‘Bespaar niet op de duurzame universiteit van morgen’

Een grote groep werknemers van de UGent klaagt de geplande besparingen aan op het vlak van duurzaamheid. ‘Dit staat in schril contrast met de eerdere klimaatdoelstellingen die onze universiteit opstelde.’

De Vlaamse universiteiten bevinden zich stilaan in een onhoudbare financiële situatie. De structurele onderfinanciering van het hoger onderwijs in combinatie met de gestegen lonen en energieprijzen zetten de nood voor verdere besparingen hoog op de agenda. Terwijl de Universiteit Gent in 2022 al voor 9.3 miljoen euro bespaarde, was er in 2023 een tekort van 13,6 miljoen euro. Het wordt stilaan pijnlijk duidelijk dat de universiteit hiervoor dieper en dieper in haar eigen vel moet snijden: herinner u de controverse rond het uitbesteden van de kinderdagverblijven, of de recente discussie rond het verhogen van het inschrijvingsgeld voor studenten. In die schijnbaar onstuitbare besparingslogica komt nu het universitair duurzaamheidsbeleid in het vizier. 

De overweging om te besparen op onze duurzaamheidswerking staat in schril contrast tot eerdere klimaatdoelstellingen die onze universiteit opstelde. Zo ging ze concrete engagementen aan rond de daling van het energieverbruik, het verhogen van de biodiversiteit op de terreinen en een duurzamer aankoopbeleid. Daarnaast werkt de universiteit aan een betere verankering van duurzaamheid in onderwijs, onderzoek en dienstverlening. Dit is geen gemakkelijke opdracht, aangezien duurzaamheidsuitdagingen zich niet houden aan de grenzen van wetenschappelijke disciplines of beleidsdomeinen. Speciaal hiervoor in het leven geroepen organen als de Green Office Gent of de denktank Transitie UGent proberen, met zeer beperkte middelen, hierin het verschil te maken en een kader te creëren waarbinnen geëngageerde personeelsleden en studenten samen en over de disciplines heen het duurzaamheidsbeleid van de universiteit vormgeven en versterken. 

Na eerder te snoeien in duurzaamheidsinitiatieven, lijkt het er sterk op dat het universiteitsbestuur hier nog verder op zal besparen.

Deze besparingen kunnen niet louter worden beschouwd als een objectieve of neutrale efficiëntieoefening: ze zijn fundamenteel verbonden met vragen over wat voor soort universiteit we willen en welke waarden we uitdragen. De UGent profileert zich als maatschappelijk geëngageerde “vrijhaven voor durfdenkers en dwarsliggers”, maar dit is moeilijk te vereenzelvigen met de richting waarin de nieuwe besparingsgolf zich dreigt te voltrekken. Maatschappelijk engagement als kernwaarde is betekenisloos wanneer de universiteit zich in haar beleid onverschillig toont tegenover de klimaatcrisis als grootste hedendaagse maatschappelijke uitdaging. Ook het uitreiken van eredoctoraten aan internationale voortrekkers in de duurzaamheidstransitie als Johan Rockström (2018), Nicholas Stern (2019) of Frans Timmermans (2023) staat haaks op het signaal dat met deze besparingen gegeven zou worden. 

Deze open brief wil inspiratie bieden voor alternatieve beleidskeuzes die de duurzaamheidsdoelstellingen van de universiteit vrijwaren en zelfs versterken. De universiteit kan niet alleen kiezen om het huren van centraal gelegen private parkings stop te zetten, maar bovendien ook experimenteren met betalend parkeren door het digitaliseren en flexibiliseren van het parkeerbeheer waardoor heel wat inkomsten kunnen gegenereerd worden. Dit zijn milde maatregelen, gezien de bereikbaarheid van bijna alle universiteitscampussen met de fiets of het openbaar vervoer.

Een andere mobiliteitsmaatregel bestaat uit het verder reguleren van vliegreizen. Zo registreert en betaalt de universiteit duizenden vliegreizen per jaar, waarvan een deel in Business en First Class. Het aan banden leggen van deze dure vluchten is een no-brainer. Dat is ook het gelijktrekken van de CO2-bijdrage voor vliegreizen met de internationale CO2-marktprijs. Met deze opbrengst kan de energieprestatie van onze gebouwen worden versterkt. De energieprestatie kan ook verbeteren met een werkplekkenbeleid aangepast aan het stijgend aantal telewerkers of door de gebouwenverwarming verder af te bouwen tijdens vakantieperiodes.

We erkennen nogmaals de moeilijke situatie waarin onze universiteit zich bevindt. De olifant in de kamer is en blijft een Vlaamse Overheid die haar eigen vooropgestelde financieringsbeloftes niet respecteert. Hierdoor zadelt ze de universiteiten op met een huizenhoog en almaar groeiend probleem. Maar laat dat geen excuus zijn om te verzaken aan een aantal kernwaarden en activiteiten die ten grondslag liggen aan de duurzame universiteit en maatschappij van morgen. We vragen het bestuur dan ook om het credo van onze universiteit te volgen en nogmaals te denken alvorens te doen.

De inititiatiefnemers van deze open brief zijn verbonden aan het Centrum voor Duurzame Ontwikkeling van de UGent:

Dr. Frederik De Roeck, postdoctoraal medewerker, vakgroep Politieke Wetenschappen

Dr. Kasper Ampe, postdoctoraal medewerker, vakgroep Politieke Wetenschappen

Prof. Brent Bleys, Vakgroep Economie, Faculteit Economie en Bedrijfskunde

Maarten Deleye, doctoraatstudent, Vakgroep Politieke Wetenschappen

dr. Charlotte Prové, Directie Onderzoeksaangelegendheden

Kimberley Vandenhole, doctoraatstudent, Vakgroep Politieke Wetenschappen

Irma Emmery, doctoraatstudent, Vakgroep Politieke Wetenschappen

Deze bijdrage werd ondertekend door meer dan 2.000 professoren, postdoctoraal medewerkers, medewerkers, doctoraatstudenten, studenten, alumni en bezorgde burgers.