Begrippenlijst onderwijs: onderwijstermen van A tot Z uitgelegd

In het onderwijs wordt vaak vakjargon gebruikt. Sommige onderwijstermen hebben een specifieke betekenis binnen het Vlaamse en Belgische onderwijssysteem. Zeker bij hervormingen of beleidsveranderingen ontstaan regelmatig nieuwe onderwijstermen. Van aanvangsbegeleiding tot zij-instromer, de wereld van het onderwijs kent talloze complexe begrippen. In deze uitgebreide begrippenlijst legt Knack ze allemaal helder en begrijpelijk uit – van A tot Z.

A

Aanvangsbegeleiding

Een proces waarbij beginnende leerkrachten begeleiding en ondersteuning krijgen om de praktijkschok te verminderen en hun professionele groei te bevorderen.

A-attest

Een oriënteringsattest dat leerlingen aan het eind van het schooljaar krijgen. Het betekent dat ze geslaagd zijn en zonder beperkingen naar het volgende leerjaar mogen overgaan.  

Affectatie

De toewijzing van een vastbenoemd personeelslid, zoals een leerkracht, aan een specifieke school.

AGODI

AGODI of het Agentschap voor Onderwijsdiensten: een agentschap van de Vlaamse overheid dat verantwoordelijk is voor de administratieve en logistieke ondersteuning van het Vlaamse onderwijs. 

Ankerscholen

Scholen die door de Vlaamse overheid geselecteerd worden wegens hun expertise in een specifiek domein. Ze fungeren als voorbeeld- en ondersteuningsscholen voor andere scholen. 

Arbeidsmarktfinaliteit

Studierichtingen in het secundair onderwijs die leerlingen voorbereiden om daarna meteen aan het werk te gaan.

A-stroom

Stroom in de eerste graad van het secundair onderwijs die is bedoeld voor leerlingen die een getuigschrift lager onderwijs hebben behaald.

B

B-attest

Een oriënteringsattest dat leerlingen aan het eind van het schooljaar krijgen. Ze mogen wel naar het volgende jaar overgaan, maar niet in alle richtingen.

Blended learning

Een onderwijsbenadering die traditionele lessen in de klas met online activiteiten combineert.

Brede eerste graad

Een verkennende fase in de eerste twee jaar van het secundair onderwijs waarbij leerlingen de kans krijgen om hun interesses en capaciteiten te ontdekken en ontwikkelen.

B-stroom

Stroom in de eerste graad van het secundair onderwijs die is bedoeld voor leerlingen die geen getuigschrift lager onderwijs hebben behaald.

Buitengewoon onderwijs

Speciale scholen voor leerlingen die specifieke onderwijsbehoeften hebben door leer- of gedragsproblemen, of door een lichamelijke, zintuiglijke of verstandelijke beperking.

C

C-attest

Een oriënteringsattest dat leerlingen aan het eind van het schooljaar krijgen. Ze mogen dan in geen enkele richting naar het volgende leerjaar overgaan.

CLB

Centra voor Leerlingenbegeleiding bieden ondersteuning aan leerlingen, ouders en scholen op het vlak van leren en studeren, de schoolloopbaan, psychisch en sociaal functioneren en preventieve gezondheidszorg.

Commissie Brinckman

De Commissie Beter Onderwijs onder leiding van schooldirecteur Philip Brinckman werd in 2020 opgericht door de Vlaamse minister van Onderwijs en moest aanbevelingen doen om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren.

Commissie Inclusief Onderwijs

Een onafhankelijke commissie die in 2023 door de Vlaamse overheid werd opgericht om advies te geven over de evolutie naar een inclusief onderwijssysteem in Vlaanderen.

Commissie van Wijzen

Een commissie onder leiding van Dirk Van Damme die in 2023 op vraag van de Vlaamse minister van Onderwijs aanbevelingen deed voor een modern personeelsbeleid, de professionalisering van leerkrachten en een eigentijdse schoolorganisatie.

Confessionele scholen

Scholen die hun onderwijs organiseren op basis van een specifieke religie.

D

Differentiatie

Een aanpak waarbij leerkrachten hun instructie en lesmateriaal aanpassen aan de verschillende leerbehoeften, interesses en niveaus van hun leerlingen.

Digisprong

Een initiatief van de Vlaamse overheid om de digitalisering in het onderwijs te versnellen en te verbeteren.

Directe instructie

Een onderwijsmethode waarbij een leerkracht leerlingen stap voor stap door de leerstof leidt zodat ze die goed begrijpen en kunnen toepassen.

Doorlichting

Een grondige evaluatie van een school of onderwijsinstelling door de Vlaamse onderwijsinspectie.

Doorstroomfinaliteit

Studierichtingen die voornamelijk theoretisch zijn en leerlingen voorbereiden op een studie in het hoger onderwijs.

Duaal leren

Een onderwijsvorm waarbij leerlingen zowel op school als op de werkvloer leren.

Dubbele finaliteit

Richtingen die leerlingen zowel voorbereiden op het hoger onderwijs als op een directe instap op de arbeidsmarkt. Ze combineren theoretische kennis met praktische vaardigheden.

E

Eindtermen

De minimale kennis, inzichten en vaardigheden die leerlingen aan het eind van een bepaalde onderwijsperiode moeten hebben verworven. De term is ondertussen vervangen door minimumdoelen.

Ervaringsgericht onderwijs (EGO)

Een onderwijsmethode die de ervaringen en belevingen van leerlingen centraal stelt.

F

FOPEM

De Federatie Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische Methodescholen is een koepelorganisatie van scholen die methodeonderwijs aanbieden.

G

Go! gemeenschapsonderwijs

Een Vlaamse openbare instelling die onderwijs aanbiedt in kleuterscholen, lagere scholen, secundaire scholen en instellingen voor volwassenenonderwijs.

GOK-beleid

GOK staat voor Gelijke Onderwijskansen. Het GOK-beleid wil gelijke kansen bieden aan alle leerlingen, ongeacht hun socio-economische achtergrond.

GON-begeleiding

Geïntegreerd Onderwijs of GON is bedoeld om kinderen en jongeren met een beperking en/of leer- en opvoedingsproblemen de lessen in een school voor gewoon onderwijs te laten volgen met hulp vanuit een school voor buitengewoon onderwijs.

H

Hybride leren

Zie blended learning.

I

Inclusief onderwijs

Een benadering waarbij scholen streven naar een leeromgeving waar alle leerlingen, ongeacht hun achtergrond, capaciteiten of beperkingen, samen kunnen leren.

Inrichtende macht

De organisatie die een school beheert.

K

Katholiek Onderwijs Vlaanderen

Een organisatie die scholen uit het katholieke onderwijs vertegenwoordigt en ondersteunt.

Klassenraad

Een overlegorgaan binnen een school met leerkrachten, directie en soms ook andere personeelsleden. De klassenraad bespreekt het welzijn van de leerlingen en beslist over hun voortgang.

Koalatest

Een verplichte taalvaardigheidstest voor kinderen uit de derde kleuterklas.

L

Leermiddelen

Materialen en hulpmiddelen, zoals leerboeken en educatieve software, die leerkrachten gebruiken om het leerproces van hun leerlingen te ondersteunen.

Leerplan

Een beschrijving van wat er in een vak tijdens een schooljaar moet worden onderwezen. Er staan richtlijnen in op het vlak van de inhoud, doelen, methodes en evaluatie.

Leerpunt

Een onafhankelijk kenniscentrum dat wetenschappelijke inzichten naar de onderwijspraktijk vertaalt.

Leersteundecreet

Dit decreet, dat de ondersteuning van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften moet verbeteren, vervangt het M-decreet sinds 1 september 2023.

Leerstoornis

We spreken over een leerstoornis als kinderen met een normale intelligentie ernstige en hardnekkige problemen ondervinden bij onder meer lezen, spellen en rekenen.

LOP of Lokaal Overlegplatform

Een plaatselijk samenwerkingsverband dat is opgericht om gelijke onderwijskansen te bevorderen. In een LOP werken vertegenwoordigers van scholen, CLB’s, ouders en andere partners kunnen er deel van uitmaken.

M

M-decreet

Een decreet met als doel meer kinderen met specifieke onderwijsbehoeften een plaats te geven in het gewoon onderwijs. Het werd ondertussen vervangen door het leersteundecreet.

Methodeonderwijs

Een verzamelnaam voor scholen die onderwijs aanbieden volgens een bijzondere pedagogische en didactische methode.

Minimumdoelen

Daarin legt de overheid vast welke kennis, vaardigheden en attitudes leerlingen op verschillende onderwijsniveaus minimaal moeten bereiken.

O

OKAN

Onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers. Jongeren tussen twaalf en achttien leren er Nederlands zodat ze na een jaar naar het reguliere onderwijs kunnen overstappen.

OK-kader of Referentiekader voor Onderwijskwaliteit

Een richtlijn van de onderwijsinspectie die de kwaliteit van het onderwijs in Vlaanderen beschrijft.

Onderwijsdoelen

Zie minimumdoelen.

Onderwijskoepel

Een vereniging van schoolbesturen binnen een onderwijsnet.

Onderwijsnet

Een indeling van het Vlaamse onderwijs op basis van de inrichtende macht. Er zijn drie onderwijsnetten: het gemeenschapsonderwijs, het gesubsidieerd officieel onderwijs en het gesubsidieerd vrij onderwijs.

Onderwijsverstrekker

Een organisatie of instelling die onderwijs aanbiedt.

OVSG of Onderwijsvereniging van Steden en Gemeenten

Koepelorganisatie die het stedelijk en gemeentelijk onderwijs in Vlaanderen vertegenwoordigt en ondersteunt.

P

PISA-ranking (Programme for International Student Assessment)

Een internationale OESO-studie die de onderwijssystemen van verschillende landen vergelijkt door de prestaties van vijftienjarige leerlingen te meten op het gebied van wiskunde, wetenschap en lezen.

PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study)

Een vijfjaarlijkse internationale studie die de leesvaardigheid van negen- en tienjarige leerlingen evalueert.

Planlast

De vele administratieve en organisatorische taken die leerkrachten moeten uitvoeren.

Plusklas

Een speciale klas voor leerlingen die extra uitdaging en verdieping nodig hebben.

POV of Provinciaal Onderwijs Vlaanderen

Koepelorganisatie die het provinciaal onderwijs in Vlaanderen vertegenwoordigt en ondersteunt.

R

RTC of Regionale Technologische Centra

Centra die scholen en bedrijven ondersteunen bij het organiseren van technisch en beroepsgericht onderwijs.

S

Scholengemeenschap

Een samenwerkingsverband tussen verschillende scholen.

Schoolbestuur

De organisatie die verantwoordelijk is voor het beheer en de organisatie van een of meer scholen.

STEM

Een onderwijsvorm die gericht is op het integreren van wetenschap, technologie, techniek en wiskunde.

T

TADD of tijdelijke aanstelling van doorlopende duur

Een statuut waarbij een personeelslid van een school na een periode van tijdelijke aanstellingen een meer stabiele en doorlopende aanstelling krijgt.

V

Vaste benoeming

Een permanente aanstelling waardoor een leerkracht werkzekerheid, een vast loon en toegang tot extra verlofstelsels krijgt.

Vlaamse onderwijsinspectie

Een overheidsinstantie die de kwaliteit van het onderwijs in Vlaanderen bewaakt door scholen door te lichten, advies te geven en rapporten op te stellen.

Vlaamse toetsen

Toetsen voor Nederlands en wiskunde die jaarlijks worden afgenomen in het vierde leerjaar van het lager onderwijs en het tweede leerjaar van het secundair onderwijs.

VLOR of Vlaamse Onderwijsraad

De strategische adviesraad voor het beleidsdomein Onderwijs en Vorming in Vlaanderen.

Z

Zij-instromer

Iemand die eerst in een andere sector heeft gewerkt en dan pas naar het onderwijs overstapt.