De zij-instromer: ‘Natúúrlijk heeft de lerarenopleiding me hier niet op voorbereid’

Liesbeth Kennes geeft sinds 1 september Nederlands en Engels in het Busleyden Atheneum in Mechelen. Elke vakantie vraagt Knack haar naar haar ervaringen als zij-instromer.

Hoe waren de voorbije maanden?

Liesbeth Kennes: Erg zwaar. Meteen na de herfstvakantie, toen ik ook heel veel werk had voor school, moest ik een stage doen voor mijn lerarenopleiding. Kort daarna is mijn schoonmoeder, die al een tijd zwaar ziek was, overleden. Ze was pas 65. Ik was eerst van plan om alleen voor de begrafenis thuis te blijven, maar dat bleek niet realistisch te zijn. Zo’n afscheid is niet alleen emotioneel zwaar, er komen ook veel praktische beslommeringen bij kijken. Uiteindelijk ben ik haast een week niet gaan werken. Het gevolg was dat mijn leerlingen veel in de studie zaten. Zeker de klas waaraan ik elke week vijf uur Nederlands en twee uur Engels geef. Ik voelde me daar schuldig over, want ik zou het zelf ook allesbehalve fijn vinden om een vierde van mijn lestijd in de studie te moeten doorbrengen. Toch ben ik blij dat ik toen ben thuisgebleven. Dat is een van de voordelen van het feit dat ik meer levenservaring heb dan de meeste beginnende leerkrachten: ik ken mijn grenzen al.

Wisten de leerlingen waarom je er niet was?

Kennes: Toen het heel slecht begon te gaan met mijn schoonmoeder, voelde ik me erg kwetsbaar. Soms moest ik mijn tranen verbijten. Dat merkten mijn leerlingen natuurlijk ook. Ik ben toen naar de aanvangsbegeleider, die de startende leerkrachten in onze school bijstaat, gestapt. Volgens haar was er niets mis mee om uit te leggen waarom ik me niet goed voelde en dat heb ik dan ook gedaan in de klassen waar ik veel lesgeef. ‘Binnenkort zal ik er een paar dagen niet zijn, maar ik weet nog niet precies wanneer’, zei ik. ‘Iemand in mijn familie is erg ziek en zal sterven.’ Sommige leerlingen begonnen meteen allerlei vragen te stellen, maar daar ben ik niet op ingegaan. Omdat ik het moeilijk vond om erover te praten, maar ook omdat er in mijn klassen jongeren zitten die zelf zo’n verlies hebben meegemaakt.

Dat lijkt me iets waar de lerarenopleiding je niet op voorbereidt.

Kennes: (zucht) Ik heb het echt gehad met dat riedeltje dat de lerarenopleiding je niet voorbereidt op dit en je niet voorbereidt op dat. Natuurlijk weet en kun je als beginnende leerkracht nog niet alles. Dat is logisch: sommige dingen kun je nu eenmaal alleen in de praktijk leren. Zelfs stages zijn niet echt te vergelijken met écht lesgeven, want dan leen je voor een paar weken de leerlingen van iemand anders. Tijdens mijn laatste stage moest ik bijvoorbeeld sterk inzetten op differentiatie, maar hoe doe je dat in een klas met kinderen die je amper kent? Zoiets kun je pas leren wanneer je voor je eigen klas staat.

We moeten dus minder van de lerarenopleiding verwachten en niet meer?

Kennes: Zo’n opleiding moet mensen een stevige basis meegeven en de rest kunnen ze beter on the job leren. Maar dan wel op voorwaarde ze bij de start heel goed worden gecoacht, zoals in de privésector vaak het geval is. Mijn man werkt bijvoorbeeld in de chemie en daar wordt elke nieuwe werknemer gekoppeld aan een ervaren collega die wekenlang met hem meeloopt. In het onderwijs daarentegen word je meteen in het water gegooid en verwachten ze ook nog eens dat je even goed presteert als mensen die er al vijftien jaar werken. Er is wel een aanvangsbegeleider, maar die moet voor álle nieuwe leerkrachten instaan. Geen wonder dat zoveel starters binnen de vijf jaar alweer afhaken. Om dat te verhelpen, zou er veel meer moeten worden geïnvesteerd in de intensieve coaching van nieuwe leerkrachten en moeten ze ook meer vrije uren krijgen om de facetten van de job die je alleen in de praktijk kunt leren onder de knie te krijgen.

Straf uitdelen ligt mij niet. Het voelt haast als een daad van agressie.

Zoals?

Kennes: Omgaan met probleemgedrag, bijvoorbeeld. In een van mijn klassen wordt de les vaak onderbroken doordat leerlingen hardop commentaar geven, zitten te babbelen of van alles roepen. Aanvankelijk loste ik dat op zoals mijn eigen leerkrachten dat destijds deden: door de leerlingen in kwestie naar de directie te sturen. Ik ging ervan uit dat het probleem daarmee van de baan zou zijn, maar de volgende les misdroegen ze zich gewoon weer. Ze hadden ook al snel door dat ik niet het soort leerkracht ben dat er plezier in schept om strafstudies uit te delen. Dat ligt mij gewoon niet: straffen voelt haast als een daad van agressie. De laatste tijd heb ik daar veel over nagedacht en uiteindelijk ik heb besloten om probleemgedrag voortaan kordater aan te pakken. Bij één incident krijgen leerlingen een opmerking. Bij het tweede moeten ze een uur nablijven en een schrijftaak maken. Dat vind ik zelf niet fijn, maar ik wil wel goed kunnen lesgeven en dat is niet mogelijk als de les de hele tijd wordt verstoord.

Ik heb me al vaak afgevraagd waarom ik net met die ene klas problemen heb. Ligt dat aan mij of eerder aan de groepsdynamiek? In mijn andere klassen verloopt alles prima. In een ervan zit de dochter van iemand die ik ken van de lerarenopleiding. Dat meisje heeft thuis verteld dat haar klas mij graag heeft omdat ik hen als volwassenen behandel en hen ook veel verantwoordelijkheid geef. Kijk, dan weet ik weer waarvoor ik het allemaal doe. (lacht)

De komende weken doe je je allerlaatste stage in het kader van de lerarenopleiding.

Kennes: Dat klopt. Als alles goed gaat, studeer ik eind januari af. Dat zal een hele opluchting zijn. Stages zijn niet meer zo leuk nu ik ook lesgeef aan mijn eigen klassen. Zeker omdat er zo veel werk bij komt kijken. Je moet die stages niet alleen voorbereiden en de lessen geven, maar achteraf moet je ook nog een hele stapel verslagen maken. Het wringt een beetje als ik toetsen moet verzinnen die nooit echt zullen worden gebruikt terwijl ik eigenlijk mijn lessen voor mijn echte klassen wil voorbereiden. Dat is alsof jij naast je werk bij Knack ook nog interviews zou moeten doen die nooit zullen worden gepubliceerd. Erg enthousiast wordt een mens daar niet van.