‘Nieuwkomers worden nog meer als tweederangsburgers behandeld dan al het geval was’

‘De echte oorlog moet nog beginnen, hoe heftig het debat over het nieuwe “Vlaamse museum” of de Vlaamse canon in de komende maanden en jaren ook zal worden gevoerd. En die oorlog speelt zich niet af in Vlaanderen, maar in België’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

De langverwachte ‘startnota’ die Vlaams informateur Bart De Wever (N-VA) maandagochtend vrijgaf, mikt vooral op een compromis. Zijn partij gaf meteen te kennen dat het een ‘basis’ is voor de formatie, dus ‘niet te nemen of te laten’. Maar het is wel een compromis voor een Vlaanderen dat op 26 mei een eind naar rechts is opgeschoven, een pak kritischer werd ten aanzien van migratie en meer dan ooit op zoek is naar zichzelf, zijn eigenheid of ‘identiteit’.

In het licht van de uitslag én de wekenlange toenaderingspoging van De Wever tot Tom Van Grieken is de vergelijking met het programma van het Vlaams Belang onvermijdelijk. In de tekst van De Wever vallen zowel de invloed van het VB als de verschillen met extreemrechts op. Van de meest buitenissige islamofobe voorstellen van het VB haalde er geen enkel de startnota. Zo stelde het VB voor om alle islamitische godsdienstlessen in het officieel onderwijs af te schaffen. Hoe neutraal of zelfs kil de tekst van De Wever zich verder ook mag opstellen tegenover religies: daar is geen sprake van. In het verkiezingsprogramma van het Vlaams Belang werden ‘halalsupermarkten’ verdacht gemaakt. Ook van dat soort bangmakerij is geen spoor terug te vinden, noch van het VB-programmapunt ‘islamisering stoppen’. In het verkiezingsprogramma van het Vlaams Belang komen varianten van het woord islam 54 keer voor. In de nota van De Wever nul keer.

Nieuwkomers worden nog meer als tweederangsburgers behandeld dan al het geval was.

Maar er staat wel een hoofddoekenverbod in, ook al wordt het anders genoemd (‘levensbeschouwelijke neutraliteit’), voor leerkrachten én leerlingen in heel het officieel onderwijs. En er zijn ook voorstellen die wél een eind in de richting van extreemrechts opschuiven, en die in één moeite door de gemeenschapszin en de sociale zekerheid ondergraven. De meest zorgwekkende paragraaf in de nota gaat over de Vlaamse sociale bescherming – het zorgbudget dat Vlamingen kunnen aanvragen boven op de federale sociale zekerheid – en de kinderbijslag. Die sociale bescherming zouden voortaan enkel mensen kunnen aanvragen die vijf jaar ononderbroken in het land verblijven. Voor de kinderbijslag geldt voor nieuwkomers een wachtperiode van zes maanden. Dat is niet echt een verrassing: de voorwaardelijkheid van sociale rechten werd zowel door de N-VA als de Open VLD in de campagne flink in de markt gezet. Maar het blijft een dieptepunt in de recente geschiedenis van onze sociale zekerheid: met deze tekst worden nieuwkomers nog meer als tweederangsburgers behandeld dan al het geval was. En zodra een overheid voordelen begint af te nemen van groepen op basis van hun (migratie)achtergrond, kan ze daar probleemloos mee verdergaan.

De echte hefbomen om een strenger migratiebeleid te voeren bevinden zich niet op Vlaams niveau. Als de toon in de passages over inburgering – wat wél een Vlaamse bevoegdheid is – bijwijlen een beetje stoer klinkt, dan precies omdat er in een Vlaams regeerakkoord niet op migratie kan worden doorgeduwd. Dat de ‘cursus maatschappelijke oriëntatie’ voortaan zal worden afgerond met een burgerschapstest: het zal wel. De échte strijd van het ‘Oostfront’ van de N-VA, zoals Hendrik Bogaert (CD&V) vorige week in dit blad de lijn-Francken noemde, speelt zich tot op zekere hoogte af op federaal vlak, maar vooral op Europees niveau. Als het over migratie gaat, dan maken N-VA- en VB-stemmers zich zorgen over de instroom, niet over de inburgering. Dat verhelpt een ‘Vlaamse participatieverklaring’ niet.

Als het over migratie gaat, dan maken N-VA- en VB-stemmers zich zorgen over de instroom, niet over de inburgering.

Naast de al genoemde identitair geladen passages kunnen de potentiële coalitiepartners CD&V en Open VLD nog veel bikkelen over onderwijs (conservatieve onderwijsvormen en de keuze voor excellentie boven gelijkheid), de beperkte ecologische inspanningen of de wel heel bescheiden armoededoelstellingen. Maar het lijdt weinig twijfel dat zowel liberalen als christendemocraten op basis van deze tekst in de Vlaamse coalitie kunnen stappen.

Dat Bart De Wever ondanks eerdere beloftes die Vlaamse regering niet zal leiden, maar wel voormalig minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon, zal bijna geruisloos te passeren. ‘À la guerre comme à la guerre’, zou De Wever daar zelf over zeggen. Maar de echte oorlog moet nog beginnen, hoe heftig het debat over het nieuwe ‘Vlaamse museum’ of de Vlaamse canon in de komende maanden en jaren ook zal worden gevoerd. En die oorlog speelt zich niet af in Vlaanderen, maar in België. PS-voorzitter Elio Di Rupo bleef afgelopen maandag opvallend rustig.