‘Eindtermen moeten de bondgenoot van leerkrachten zijn (en niet de vijand)’

‘Nu het Grondwettelijk Hof de eindtermen heeft vernietigd, is het tijd om nieuwe te maken waaruit wél vertrouwen in de leraars blijkt’, schrijft Knack-journaliste Ann Peuteman.

Anderhalf jaar heeft Vlaanderen moeten wachten op het verdict van het Grondwettelijk Hof over de nieuwe eindtermen voor de tweede en derde graad van het secundair onderwijs. De scholen en leerkrachten zelf hadden die luxe niet. Of de eindtermen uiteindelijk vernietigd zouden worden of niet, zij moesten ze aan het begin van dit schooljaar alvast in de tweede graad invoeren. De meesten deden dat met lange tanden. Doordat de eindtermen pas relatief laat door het parlement waren goedgekeurd en het gekissebis ook daarna bleef aanhouden, moesten veel directies en leerkrachten ze uiteindelijk in allerijl in hun lesroosters en lesvoorbereidingen verwerken. En dat terwijl ze zo al handen tekort kwamen door de coronapandemie. In Knack noemden leraren de invoering van de nieuwe eindtermen een jaar geleden ‘de druppel die de emmer doet overlopen’ en ook ‘een absoluut gebrek aan respect’ voor hun vak.

In een tijd dat leraren werkelijk alles uit de kast moesten halen om op gezette tijden op afstandsonderwijs over te schakelen en ook leerlingen die in quarantaine zaten zo goed mogelijk te onderwijzen, hadden velen het onbehaaglijke gevoel dat de overheid hen de wacht aanzegde. Doordat de eindtermen zo omvangrijk en gedetailleerd waren, zouden ze amper ruimte overhouden om nog eigen accenten te leggen. Of zoals een geschiedenisleraar het toen zei: ‘Een overheid die onze vrijheid zo vergaand probeert te beknotten, heeft duidelijk geen enkel vertrouwen in leerkrachten.’ Die perceptie hielp natuurlijk niet om de vele leraars die dreigden uit te vallen aan boord te houden.

‘Eindtermen zouden een boeiende raamvertelling moeten zijn, die leerkrachten in alle vrijheid verder kunnen invullen.’

Niet alleen zijn de nieuwe eindtermen volgens velen te gedetailleerd, ze zijn ook volgepropt met nieuwe kennis en vaardigheden, van burgerschap en ondernemingszin tot financiële geletterdheid. Allemaal heel relevante onderwerpen waar jonge mensen vandaag inderdaad vertrouwd mee zouden moeten zijn. Maar zo moet er wel steeds meer in dezelfde lestijd gebeuren en dat is allesbehalve evident. Vooral in het kunstonderwijs en het beroepsonderwijs zagen directies daardoor vaak geen andere oplossing dan uren weg te nemen van de zo cruciale praktijkvakken.

Op zich zou je de vernietiging van de eindtermen dus als een overwinning voor de leerkrachten kunnen beschouwen. Toch zijn de meesten niet echt in feeststemming. Om te beginnen beseffen ze maar al te goed dat ze al hun (vakantie)werk om de eindtermen in hun lessen verwerkt te krijgen zullen moeten overdoen. Al krijgen ze nog even respijt, want de nieuwe eindtermen blijven van kracht tot het schooljaar 2024-2025. ‘Tegen de tijd dat we onze draai eindelijk zullen hebben gevonden, moeten we het dus weer over een andere boeg gooien’, bedenkt een leerkracht cultuurwetenschappen.

Maar dé vraag is natuurlijk hoe de nieuwe teksten er uiteindelijk zullen uitzien en hoe omvangrijk die zullen zijn. Als er één les valt te trekken uit het getouwtrek van het voorbije anderhalf jaar, is het wel dat de auteurs zich beter wat meer kunnen verplaatsen in de mensen die uiteindelijk met hun teksten aan de slag moeten. Eindtermen zouden niet mogen voelen als iets wat leraars wordt opgelegd, maar als een boeiende raamvertelling die ze in alle vrijheid verder kunnen invullen op een manier die bij hun klasgroep past. Dat wil zeggen dat elke eindterm, hoe degelijk ook, pas tot zijn recht kan komen als leerkrachten genoeg ruimte wordt gelaten om er hun eigen ervaring, kennis en stijl aan toe te voegen.

Pas als uit de eindtermen een grotere vertrouwen in leerkrachten spreekt, zullen zij echt gemotiveerd zijn om er het beste uit te halen. En dan zou het zomaar eens kunnen dat de kwaliteit van ons onderwijs heel langzaam weer een beetje wordt opgekrikt.