Het Vlaamse regeerakkoord verstrengt fors de taalvereisten voor nieuwkomers, die voor Nederlands voortaan ‘niveau B1 mondeling’ moeten halen. Sancties voor wie dat niveau niet haalt, zijn er voorlopig niet.
‘Goede taalkennis is een essentiële voorwaarde voor participatie en om betere perspectieven te hebben op de arbeidsmarkt. We trekken daarom het vereiste taalniveau op naar B1 mondeling.’ Zo staat het in het Vlaamse regeerakkoord. B1 mondeling is vergelijkbaar met het schoolfrans van een leerling in het zesde leerjaar.
Minister van Integratie en Inburgering Hilde Crevits (CD&V) is verantwoordelijk voor die verstrenging, maar blijkbaar ontbreekt nog een sluitstuk van dat nieuwe beleid. Volgens woordvoerster Carmen De Rudder zal bij de beoordeling van een B1-traject rekening moeten worden gehouden met de privétoestand van elke nieuwkomer. ‘Kan een cursist elke dag naar de les of maar één keer per week, enzovoort. We weten ook dat een aantal mensen het om allerlei redenen niet zal halen. De duur van zo’n traject kan dus voor iedereen verschillen en er is op dit moment geen maximumtermijn bepaald.’
Wat als een nieuwkomer B1 niet haalt? Wat zijn dan de concrete gevolgen? Volgens het kabinet ‘moet dat nog helemaal bekeken worden. Nederlands is weliswaar belangrijk, maar ook maar één onderdeel van een compleet integratietraject. Er is ook maatschappelijke oriëntatie, enzovoort.’ Wie vandaag het A2-attest niet behaalt, riskeert bij een eerste inbreuk een administratieve boete tussen 50 en 150 euro, tenzij de nieuwkomer aantoont dat het niet aan onwil ligt maar aan bepaalde omstandigheden. Boetes kunnen oplopen tot 5000 euro.
Volgens professor Bart Deygers (UGent), gespecialiseerd in tweedetaaldidactiek, is de verstrenging groot en past ze in ‘een bepaalde politieke realiteit’.
‘Sancties? Dat moeten we nog bekijken.’
Bart Deygers: Van A2 naar B1 is een grote sprong, niet alleen op het vlak van taal, maar ook voor de cognitieve vaardigheden. Je moet abstract kunnen redeneren, grammatica beheersen, enzovoort. Volgens het officiële Europese referentiekader is de overschakeling van niveau A2 naar B1 dus twee stappen hoger. Dat zegt op zich al veel. Je hebt zeker vier lesmodules nodig om dat te halen. Als je dan weet dat de doelgroep vaak kortgeschoolde of niet alfabetisch geletterde mensen zijn, of onbegeleide minderjarigen… We weten bijvoorbeeld dat een derde van de migranten laaggeletterde, moeilijke lezers zijn. Doorgaans heb je voor elk niveau een standaardmodule van 120 lesuren nodig. Wie trager vordert, heeft vaak zelfs het dubbele of meer nodig. Die trajecten nemen dus verschillende jaren in beslag, soms zelfs vijf jaar of meer. Ga er maar aan staan om drie keer per week drie uur les te volgen als je al een hele dag in bijvoorbeeld een slachthuis hebt gewerkt. Bovendien zien we nu al grote verschillen in prestaties voor niveau A2 afhankelijk van de achtergrond van de nieuwkomer. B1 moet nog starten en dat probleem zal alleen maar versterkt worden met die verstrenging. Prestatieverschillen zullen dus vermoedelijk niet verkleinen, me alle gevolgen van dien.
Wat als je ook na vijf jaar of meerdere pogingen niet slaagt voor de B1-toets?
Deygers: Geen idee. Daar zegt het regeerakkoord niets over.
‘Er zijn heel weinig nieuwkomers die absoluut geen Nederlands willen leren.’
Krijg je in de praktijk geen opdeling in A en B-burgers?
Deygers: Migranten zijn de facto geen volwaardige burgers in die zin dat ze niet volledig kunnen participeren aan het democratisch proces, tenzij ze staatsburger worden. Er kleeft impliciet ook aan dat mensen zich niet zouden willen integreren, wat niet klopt. Er zijn echt heel weinig nieuwkomers die absoluut geen Nederlands willen leren. Ik zie vooral mensen die hun uiterste best doen, ondanks hun soms heel moeilijke leefomstandigheden. Jammer dat het beleid nu op een andere manier naar hen kijkt.
Passen de verstrengde taalvereisten in een soort afschrikkingsbeleid voor nieuwkomers?
Deygers: Dat is moeilijk te zeggen, maar het past wel binnen een bepaalde politieke realiteit. Vlaanderen is historisch altijd vrij mild geweest met inburgeringsvoorwaarden. Tot 2015 hadden wij louter een inspanningsverplichting, geen resultaatsverbintenis. Pas sinds kort hebben wij ook een soort bindende taaltoets. Er is trouwens nooit bewezen dat een mild inburgeringsbeleid een aanzuigeffect had. Evenmin is bewezen dat strengere taalvereisten tot betere integratie leiden of zelfs maar een positief effect hebben op hoe nieuwkomers naar de Vlaamse samenleving kijken en zich welkom voelen. Hoe dan ook, de gevolgen van die verstrengde taalvereisten zijn op dit moment nog niet echt te overzien.
Topman Agentschap Integratie en Inburgering: ‘Wie verplicht een traject volgt, zal moeten betalen’
