‘Duizenden jongeren passen gewoon niet meer in het Vlaamse onderwijs’

Als te veel leerlingen uit de boot vallen, volstaan reddingssloepen op den duur niet meer. Dan moet de hele boot van koers veranderen.

Steeds meer Vlaamse jongeren behalen hun diploma via de Examencommissie, krijgen thuis les of vinden (tijdelijk) geen geschikte school. Ondertussen trekt de plaatselijke Voka Kamer van Koophandel in Gazet van Antwerpen aan de alarmbel omdat een kwart van de Antwerpse tieners de school zonder diploma verlaat. Het lijkt wel alsof een groeiende groep jongeren niet meer in het klassieke Vlaamse onderwijs past. Of beter: alsof dat onderwijs niet meer aan hen is aangepast.

Een eerste probleem is de hardnekkige perceptie dat een richting in de doorstroomfinaliteit (het voormalige aso) jongeren op een − letterlijk en figuurlijk − rijker leven voorbereidt dan technische of beroepsopleidingen. Daardoor starten elk jaar duizenden leerlingen in een studierichting die eigenlijk niet bij hen past waardoor ze keer op keer falen, van richting en zelfs van school moeten veranderen en na verloop van tijd het vertrouwen in hun eigen kunnen verliezen.

Gevolg: halfweg het secundair onderwijs zijn ze al zo schoolmoe dat hun kansen om een diploma te behalen zienderogen slinken. Gevreesd wordt dat die groep nog groter zal worden doordat het deeltijds beroepsonderwijs (DBSO) volgend jaar helemaal opgaat in het striktere systeem van duaal leren.

Sommige jongeren zijn zo gedemotiveerd dat ze op den duur totaal niets meer voor school doen, de hele tijd spijbelen of de klas op stelten zetten. Dat kan zo erg worden dat ze door de directie al dan niet zachtjes naar de uitgang worden geduwd. Vaak ligt het dan allesbehalve voor de hand om een nieuwe school te vinden. Omdat er in de wijde omgeving geen onderwijsinstelling meer is met plaats in een richting die bij de leerling in kwestie past, of omdat die ondertussen een te groot stigma met zich meedraagt. Daardoor zijn er jongeren die maandenlang noodgedwongen thuiszitten.

Nu bestaan er wel al heel wat time-outprojecten waarbij leerlingen tijdelijk uit de school worden weggehaald om op adem te komen. Onlangs stelde de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR) ook voor om speciale groeitrajecten op te zetten voor scholieren die een ernstig risico lopen om de meet niet te halen. Allemaal nobele en nodige initiatieven. Maar het kan natuurlijk niet de bedoeling zijn om leerlingen die in het gewone onderwijs niet krijgen wat ze nodig hebben systematisch op een zijspoor te zetten.

Sneller vooruit

Naast jongeren die tijdens hun tocht door de onderwijswaterval totaal gedemotiveerd zijn geraakt, verliest het Vlaamse onderwijs ook leerlingen die simpelweg niet gedijen bij klassieke les- en leermethodes.

Sommigen die bij de Examencommissie een gooi naar een diploma doen, vervelen zich op school omdat ze niet genoeg worden uitgedaagd of hebben – al dan niet tijdens de pandemie – gemerkt dat ze sneller vooruitkomen als ze de leerstof zelfstandig verwerken. Het is niet uitzonderlijk dat zij uiteindelijk nog voor hun leeftijdgenoten afstuderen.

Anderen lopen niet zozeer voorop, maar passen om een andere reden niet goed in het schoolse keurslijf. Ze kunnen zich in een gewone klas onmogelijk concentreren, hebben interesses die ze op geen enkele manier in de lessen terugvinden, worstelen met een leerstoornis of weten met hun creativiteit geen blijf.

Het gebeurt best vaak dat die jongeren uiteindelijk voor het secundair kunstonderwijs of een methodeschool kiezen. Al zijn er ook die hun diploma uiteindelijk voor de Examencommissie proberen te behalen.

Hoewel het gros van de Vlaamse leerlingen nog altijd zijn gading vindt in het Vlaamse onderwijs, is er onmiskenbaar ook een groep die moeilijk in een gewone school kan aarden. Wanneer steeds meer scholieren uit de boot dreigen te vallen, zal het op den duur ondoenbaar worden om hen allemaal met reddingssloepen op te vangen. Dan zal er uiteindelijk toch niets anders op zitten dan de koers van de boot op de een of andere manier bij te sturen.