‘Eindtermen voor kleuteronderwijs? Laat kleuters gewoon kleuters zijn’

‘Samen met de verlaging van de leerplicht gaan nu ook stemmen op om eindtermen in te voeren voor het kleuteronderwijs. Dat is geen goed idee’, schrijft Vlaams parlementslid Loes Vandromme (CD&V).

Vanaf 1 september 2020 verlaagt de aanvang van de leerplicht van 6 naar 5 jaar. Daarmee wil de overheid het belang van kleuterparticipatie onderstrepen. Maar samen met deze verlaging gaan er stemmen op om ook voor kleuters eindtermen te bepalen. En dat is geen goed idee.

Als voormalig leerkracht in het Technisch Instituut Immaculata in Ieper had ik het geluk om vaak in kleuterklassen aanwezig te zijn waar ik mijn leerlingen uit de richting Gezondheid-en Welzijnswetenschappen die er stage liepen, begeleidde. We stonden vaak stil bij hoe de lesinhoud en didactiek van de kleuteronderwijzer heel goed inspeelden op de ontwikkeling van de kleuter. Hoe een getalbeeld werd aangeleerd via spelmateriaal, voorleesmomenten, … Een verhaal over 10 dieren die verdwijnen in het bos. In een hoekje zijn er knuffels die ook kunnen verdwijnen in dozen. Spelenderwijs leren kinderen tellen. Heel vaak kreeg ik te horen dat mijn leerlingen versteld stonden van wat er allemaal aangeboden werd in de kleuterklas én hoe dit gekoppeld werd aan de doelstellingen. Mijn waardering voor alle kleuteronderwijzers is dan ook onmetelijk groot en net daarom vind ik het invoeren van eindtermen een slecht idee.

Spelenderwijze leren

Het kleuteronderwijs heeft een eigen finaliteit, namelijk spelenderwijze leren. Maarten Simons en Jan Masschelein verwoorden het zo in ‘De basisschool als fundament voor ontwikkelen en leren’: ‘Het is in het spel dat er tijd en ruimte ontstaat om zich in iets te verliezen. Het is net die tijd en ruimte die kleuters heel vaak gegund wordt. Ook al wordt het spel van buitenaf steeds gekoppeld aan de ervaring van het alsof, de spelervaring zelf is intens en voor het spelende kind staat er steeds iets op het spel, het doet er toe.”

Het huidige kader van het kleuteronderwijs schept een omgeving waarin kinderen spelenderwijs en ontwikkelingsgericht de nodige basis inzake kennis, vaardigheden en attitudes verwerven. De ontwikkelingsdoelen voor het kleuteronderwijs zijn op dit kader afgestemd. Ze vragen een inspanningsverplichting van de school. Daarin verschillen ze van de eindtermen in het lager onderwijs die een resultaatsverplichting impliceren: ze moeten behaald worden op het einde van het lager onderwijs.

De term ontwikkelingsdoel verwijst naar de ontwikkeling van kinderen die heel verschillend loopt per kind, volgens zijn eigen tempo en op zijn eigen manier. In deze levensfase is er een groot verschil tussen kleuters. Alleen al de geboortemaand blijkt wetenschappelijk gezien een belangrijke factor inzake de ontwikkeling van kinderen: een kleuter in de laatste kleuterklas kan net 5 jaar zijn, of bijna 6 jaar. Iedere ouder weet dat dat qua ontwikkeling vaak een enorm verschil is.

Verlaging leerplicht en taalscreening

Kleuters groeien ook niet allemaal op in een even kansrijke omgeving. In het regeerakkoord van de huidige Vlaamse regering staat te lezen dat de verlaging van de leerplichtleeftijd, van 6 naar 5 jaar, aangegrepen wordt om ervoor te zorgen dat kinderen die thuis onvoldoende Nederlands spreken, reeds in de kleuterschool Nederlands leren en zo het lager onderwijs zonder taalachterstand kunnen starten. Kleuterleiders creëren die talige context voor hun pupillen en doen dit vaak ongemerkt, spelenderwijs grijpen ze elke situatie om nieuwe woordenschat en begrippen aan te brengen.

Naast de verlaging van de leerplicht komt er ook een taalscreening voor 5-6 jarigen aan het begin van de 3de kleuterklas, die een beeld geeft van de ontwikkeling van elk kind. Het doel is de integratie in het lager onderwijs te faciliteren en daarmee een jaar winst te boeken. De screening wil geen bijkomende drempel zijn bij de overstap naar het eerste leerjaar, maar net de weg vrij maken naar een vlotte schoolloopbaan. Het kan niet de bedoeling zijn dat we naast de verlaging van de leerplicht en de taalscreening voor 5-6 jarigen gaan pleiten voor eindtermen in het kleuteronderwijs, waarbij de schoolpoort naar het eerste leerjaar dicht blijft indien ze niet gehaald worden.

Extra handen kunnen meer verschil maken dan aangepaste methodiek en inhoud

Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen die kleuteronderwijs volgen een meer succesvolle onderwijsloopbaan ontwikkelen. Daarom moet men echter de methodiek en de inhoud niet veranderen. Extra handen in de klas kunnen er uiteraard wél voor zorgen dat meer tijd gaat naar het ontwikkelingsgerichte, hetgeen ongetwijfeld alle kleuters ten goede komt. In de vorige legislatuur werd al beslist dat er 15% extra werkingsmiddelen vrijgemaakt zouden worden voor het kleuteronderwijs waardoor die gelijkgeschakeld zijn met die van het lager onderwijs. Dit zal de kwaliteit van ons onderwijs voor de allerkleinsten alleen maar versterken. Of voor wie het graag met een economische bril leest: we investeren waar het meest rendeert, namelijk bij onze kleinsten.

Beeld je maar die kleuter in, die met rode wangen, in volle concentratie, zeer betrokken, aan de slag gaat met het spelmateriaal om zijn bos vol dieren te bouwen. Laat dat kind een kind zijn in een omgeving met uitdagingen op sociaal, emotioneel, muzisch, motorisch en cognitief vlak. Laat alsjeblief de kleuter kleuter zijn.