Door de constante kritiek op het Vlaamse onderwijs zijn veel leerkrachten hun zelfvertrouwen verloren. ‘We moeten weer meer in onszelf geloven’, zegt lerares Roxanne Cox. ‘Ik wéét dat ik een expert ben in mijn vak, want ik heb ervoor gestudeerd.’
‘Lesgeven is mooi, maar je moet dat wel willen en kunnen zien’, zegt leerkracht plastische opvoeding Roxanne Cox, een van de leden van de Antwerpse Leraarskamer van Knack. ‘Daarom is mijn advies aan mijn Vlaamse collega’s: doe je ogen open, leer weer van je werk te genieten en geloof in jezelf.’
Dat veel leerkrachten tegenwoordig niet zo goed in hun vel zitten, komt wellicht doordat ze in hun steeds diversere klas voor enorme uitdagingen staan, maar ook doordat ze zich niet gesteund voelen door het beleid.
2024 was dan ook – alweer – een woelig onderwijsjaar. Scholen hadden de grootste moeite om genoeg leerkrachten te vinden, internationale onderzoeken wezen eens te meer op een dalende onderwijskwaliteit, leraren kwamen op straat om tegen het rapport van de Commissie van Wijzen te protesteren en kersvers Vlaams minister van Onderwijs Zuhal Demir (N-VA) kondigde kort na haar aantreden al aan dat ze liever burgemeester van Genk wilde worden.
Veel leerkrachten worden daar een beetje moedeloos van, maar niet Roxanne Cox. ‘Dat komt wellicht doordat ik pas drie jaar geleden naar het onderwijs ben teruggekeerd’, zegt ze. ‘Daardoor zie ik er de schoonheid meer van in dan toen ik als pas afgestudeerde leerkracht startte.’
‘Vlaamse leerkrachten hebben dringend een zetpil met zelfvertrouwen nodig.’
In de tussentijd werkte ze voor organisaties voor kunsteducatie, als stadsgids en in de jeugdwerksector. Even baatte ze zelfs haar eigen café uit.
Pas na tien jaar keerde ze naar het onderwijs terug. Vandaag geeft ze kunst- en keuzevakken aan de leerlingen van De Tjalk in Ekeren, een secundaire school voor buitengewoon onderwijs. ‘Weet je wat me het meest opviel toen ik terugkeerde?’ vraagt ze. ‘Dat veel leerkrachten ontzettend moe lijken. Alsof ze hun spirit zijn verloren. In plaats van de problemen aan te pakken, zeuren ze erover.’
‘Vertrouwen winnen bij de leerkrachten? Zuhal Demir gaat beter in de leer bij Caroline Gennez’
Hoe komt dat volgens u?
Roxanne Cox: Omdat ze bang zijn. Bang voor extra werk. Bang om te mislukken. Vorig schooljaar wilde ik, bijvoorbeeld, een project opzetten om met de buurt samen te werken. Meteen botste dat op weerstand. Veel collega’s waren bang dat zo’n project te veel werk met zich mee zou brengen en weinig kans op slagen had.
Hetzelfde toen ik voorstelde om zo veel mogelijk in de openlucht les te geven. Leerlingen van het buitengewoon onderwijs zitten te veel binnen. Ze stappen ’s ochtends op de bus, rijden naar school, zitten de hele dag in de klas en moeten dan wéér de bus op.
Daarom zou ik hen tijdens de schooldag geregeld mee naar buiten willen nemen, maar heel wat collega’s zien dat niet zitten. Die beginnen meteen over formulieren die moeten worden ingevuld telkens als je de school met je klas verlaat en over alles wat mis zou kunnen gaan. Het onderwijs is nochtans een plek om te experimenteren, te mislukken en daaruit te leren. Of dat zou het toch moeten zijn.
Het onderwijs is een plek om te experimenteren, te mislukken en daaruit te leren. Of dat zou het toch moeten zijn.
Waar zijn die leerkrachten dan zo bang voor?
Cox: Dat weet ik ook niet. Stel dat ik met mijn leerlingen naar buiten ga zonder de nodige formulieren in te vullen. Dan kunnen ze me hoogstens een berisping geven. Is dat nu zo erg? In mijn ogen hebben Vlaamse leerkrachten dringend een zetpil met zelfvertrouwen nodig. Vroeger was een leerkracht iemand met aanzien – en terecht. Vandaag is dat veel minder het geval, maar daar hoeven we ons niet bij neer te leggen.
Wij moeten zélf proberen om dat aanzien terug te winnen. Dat begint met in jezelf te geloven. Ik wéét dat ik een expert ben in mijn vak, want ik heb daarvoor gestudeerd. Maar veel collega’s hebben dat gevoel vandaag niet meer.
Er zijn leerkrachten die tijdens een oudercontact beginnen te huilen omdat ze kritiek krijgen van een van de ouders. Zelf zou ik daar misschien ook wel door zijn aangedaan, maar ik denk niet dat het me aan het wankelen zou brengen. Tenzij die vader of moeder met goed onderbouwde kritiek komt aanzetten, maar dat gebeurt zelden.
Een van de andere leden van de Leraarskamer van Knack vertelde me onlangs dat hij van ouders ook weleens zulke opmerkingen krijgt. Maar dan zegt hij gewoon: ‘Ik zal mijn manier van lesgeven niet veranderen, want ik weet dat het werkt. Dus stel ik voor dat we toch met elkaar proberen op te schieten, want we moeten nog lang samen verder.’
Nogal wat leerkrachten geven aan dat ze zich machteloos voelen. Hebt u daar dan geen last van?
Cox: Jawel, maar dat is geen reden om bij de pakken te blijven zitten. Als leerkrachten kunnen we het systeem niet veranderen, maar we kunnen wel het verschil maken in onze eigen klas. En dat doen we ook de hele tijd.
Heeft de school te weinig geld? Dan schrijven we zelf wel een cursus en gaan we op zoek naar een educatief verantwoorde, gratis app. Dat hebben we onszelf de voorbije jaren allemaal aangeleerd terwijl we gewoon les bleven geven.
Ondertussen vergaderen we ook nog eens in allerlei werkgroepen en nemen we tijdens de pauzes leerlingen apart die het moeilijk hebben, want in de loop der jaren zijn we ook steeds meer opvoeder geworden. Dat doen we allemaal als een soort octopus, en toch zijn er zo veel collega’s die niet meer in zichzelf lijken te geloven.
Ligt dat uitsluitend aan de leerkrachten zelf?
Cox: Wat zeker ook meespeelt, is de inmenging van de overheid en van ouders. Daardoor krijgen veel leerkrachten het gevoel dat hun expertise niet wordt erkend en beginnen ze soms aan zichzelf te twijfelen. We moeten ouders op de een of andere manier duidelijk maken dat we aan hetzelfde zeel trekken: wij vinden hun kind ook uniek en wij willen ook dat het de nodige zorg krijgt.
En het beleid? Dat moet ons eindelijk weer de vrijheid gunnen om gewoon voor de klas te staan. Stop met ons de hele tijd te controleren. Vandaag moeten we alles wat we doen op papier verantwoorden. Dat voelt niet alleen als vergaande controle, maar ook als een straf. Terwijl iedereen ondertussen weet dat belonen beter werkt dan straffen.
Samengevat is mijn boodschap aan iedereen met een mening over het onderwijs: ‘Wees eens kalm en laat ons gewoon doen.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
