Gepensioneerde leerkrachten voor de klas: ‘Nu kunnen we ons tenminste op het échte stielwerk concentreren’

Een paar duizend leerkrachten geven ook na hun pensioen nog geregeld les. Dat doen ze omdat ze graag voor de klas staan, maar vooral ook om hun oude school uit de hoge nood te helpen. ‘Anders zijn mijn voormalige collega’s en leerlingen de dupe’, klinkt het.

‘Ik sta nog altijd even graag voor de klas, maar ik zou het niet doen als er geen tekort aan leerkrachten was. Het laatste wat ik wil, is jonge collega’s hun werk afnemen’, zegt oud-leerkracht Johan Van Holderbeke, die tot eind juni vorig jaar godsdienst gaf in Styrka Secundair Onderwijs @ Waterkant, een school voor buitengewoon secundair onderwijs in Gent.

Hij is een van de honderden gepensioneerde Vlaamse leerkrachten die nog geregeld voor een vervangingsopdracht naar school terugkeren. ‘Dat is een tamelijk recent fenomeen’, zegt voormalig leerkracht lager onderwijs Trudo Herman, die aan het eind van het schooljaar 2022-2023 met pensioen ging.

‘Zo’n tien jaar geleden waren er voor het eerst collega’s die na hun pensioen nog af en toe lesgaven en sindsdien is dat alleen maar toegenomen. In de Vrije Centrumschool in Roeselare, waar ik 42 jaar heb lesgegeven, zijn we vandaag met acht gepensioneerde leerkrachten die geregeld vervangingen doen.’

Waarom voelt u zich geroepen om ook na uw pensioen nog te werken?

Johan Van Holderbeke: Ik geef nog altijd even graag les en ik geniet ook van het contact met de leerlingen. Maar bovenal doe ik het om mijn oude school te helpen. Op dit moment vervang ik zeven weken lang een collega die net voor de kerstvakantie een heupoperatie heeft ondergaan.

Vroeger zouden leerkrachten in de rij hebben gestaan om zo’n lange vervanging te mogen doen, maar dat is niet meer zo. De vacature heeft bijna een maand op de website van de VDAB gestaan en uiteindelijk meldden zich maar twee kandidaten. De een was niet geschikt en de andere kon pas drie weken na de start van de vervangingsopdracht beginnen.

Had ik niet toegezegd, dan hadden de andere collega’s al die uren op de een of andere manier moeten proberen op te vangen en was er voor de leerlingen ook geen continuïteit geweest.

Trudo Herman: Ik geef ook nog altijd heel graag les. Het is echt tof om weer op de speelplaats te verschijnen en het enthousiasme van die kinderen te ervaren. Daarnaast zijn sommige collega’s in de loop der jaren goede vrienden geworden. Als ik hen kan helpen door af en toe in te springen, doe ik dat met plezier.

Voor langere vervangingen zoeken ze bij ons op school altijd iemand die nog niet met pensioen is. Maar als een leerkracht zich ’s ochtends ziek meldt, is daar geen tijd voor. Soms bellen ze mij om kwart over zeven met de vraag of ik een uur later al op school kan zijn.

Van Holderbeke: In het secundair kan dat niet. Daar wordt een leerkracht pas vervangen als hij meer dan twee weken afwezig is. Daardoor zijn de vervangingsopdrachten er altijd langer.

Herman: Toen ik met pensioen ging, heb ik tegen de directie gezegd dat ik alleen voor kortere periodes terug wilde komen. Ondertussen heb al eens een vervanging van tien dagen gedaan toen een collega een operatie had ondergaan, en binnenkort komt er weer zo’n periode aan. Verder doe ik vooral vervangingen van een of twee dagen.

Spelen de extra inkomsten een rol?

Herman: Die zijn natuurlijk mooi meegenomen, maar het is niet de reden waarom ik soms weer voor de klas sta.

Van Holderbeke: Dat is een van de voordelen. Ik heb genoeg spaargeld om mijn pensioen twintig jaar lang in die mate aan te vullen dat ik dezelfde levensstandaard kan aanhouden. Dankzij die vervangingen komen daar nog zo’n zes maanden bij.

Kost het voorbereiden van lessen en het bijhouden van de administratie nu minder tijd dan vroeger?

Van Holderbeke: Lesvoorbereidingen gaan wat sneller doordat ik kan terugvallen op het lesmateriaal van de collega die ik vervang. Maar ik vind het vooral fijn dat een groot stuk van de planlast wegvalt. Zo hoef ik me eigenlijk niet meer met Smartschool bezig te houden.

Daarnaast zijn er ook veel minder vergaderingen. Binnenkort zitten de leerkrachten bijvoorbeeld samen om te bespreken hoe ze de school de komende jaren willen inrichten, maar daar hoef ik natuurlijk niet bij te zijn.

Herman: Voor mij is het ook een verademing dat er zo veel administratie wegvalt. Daardoor kan ik me concentreren op het échte stielwerk: lesgeven.

Van Holderbeke: Wat ik wel moeilijk vind, is dat ik meer moet loslaten. Als klastitularis was ik altijd erg betrokken bij mijn leerlingen, maar dat kan nu natuurlijk niet meer.

U geeft allebei les in de school waar u vroeger werkte. Zou u ook bereid zijn om elders een vervanging te doen?

Van Holderbeke: Er wordt aan mijn mouw getrokken om ook andere scholen uit de nood te helpen, maar ik twijfel nog. Het is echt wel een voordeel dat je de school waar je een vervanging doet al kent. 

Herman: Daar ben ik het mee eens. Ik zou in elk geval nooit lesgeven in een school met een mentaliteit of visie waar ik me niet goed bij voel én ik wil altijd zelf kunnen bepalen of ik een opdracht al dan niet aanvaard.

Van Holderbeke: Het moet inderdaad vrijblijvend zijn. Als ik geen zin heb in een vervanging, dan moet men dat ook aanvaarden. Uiteindelijk is het ook wel lastig. Toen ik met deze vervanging begon, had ik al vier maanden van de vrijheid kunnen proeven. Niets moest en alles kon. Het was dus wel even wennen om weer op tijd op te staan en door weer en wind naar school te gaan. Bovendien vind ik het lesgeven fysiek ook best zwaar.

Herman: Dat herken ik. In de klas heb ik er geen last van, maar wel als we eropuit trekken. Dertig jaar geleden zou ik met hen in grotten zijn gekropen, maar nu gaat dat niet meer. En ik zal niet snel meer met hen voetballen, maar verder ben ik nog dezelfde leerkracht die ik altijd ben geweest.

Trudo Herman en Johan Van Holderbeke maakten allebei deel uit van De Leraarskamer van Knack 2022-2023.