. Maar een school moet daarover het gesprek aangaan als ze daar echt bezorgd over is. Het heeft geen enkele zin om dat gewoon te verbieden.
Slagen jullie er soms in om een verschil te maken op scholen?
Naimi: Als dat lukt, is het door zo’n gesprek aan te gaan. Wij merken dat jongeren er alleen al veel baat bij hebben als er naar hen geluisterd wordt. Dat mag best een kritische discussie zijn, maar wel respectvol. Het valt mij altijd op als het over lgbtq-rechten gaat. Leraars klagen er vaak over dat jongeren steeds meer moeite hebben om dat te aanvaarden, terwijl de gesprekken die wij daarover hebben meestal best soepel verlopen. Jongeren hebben het gevoel dat leraars hun persoonlijke mening op proberen te dringen. Als je hun identiteit respecteert, zijn ze opener om te luisteren naar andere standpunten. Zodra iemand hen iets wil opleggen, ontstaat er een tegenreactie.
Podcast ‘Clash in de klas’: extremisme maakt de digisprong
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier