De Leraarskamer van Knack: ‘Mijn leerlingen willen Palestina tot elke prijs vrij’

Van de oorlog in Gaza tot een terreuraanslag in Brussel. In veel Vlaamse klassen zorgen zulke gebeurtenissen voor onrust en spanningen. ‘Leerlingen doen vaak krasse uitspraken en dan is het aan ons om die te nuanceren’, klinkt het in De Leraarskamer van Knack.

Zelfs als ze niet echt het nieuws volgen, krijgen Vlaamse scholieren op sociale media willens nillens schokkende beelden van oorlogen en aanslagen te zien. Op school stellen ze daar dan vragen over, willen ze hun verhaal kwijt of nemen ze weleens extreme standpunten in. Leerkrachten zijn daar lang niet altijd op voorbereid. Hoe leg je jonge tieners de essentie van het Israëlisch-Palestijns conflict uit? En is dat wel de taak van een leerkracht Engels of bouwkunde? We vroegen het aan De Leraarskamer van Knack.

Wendy Tiesters (leerkracht Frans): Doordat wij weinig moslimleerlingen hebben, leeft het Israëlisch-Palestijns conflict bij ons op school minder. Er zijn ook maar heel weinig leerlingen die het nieuws op televisie volgen. Wat ze weten, komt meestal van de sociale media – met alle gevolgen van dien. Daarom begin ik in de les vaak zelf over de actualiteit. Dat is meteen een gelegenheid om hen attent te maken op nepnieuws.
Cathy Lecoutre (leerkracht geschiedenis): Ook in de ogen van veel van mijn leerlingen is actualiteit helaas saai en ver van hun bed. Dat neemt niet weg dat ik er in mijn geschiedenislessen regelmatig naar verwijs. Komt een leerling zelf met een vraag of opmerking, dan probeer ik vaak tot een klasgesprek te komen. Tot nu toe heeft dat nog nooit tot een conflict geleid.
Evie De Coene (leerkracht LO): Als je de leerplannen helemaal wilt behandelen, is er vaak niet genoeg tijd om daar echt mee aan de slag te gaan. Een van mijn collega’s deed dat wel geregeld, maar tijdens een doorlichting van de onderwijsinspectie kregen we te horen dat je alleen tijd mag uittrekken voor actualiteit die bij je lesonderwerp aansluit.
Katleen Defever (leerkracht buitengewoon basisonderwijs): Ik vind het hoe dan ook heel belangrijk dat ook mijn leerlingen, die in het buitengewoon onderwijs les volgen, op de hoogte zijn van de actualiteit. Zelf ga ik geen enkel onderwerp uit de weg. Weet ik er niet zoveel over, dan geef ik dat eerlijk toe en zoeken we samen informatie op. In de klas kijken we ook altijd naar het weekoverzicht van het Ketnet-journaal Karrewiet.
Lieselotte Theunynck (leerkracht lager onderwijs): Ik ben een grote fan van Karrewiet. Wij kijken er elke dag naar. Soms gaat het over een otter die kan surfen, maar evengoed kan het gaan over het Israëlisch-Palestijns conflict. Complexe situaties worden in kindertaal uitgelegd en bij moeilijke onderwerpen komt een kindertherapeut of een andere specialist aan het woord. Dat is een grote meerwaarde in een tijd dat kinderen overal met nieuws in contact komen. Is het niet via een filmpje op TikTok, dan wel door een reel op Instagram of een verhitte discussie op de speelplaats.
Sara Berckmans (leerkracht lager onderwijs): Net daarom is het superbelangrijk om veel aandacht te besteden aan het kritisch bekijken van bronnen. Daar probeer ik in de klas sterk op in te zetten.
Farah Zannouri (leerkracht kleuteronderwijs): De leeftijd van de kinderen is natuurlijk heel belangrijk. Een jong kind heeft vaak niet de emotionele rijpheid om beelden van zo’n tragedie te begrijpen. Als leerkracht moet je het nieuws filteren en alleen die informatie delen die geschikt is voor leerlingen van een bepaalde leeftijd. Kies je om beelden te tonen, dan moet je daarover ook openlijk in gesprek gaan en alle vragen eerlijk beantwoorden. Voorwaarde is wel dat je altijd neutraal en objectief blijft.

Je moet het nieuws filteren en alleen informatie delen die geschikt is voor leerlingen van een bepaalde leeftijd.

Alex Asselman (leerkracht Engels): Als het over Gaza gaat, probeer ik me zo veel mogelijk op de vlakte te houden. Ik heb niet de expertise om een kant te kiezen in dat gigantische historische conflict. Mijn leerlingen weten ook dat ik me niet uitlaat over een onderwerp waar ik niet genoeg van weet. Toen de Britse koningin Elizabeth is gestorven, heb ik daar in mijn lessen wél veel aandacht aan besteed. Dat onderwerp sloot bij mijn vak aan en doordat ik er veel over wist, kon ik een waardevolle bijdrage leveren.
Lode Govers (leerkracht Nederlands en Frans): Naar aanleiding van de gebeurtenissen in Gaza heb ik mijn lessen voor één dag helemaal omgegooid. Ik begon met te polsen wat de klas er al over wist. Zodra een paar leerlingen hun ervaringen hadden gedeeld, was nagenoeg iedereen mee. Daarna bleef ik de bal in hun kamp leggen: ‘Wat vind jij daarvan? Waarom zouden mensen zoiets doen? Zijn dat dan allemaal slechteriken?’ Na een klein kwartier heb ik gevraagd of iemand het hele conflict historisch kon kaderen. Leerlingen konden toen vertellen dat de oorlog al lang bezig was, maar ze wisten niet hoe het precies was begonnen. Dus heb ik geprobeerd om de geschiedenis van Israël en Palestina uit te leggen. Ik denk niet dat ik ze ooit al zo braaf en aandachtig heb zien luisteren. We onderschatten leerlingen vaak. Ze kunnen echt wel al een mening vormen, ze beschikken alleen nog niet over de nodige vaardigheden om het volledige plaatje te zien.
Fred Colman (leerkracht PAV): Het is heel duidelijk voor welk kamp mijn leerlingen sympathie hebben. Zij willen Palestina tot elke prijs vrij. Allemaal kennen ze, rechtstreeks of via familie, iemand in Gaza. Op hun smartphone volgen ze de meest dubieuze mediakanalen en ze geloven ook alles wat ze daar lezen. Ze voelen woede, onmacht, wrok. Pijnlijk om te zien. Als leerkracht kan ik wel brandjes blussen, maar ik besef heel goed dat een paar verkeerde woorden het vuur net doen oplaaien. Op zo’n moment draait het niet meer om lesgeven. Dan worstel je met een tsunami van woede en desinformatie.

Op zo’n moment draait het niet meer om lesgeven. Dan worstel je met een tsunami van woede en desinformatie.

Ellick Geeroms (leerkracht bouwkunde): Praten over actualiteit die nogal ver van je eigen leefwereld staat, kan link zijn. Een paar jaar geleden waren er in Polen rellen naar aanleiding van de conservatieve houding van het beleid tegenover homoseksualiteit. Omdat dat thema erg aanwezig was in de klas, besloot ik er tijd voor vrij te maken. Het geïmproviseerde klasgesprek, waarbij ik als moderator optrad, verliep goed tot een van de leerlingen een paar heel krasse dingen over homoseksualiteit zei. Dat het niet natuurlijk was, bijvoorbeeld. Ik was daar zo door omvergeblazen dat ik uit mijn rol als moderator viel en actief aan het gesprek begon deel te nemen. Een vergissing, zo bleek. Sindsdien weet ik dat je zulke gesprekken beter heel goed voorbereidt.
Berckmans: Vorig schooljaar bracht een jongen een artikel mee over het verbod op aanvoerdersbanden met regenboogkleuren tijdens het WK voetbal in Qatar. Een van de leerlingen sprak zich negatief uit over homoseksualiteit en een paar anderen sloten zich daar vanuit hun religieuze overtuiging bij aan. Dat overviel me nogal en het was ook heel confronterend voor de kinderen die daar helemaal anders over dachten. Dat zijn dingen waar ze je in de lerarenopleiding niet op voorbereiden. Maar je reactie als leerkracht heeft natuurlijk wel invloed op de leerlingen.

Theunynck: Om niet verrast te worden door moeilijke vragen of emotionele reacties, probeer ik me daar thuis altijd op voor te bereiden. Zeker als het gaat over nieuwsberichten die heel dicht bij de leefwereld van mijn leerlingen komen. Zo had ik vorig jaar twee kinderen uit Oekraïne in de klas. Dagelijks werden ze geconfronteerd met berichten uit hun land en die kwamen hard binnen. Dan is het echt belangrijk dat ze daar met hun leeftijdgenoten en leerkracht over kunnen praten.
Ria Veris (leerkracht kleuter onderwijs): Doordat wij nauw samenwerken met het asielcentrum van Lint, hebben we het ook in de kleuterklas al over thema’s als verlies, oorlog of kinderen die hun land moeten ontvluchten. Meestal zijn het de kleuters zelf die daarover beginnen. Als leerkracht bied ik dan altijd een luisterend oor. Het is belangrijk dat kinderen de kans krijgen om hun gevoelens in een geborgen sfeer te uiten.
Henk Daels (leerkracht buitengewoon secundair onderwijs): Als leerlingen hun verhaal kunnen vertellen, weet je beter wat er in hen omgaat. Deze week hoorde ik op school grove uitspraken over Palestijnen. Dus wist ik dat het tijd was om in alle rust uit te leggen dat niet alle Palestijnen achter Hamas staan en dat er onder de Joden ook extremisten zijn die oorlog willen voeren. Zulke extreme uitspraken verzinnen ze meestal niet zelf maar pikken ze thuis op. Dan vind ik het mijn taak om nuance aan te brengen. Dat heb ik ook gedaan toen het over het conflict in Afghanistan of de oorlog in Oekraïne ging.
Jo Smets (leerkracht lager onderwijs): Ook toen de vluchtelingenstroom uit Oekraïne op gang kwam, deden sommige leerlingen uitspraken die ze duidelijk van hun ouders hadden overgenomen. Als leerkracht neem je dan het best zelf het initiatief om zo’n onderwerp te kaderen. Eigenlijk wilden we graag een vluchteling uitnodigen om op school zijn verhaal te komen vertellen, maar in het landelijke Lille konden we toen niet meteen iemand vinden. In plaats daarvan hebben we een uitstap georganiseerd naar het Red Star Line Museum en het joodse district in Antwerpen. Op die manier wilden we de leerlingen laten ervaren wat het betekent om vluchteling te zijn.
Nickhail Popelier (OKAN-leerkracht): Fricties zoals die tussen Oekraïners en Russen, Syriërs en Afghanen of moslims en niet-gelovigen manifesteren zich natuurlijk ook in een OKAN-klas (onthaalonderwijs voor anderstalige kinderen). Omdat wij leerlingen van heel verschillende komaf hebben, stimuleren we hen om voorbij hun vooroordelen op zoek te gaan naar gelijkenissen. Lesgeven over gevoelige thema’s zoals het Israëlisch-Palestijns conflict wordt bij ons extra uitdagend omdat er het hele schooljaar lang nieuwe leerlingen bijkomen. Dat kan de klasdynamiek danig veranderen. Daardoor komt de veilige omgeving, die een voorwaarde is om zulke onderwerpen te bespreken, vaak onder spanning te staan.
Asselman: Ik probeer elke discussie over Gaza af te sluiten met een verhaal dat mijn grootmoeder altijd vertelde. Na de Tweede Wereldoorlog werden alle vrouwen die een relatie met een Duitser hadden gehad op het dorpsplein van Liedekerke verzameld. Ze werden kaalgeschoren en naakt tentoongesteld. Mijn grootvader, die lid was van het verzet, deed er alles aan om dat tegen te houden. Moraal van het verhaal: ook in situaties van verzet en vergelding mag je nooit vergeten wie je bent en wat je waarden zijn. Dat is de boodschap die ik ook aan mijn leerlingen wil meegeven.