‘Beste jongeren, wees niet bang van de roep van het onderwijs’

‘Wie helpt nadenken over onderwijs, overstijgt best het niveau van elkaar in een progressieve of conservatieve vergeetput te duwen’, schrijft Trudo Herman. Hij is leerkracht in het vierde leerjaar, en lid van de Leraarskamer van Knack.

‘Scholen zijn hopeloos verouderd’, klinkt het vaak. ‘Ze geven er les zoals in de middeleeuwen. Het klassieke onderwijsmodel kraakt.’ Wie kent dit soort van citaten niet? De voorbije dertig jaar was dit de teneur in publicaties, vakliteratuur, uitgangspunten, rapporten, verslagen en artikels, ook in de ons omringende landen. Het onderwijs kreeg een niet aflatende stroom van onderwijsbashing over zich heen. Leerkrachten die drie of vier decennia meedraaien hebben heel wat politici en lobbyisten, journalisten en coaches gezien die keer op keer volhielden dat het roer volledig moest worden omgegooid. De geschiedenis leert ons echter dat alles-op-de-schop-ideologieën vaak uitmonden in paardenbrillen of tirannieën.

Een dominant ontscholingsvirus slaagde er de voorbije decennia toch in om alle poriën van het onderwijs binnen te dringen, zowel in beleid, leerplannen, inspectie, pedagogische begeleidingsdiensten, schoolboeken, lerarenopleidingen en scholen zelf. Klassikale instructie, feitenkennis, memorisatie en automatisatie moesten in het verdomhoekje. Er werden ongeveer overal dezelfde didactische werkvormen vereist, ongeacht de context, het vak, het niveau of de leeftijd van de leerlingen. Het proces werd min of meer heilig verklaard, resultaten waren minder van tel, en lage verwachtingen deden hun intrede wegens een doorgedreven differentiatie binnen de klas. De leerling moest in het centrum staan. Leerkrachten werden gevraagd te veranderen in coaches en aandacht te hebben voor het ontwerpen van leeromgevingen die het leren faciliteren. Deze aanpak heeft verschraling van inhoud als gevolg gehad en onderwijsresultaten tonen ons dat dit allemaal niet heeft opgebracht wat men ervan heeft verwacht, vooral niet voor kansarme leerlingen. Het is bovendien spijtig dat tijdens het transformatieproces een aantal ervaren leerkrachten de werkvloer (voortijdig) hebben verlaten. Ook lerarenopleidingen kampten met minder inschrijvingen.

Toch prijkt het onderwijs nog altijd bovenaan het lijstje: ‘Vertrouwen in instellingen’. Dit vertrouwen werd immers niet opgebouwd door één generatie, ook niet door twee, en er wordt dus wel degelijk nog altijd goed werk geleverd in het onderwijs. Je kan het elke dag constateren op de werkvloer zelf. Er is vaak weerstand geweest tegen bovengenoemde omwentelingen en de weerstand blijft groeien met elk voorspeld en ondermaats resultaat bij nieuwe internationale peilingen. Ook steeds meer onderwijsinstellingen geven expliciet aandacht aan een effectievere onderwijsdidactiek, gebaseerd op onderzoek én praktijkervaring. Dit is een hoopvolle wending.

Er zijn in discussies over onderwijs veel stemmen die prominenter lijken te zijn dan de stem van het onderwijs zelf. Het gaat hier niet zelden om mensen die weinig of geen ervaring hebben op de werkvloer, en hun ideeën of theorieën doorgaans nooit zelf in de praktijk hebben moeten brengen. Net daarom kampen we vandaag nog met nefaste gevolgen van hierboven beschreven falende pedagogische en didactische principes. Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat onderwijsmethodologie de laatste decennia meer last heeft gehad van verstarring dan het onderwijs zelf. De wetenschap over wat goed onderwijs is lijkt hier en daar wat gestold.

(Lees verder hieronder.)

Dit bericht op Instagram bekijken

Een bericht gedeeld door Knack (@knack.be)

Scholen proberen veerkrachtig te zijn, maar ze moeten hun weg zoeken doorheen het labyrint vol wegwijzers die draaien met de wind. Ondertussen wordt hen ook gevraagd  om oplossingen te bieden voor tal van maatschappelijke en individuele problemen. Er is veel volk nodig om het gevraagde te kunnen waarmaken. Dat lesgevers dit op hun eentje of met twee aankunnen is een utopie. Stress, overspannenheid en burn-outs in de scholen zijn legio. Er is nood aan meer mensen die bij de leerlingen zelf worden ingezet. Maar het is intussen ook duidelijk dat er geen verse cohorten klaar staan om bij te springen in de klas.

Wie helpt nadenken over onderwijs, overstijgt best het niveau van elkaar in een progressieve of conservatieve vergeetput te duwen. Het is uiteraard niemands bedoeling geweest om slecht onderwijs in te richten. Maar als iets niet werkt, moet dat durven worden gezegd. Onze kinderen zijn te belangrijk om te experimenteren met hun breinen. We hebben nood aan onderwijsinstellingen waar men polarisering vermijdt, waar vorm niet primeert op inhoud, en waar men van ideeën geen starre ideologieën, maar goede werkinstrumenten maakt. Het is nobel om de eigen comfortzone te verlaten, over het muurtje te kijken, flexibel in te spelen op nieuwe inzichten, en bijvoorbeeld het gedegen rapport van de Commissie Beter Onderwijs (oktober 2021) te lezen. Dit werk is geen steekvlam of Vlaamse gril, maar het is gekaderd in een brede internationale beweging van wetenschappers, academici of lesgevers die blijven bouwen aan goed onderwijs. De auteurs (onderwijsspecialisten en leerkrachten met ruime praktijkervaring) breken een lans voor het opwaarderen van basiskennis en directe instructie. Er wordt ook aangeraden om marktgevoelige hypes en leer- en opvoedingsmethodes die niet wetenschappelijk onderbouwd zijn achterwege te laten.

Ik wens alle actoren die zich met passie en gezond verstand elke dag inzetten om leerlingen te doen bloeien en groeien te bedanken. Het is een plezier om met jullie te mogen samenwerken. Beste jongeren, wees niet bang voor de roep van het onderwijs. Kom erbij om te helpen met dit oneindig boeiende bouwwerk. De leerlingen hebben jullie passie en frisheid nodig.

 Trudo Herman (60) staat dit schooljaar voor de 42e keer voor de klas. Hij geeft les aan het vierde leerjaar van de Vrije Centrumschool Zuidstraat in Roeselare.