‘Hebben sommige ‘nostalgisch kijkende’ politici niet te veel heimwee naar de oude ‘school”?

‘Kwalitatief hoogstaand basisonderwijs moet vertrekken van al datgene dat een kind nodig heeft om zich te kunnen handhaven en ontplooien in onze postmoderne cultuurwereld en dat is veel meer dan alleen maar wiskunde en taal’, schrijft Roger Boonen na het lezen van het artikel over de ontmoeting tussen Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts en de Leraarskamer van Knack.

Met een zekere trots stelde Bert Bultinck in het voorwoord van Knack van 28 juni 2023 dat tien dagen geleden een handvol leerkrachten van de Leraarskamer een aantal ‘lastige’ vragen stelden aan Ben Weyts. Maar bij nader toezien werd het mij duidelijk dat vele van de gestelde vragen in eerste instantie Ben Weyts de gelegenheid gaven om ondermeer nog eens zijn ‘schoolvisie’ en de recepten voor de opvang van het lerarentekort uitvoerig uit de doeken te doen. Ik spits nu even de aandacht toe op enkele minpunten in zijn zienswijze op ‘verbeteringen’ van het basisonderwijs.

De nieuwe eindtermen voor het basisonderwijs zullen nu wellicht in een stroomversnelling terechtkomen en Weyts maakte in Knack nogmaals duidelijk waarop voor hem de focus moet liggen: op Nederlands en wiskunde. ‘Back to the basics!’ Dit doet de vraag rijzen naar de draagwijdte van de schoolvisie van Weyts. Hij spitst de aandacht bijna exclusief toe op de instrumentele culturele vaardigheden wiskunde en Nederlands, zonder veel aandacht te schenken aan al die andere leergebieden en competenties, die de aanpassing van de leerlingen aan de hedendaagse cultuur verder mogelijk maken.

(Lees verder hieronder.)

Kwalitatief hoogstaand basisonderwijs moet vertrekken van al datgene dat een kind nodig heeft om zich te kunnen handhaven en ontplooien in onze postmoderne cultuurwereld en dat is veel meer dan alleen maar wiskunde en taal. Bovendien lijkt de studie van bv. het ‘klimaat’ onontbeerlijk om de leerlingen van de derde graad vertrouwd te maken met de klimaattransitie die zich onder hun ogen aan het afspelen is.

Ook de pedagogische doelstelling van het basisonderwijs, dit wil zeggen dat het onderwijs de kinderen ook beter ‘mens’ moet kunnen maken, het bijdragen tot de ‘humanitas’ van mens en wereld, wordt hier volledig buiten beschouwing gelaten.

In ’De standaard’ van donderdag 29 juni 2023 schreef Miette Plessers, leraar en lerarenopleider het volgende: ‘Een van de pistes om aan het tekort aan onderwijskwaliteit een antwoord te bieden, is om Nederlands en wiskunde meer plaats te geven in het curriculum, ten koste van werelds onderwijs en andere zaken die kinderen breed vormen. Ik ben wel pedagoog, maar geen geschiedkundige, toch begrijp ik dat er door de jaren heen, met het complexer worden van onze samenleving, meer nood was aan onderwijsaandacht voor mens en wereld. Hoe moeilijker onze omgeving te begrijpen is, hoe meer kennis, vaardigheden en competenties onze kinderen nodigt hebben. Dus, ja: wetenschappen en techniek, mens en maatschappij, duurzaamheid, burgerschap, ICT, financiële geletterdheid… zijn onontbeerlijk.’

Minister Weyts verwacht heel veel heil van ‘centrale Vlaamse toetsen’. Maar scholen moeten volgens verscheidene onderwijskundigen, waaronder Roger Standaert, mezelf en bisschop Bonny moet het onderwijs ‘mensen voortbrengen die sociale zin hebben, weerbaar zijn en gemotiveerd om verantwoordelijkheid te dragen. Dat kan je niet afleiden uit examenresultaten alleen. Het gevaar is dat je met centrale toetsen ‘teaching to the test’ krijgt, waardoor de leerwinst meer achteruit dan vooruit gaat. Een goede middelmaat kan niet de norm zijn voor iedereen. Zeker niet voor de besten van de klas.

Bovendien vind ik dat scholen of vakgroepen de nodige vrijheid moeten krijgen om zelf examenvragen op te stellen. Leraren moeten hun examen kunnen afstemmen op thema’s of onderwerpen waarop zij bijzonder hebben ingezet. De examens mogen geen keurslijf of voorafname zijn van wat een leraar nog wel of niet kan geven als leerstof. De vraag rijst of sommige ‘nostalgisch kijkende’ onderwijsverantwoordelijken en/of politici niet al te veel heimwee hebben naar de ‘Oude School’, die als cognitief georiënteerd leerinstituut voor (niet bestaande) eenheidskinderen, alle leerlingen over één kam schoor en geen oog had voor de individualiteit en de pedagogische noden van de leerlingen onderling.

Goed opvoeden betekent volgens Bart Soenens, professor ontwikkelingspsychologie aan de UGent, dat je de ontwikkeling van een kind stimuleert op sociaal, emotioneel en cognitief vlak. Dat gegeven is evenzeer van toepassing voor het opvoedend onderwijs in de basisschool, waarbij men niet alleen bekommerd is voor het cognitieve leren van de kinderen, maar evenzeer voor hun sociaal en affectief welbevinden. Vandaar ook de terechte aandacht in schoolverband voor het dynamisch-affectieve en motorische leren naast het cognitieve leren.

Nog één zaak staat als een paal boven water en daarover rept minister Weyts met geen woord in het Knack nummer van 28 juni 2023: het kind moet gelukkig kunnen zijn of worden in de basisschool! Als dat het geval is, dan zal het er ook graag en goed kunnen/willen leren. Het omgekeerde is evenzeer waar: als het kind er op school alleen maar ongelukkig bijzit, dan zullen de schoolse resultaten ook navenant zijn.

In 1954 vroeg de filosofe Hannah Arendt (1906-1975) zich in ‘Crisis of education’ af of we wel genoeg hielden van onze kinderen? We lieten de bekommernis voor het welbevinden en het gelukkig zijn of worden van de kinderen in de schoolsituatie toen wellicht nog te weinig blijken, maar dat mag nu niet meer het geval zijn. Nogmaals, het kind moet in de (basis)school ook optimale kansen kunnen krijgen om gelukkig te zijn of te worden en het is gediend met kwalitatief hoogstaand onderwijs op cognitief, motorisch en dynamisch-affectief gebied, en wel in een pedagogisch perspectief. Want: niet het vele is goed, maar het goede is veel!

Roger Boonen is ere-lector opvoedkundige wetenschappen aan de Karel de Grote Hogeschool Antwerpen; Ere- VLO-Coördinator en Pedagogisch Opdrachthouder v/h bisdom Antwerpen; Coördinator van de Vorming Vrede & Burgerschap; Ere-hoofdredacteur van het pedagogisch tijdschrift: School- en klaspraktijk en educatief schrijver.