Leerlingen spijbelen niet alleen omdat ze liever in bed blijven liggen maar dikwijls ook omdat ze financieel moeten bijdragen in het gezin of andere taken hebben. Dat zegt directrice Christine Hannes van de Spectrumschool in Antwerpen in een reactie op verontrustende CLB-cijfers over schoolverzuim.
De Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB) kwamen donderdag naar buiten met verontrustende cijfers. Het aantal leerlingen in het Vlaamse secundair onderwijs dat spijbelt, van school wordt gestuurd of kampt met gedragsproblemen bereikt recordhoogtes.
Christine Hannes kent de uitdagingen maar al te goed. Ze is directrice van de GO! Spectrumschool in Antwerpen, een middelbare school met 1650 leerlingen die voornamelijk richtingen volgen uit de arbeidsmarktfinaliteit. Hannes: ‘87% van onze leerlingen zijn jongens, dat zegt ook wel iets. En onze kansarmoede-indicator ligt drie keer hoger dan het Vlaams gemiddelde.’
Eén op de 28 middelbareschoolstudenten bleef vorig schooljaar te vaak en zonder geldige reden weg van school, blijkt uit de nieuwe CLB-cijfers.
Christine Hannes: Die tendens merken we bij ons in de Spectrumschool natuurlijk ook. Maar het is een complex verhaal. Als jongeren wegblijven van school is dat lang niet altijd voor de typische reden dat ze geen zin hebben in school en liever thuis in bed liggen. Wij merken net dat vaak andere zaken spelen. Bijvoorbeeld dat ze aan het werk zijn, omdat er in het gezin maar weinig financiële middelen zijn. Dan rijden ze voor pakweg Uber of Takeaway rond met de fiets, ook tijdens de schooluren. Soms moeten ze hun gezin helpen met bijvoorbeeld tolken of zelfs een huis zoeken.
Heeft de overheid daar voldoende zicht op?
Hannes: Vroeger had je heel veel codes om afwezigheden te wettigen. Daardoor konden we ze ook beter opvolgen. Maar na de administratieve vereenvoudiging zijn heel wat van die codes afgeschaft. Waardoor het moeilijker is om de onderliggende redenen te analyseren. Ik betreur die beleidskeuze – en dat is niet de enige.
Wat bedoelt u?
Hannes: Door de modernisering van het beroepsonderwijs krijgen onze leerlingen wekelijks 4 tot 6 uur minder praktijkles. Veel vakken die ze al niet graag deden vóór ze naar de beroeps kwamen, hebben ze dan weer meer. Ik moet er toch geen tekening bij maken? Een deel van de jongeren knapt daar volledig op af.
Ook de langdurige afwezigheid wegens ziekte is in Vlaamse middelbare scholen fors toegenomen. Het CLB spreekt van een stijging van 57 procent op één jaar tijd.
Hannes: Als het over onderwijs gaat, wordt er altijd gekeken naar de school en de leerling. Maar er is nog een andere partij van belang: de huisarts. Wij merken dat dokters soms snel een afwezigheidsattest uitschrijven. Ook bij jongeren van wie wij weten dat het niet om ziekte gaat, maar bij wie thuis allerlei andere zaken spelen. Sommige doktersbriefjes doen ons toch wel fronsen. Maar goed, voor ons is elke afwezigheid problematisch, of die nu gewettigd is of niet.
We merken dat dokters soms snel een afwezigheidsattest uitschrijven. Ook bij jongeren van wie wij weten dat het niet om ziekte gaat.
De Vlaamse regering wil onwettig schoolverzuim aanpakken door financiële sancties op te leggen aan ouders.
Hannes: Het is bijzonder kortzichtig om te denken dat je ouders daarmee op de juiste weg helpt. Trouwens, vaak gaat het al over bijzondere kwetsbare mensen die geen geld hebben. Ik snap niet hoe je die nog verder gaat straffen door hen minder geld te geven, waardoor ze nog dieper in de miserie belanden. Met geld afpakken los je niets op. Mensen hebben nood aan meer begeleiding, niet minder.
Het is bijzonder kortzichtig om te denken dat je ouders van spijbelende scholieren met financiële sancties op de juiste weg helpt.
Nog meer slecht nieuws: vorig schooljaar zijn 4690 leerlingen uit het secundair onderwijs definitief van school gestuurd – een triest recordcijfer.
Hannes: In heel Antwerpen ging het om 600 leerlingen. Een deel daarvan is bij ons, de Spectrumschool, weggestuurd.
Wanneer vliegt een jongere definitief buiten?
Hannes: Je hebt drie gevallen. De eerste is een jongere die eenmalig iets heel ernstigs heeft gedaan. Vaak gaat het dan om verbaal of fysiek grensoverschrijdend gedrag. Die jongere gaat naar een andere school en vaak loopt het daar wel. Ten tweede heb je jongeren die gewoon een mismatch zijn met de school. Niet elke jongere past in elke schoolcultuur. En dan is er de derde categorie, de meest problematische.
En dat zijn?
Hannes: De bijna onhandelbare jongeren. Ze worden aan de deur gezet, en een week later zijn ze alweer ingeschreven in een nieuwe school. Eigenlijk is het onverantwoord dat jongeren als in een carrousel van school naar school kunnen blijven gaan. Zo maken ze het niet alleen voor zichzelf moeilijk, maar ook voor de rest van de klas en het schoolteam.
Het is onverantwoord dat jongeren als in een carrousel van school naar school kunnen blijven gaan.
Die jongeren hebben begeleiding nodig. Vaak gaat het om jongeren “met een handleiding” – en die ken je maar beter voordat je begint samen te werken. Het probleem is dat de tuchtdossiers van leerlingen niet worden overgemaakt aan de nieuwe school.
Iedereen heeft toch recht op een nieuwe kans?
Hannes: Dat snap ik best wel, ik ben jurist. Tegelijk is het voor de school wel belangrijk dat ze iemands geschiedenis kent, om er gericht mee te kunnen omgaan. Ik pleit er dan echt voor om die dossiers mee over te dragen.
Toen ik 30 jaar geleden zelf in het middelbaar zat, werden er ook al jongeren van school gestuurd. Is dat niet van alle tijden?
Hannes: In mijn twaalf jaar als directeur heb ik hun aantallen echt wel zien toenemen. En de situaties waardoor ze worden weggestuurd zijn ernstiger geworden. Sommige jongeren lijken een gevoel van straffeloosheid te hebben.
Vorig schooljaar kwamen meer dan 25.000 leerlingen in contact met het CLB voor gedragsproblemen.
Hannes: Dikwijls gaat het over jongeren die kaders missen. Wij zijn niet meer de maatschappij van 20 jaar geleden, waarin je op straat werd aangesproken als je onbeleefd was of een papiertje liet vallen.
Vlaams minister van Onderwijs Zuhal Demir (N-VA) wijst in dat verband op de verantwoordelijkheid van ouders.
Hannes: Onwelwillende ouders? Dat is een cliché. In mijn ervaring gaat dat maar om 5 tot 10 procent van de gevallen. Iederéén is aan het worstelen. Het is aan het onderwijs en de maatschappij om kaders te bieden.
Onwelwillende ouders? Dat is een cliché. Het is aan het onderwijs en de maatschappij om kaders te bieden voor gedragsproblemen bij jongeren.
Maak dat eens heel concreet.
Hannes: Het gaat om elementaire dingen: regels en routines. Op de Spectrumschool hebben we tien schoolregels opgesteld waarover níét gediscussieerd of onderhandeld wordt. En we hebben ook routines uitgeschreven. Bijvoorbeeld: wat verwachten we van de leerling zodra de bel is gegaan? Die routines oefenen we met de jongeren in. Gedrag moet je aanleren.
Werpt die aanpak vruchten af?
Hannes: We moeten minder tuchtprocedures opstarten. Het gaat er ook om misverstanden te voorkomen. Pubers zoeken weleens de grenzen op. Als die bij elke leraar elders liggen, dan heb je de hele dag door discussies. Die kun je deels voorkomen door duidelijke afspraken te maken.
Om af te sluiten met nog een verontrustende tendens: de krant De Standaard berichtte donderdag dat spoeddiensten een onrustwekkende toename van suïcidepogingen zien bij tieners.
Hannes: Op onze school worden we daarmee gelukkig niet geconfronteerd – al houd ik mijn hart vast. Natuurlijk zien we wel dat veel jongeren echt niet goed in hun vel zitten. Het gaat om leerlingen die in een uitzichtloze situatie zitten, jongeren zonder verblijfspapieren, jongeren die met trauma’s naar de les komen… Wanneer je een paar jaar in je eentje als minderjarige hebt rondgezworven, dan draag je dat wel mee. Er is een hele grote groep kwetsbare jongeren – vanwege allerlei redenen. Probleem is dat de beleidsmakers in een bubbel zitten. Die zien en snappen dat niet.
We hebben nu een onderwijsminister met dadendrang. Dat is een goede zaak. Ik hoop dat zij zich goed laat omringen, zodat we een gericht beleid kunnen opstellen. En zodat we volgend jaar geen CLB-statistieken zien die nog slechter scoren.
Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de site www.zelfmoord1813.be.Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier