NarcoFiles: enorm Colombiaans lek geeft inkijk in cocaïnestroom richting Antwerpen

België duikt prominent op in de NarcoFiles, het grootste lek ooit van gerechtelijke documenten over de cocaïnetrafiek vanuit Zuid-Amerika. Knack en De Tijd onderzochten 7 miljoen e-mails, en onthullen hoe Colombiaanse drugskartels de tonnen coke naar Antwerpen smokkelen.

Een dinsdagmiddag in maart 2021. In een winkelcentrum in de Colombiaanse hoofdstad Bogota lunchen twee mannen. Gebogen over hun gegrilde vlees bespreken de twee met schuilnamen Tony en Juan dat ‘“de koffie” morgenavond aankomt en vertrekt naar België’. Wat ze niet weten, is dat ze al twee jaar worden geschaduwd door de Colombiaanse politie.  

De Colombiaan Juan, nog geen 30 jaar oud, is de leider van een organisatie die cocaïne verscheept naar Europa. De Mexicaan Tony heeft een bedrijf dat onkruidverdelgers, houtskool en koffie uitvoert naar Europa. Daarin verwerken ze de cocaïne, om zo door de Antwerpse douane te raken. In Colombia krijgen ze hulp van een militair om na inbeslagnames hun drugs terug te krijgen. Al zeker sinds 2017 smokkelen ze via Mexico cocaïne naar ons land, Nederland en Italië.

7 miljoen e-mails

Die scène in het Colombiaanse winkelcentrum staat beschreven in een van de 7 miljoen NarcoFiles, het grootste lek van documenten ooit over de drugstrafiek en georganiseerde misdaad vanuit Zuid-Amerika.

Eind vorig jaar begonnen Knack en De Tijd alle gelekte documenten die verwijzen naar België te onderzoeken. Het internationale journalistieke project, in samenwerking met meer dan 40 andere media in de wereld, werd geleid door het collectief Organised Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP), in samenwerking met Centro Latinoamericano de Investigación Periodística (CLIP).

Het begon met een groot lek van e-mails van het Colombiaanse Openbaar Ministerie. Ons onderzoek verliep dan ook in het grootste geheim, en met verregaande veiligheidsmaatregelen. Zo kregen we de gelekte gegevens nooit zelf in handen, maar kregen we alleen toegang tot een beveiligde databank. 

Want ook in het bovenstaande geval van ‘Tony’ en ‘Juan’ was het Colombiaanse gerecht nog niet eens overgegaan tot arrestaties toen wij de documenten al konden lezen. Pas in juli 2023 werden Juan, Tony en een tiental andere verdachten aangehouden.

Hoe zijn de Colombiaanse drugskartels georganiseerd? 

De NarcoFiles werpen een licht op hoe drugskartels in Colombia, het land dat zo’n 60 procent van de wereldwijd geconsumeerde cocaïne produceert, functioneren.

La Cordillera is zo’n kartel. Twintig jaar geleden werd het opgericht door de paramilitaire commandant Carlos Mario Jiménez, bijnaam Macaco. De organisatie telt enkele honderden leden.

De gelekte documenten leren ons hoe La Cordillera de cocaïne die bestemd is voor de Europese markt vooral opstuurt naar België. Volgens informanten verloopt de trafiek via buurland Ecuador en vanuit Tumaco, de op een na grootste havenstad van Colombia.

Een van de cocaïnelabs van de organisatie ligt dan ook in Llorente, vlak bij een route naar de havenstad. Er worden speedboten en zelfs onderzeeërs ingezet om de ladingen naar de schepen te brengen. Via Colombiaanse exportbedrijven, waarvan de namen in de gelekte, vertrouwelijke documenten staan, wordt de cocaïne dan in containers verborgen tussen kleding, koffie of bananen.

De organisatie heeft ook piloten en vliegtuigstewards die haar helpen bij transporten.  De geldstromen naar de organisatie vallen amper te traceren via de klassieke controles bij banken: alles gebeurt met cash geld of cryptomunten, getuigen insiders. 

De gelekte documenten leren ons hoe La Cordillera de cocaïne die bestemd is voor de Europese markt vooral opstuurt naar België.

La Cordillera krijgt in Colombia hulp van omgekochte politiemensen en zelfs medewerkers van het Openbaar Ministerie en de gerechtelijke politie in de hoofdstad Bogota. De corruptie is alomtegenwoordig. Zo kreeg een agent in de havenstad Santa Marta die een oogje dichtkneep toen cocaïne in containers werd geplaatst 1,5 miljoen Colombiaanse peso, zo’n 350 euro, per kilo.

Naast de grote kartels schuilen er in Colombia ook kleinere bendes achter de trafiek naar ons land. Ze vormen steeds vaker lossere netwerken met andere bendes. Zeker sinds de Colombiaanse autoriteiten in 2016 een vredesakkoord sloten met de marxistische Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia (FARC), die tot 40 procent van de wereldwijde cocaïnehandel beheerste, zijn dissidenten met kleinere organisaties blijven vasthouden aan hun deel van de cocaïnetrafiek. 

De NarcoFiles verwijzen bijvoorbeeld naar een kleinere bende van vier Colombiaanse broers die via Mexico ‘vooral naar België’ cocaïne smokkelen. In hun boerderij in Vierbo, een gemeente in het centrum van het land, verbergen ze ook een cocaïnefabriekje. Vanuit het nabijgelegen Pereira versturen ze hun pakken naar Mexico, vanwaar ze verborgen tussen elektrotoestellen, zoals koelkasten en airconditioners, naar hier komen. 

Het lijkt veelzeggend dat het Colombiaanse gerecht zelfs zo’n kleine bende pas op het spoor kwam na informatie van de Amerikaanse Drug Enforcement Administration (DEA), opgericht in 1970 onder de Amerikaanse president Richard Nixon en beroemd om het neerhalen van de bekendste Colombiaanse drugsbaron, Pablo Escobar.

De DEA wees de Colombianen in februari 2021 eveneens op een Mexicaanse organisatie die vanuit Colombia en via Mexico ook naar ons land cocaïne transporteerde. Een van de verdachten bleek zelfs in Brussel te wonen.

Hoe raakt de cocaïne tot in Antwerpen?

De NarcoFiles geven een beeld van wat er zich afspeelt voordat een grote lading cocaïne aankomt in de Antwerpse haven.

‘Ik hoor dat José S. 820 kilogram plant voor kaai 1700 in Antwerpen’, zo klikte een insider bij het Colombiaanse gerecht. In opdracht van José zullen ‘apen’ (micos in het Spaans) vanuit de kustgemeente Coveñas met speedbootjes vertrekken en na 70 mijl op zee met een ladder op het containerschip klauteren, waar ze de drugs in een container zullen plaatsen die het omgekochte scheepspersoneel hen aanduidt. Nadien laten ze zich in zee vallen, steken ze een vuurpijl af, en pikt de speedboot hen weer op. De ‘aapjes’ krijgen voor hun levensgevaarlijke klus 40 miljoen Colombiaanse peso of zo’n 9000 euro. Achter José en zijn ‘aapjes’ schuilt volgens de insider de machtige Clan del Golfo, het grootste drugskartel van Colombia met duizenden gewapende leden. 

De vindingrijkheid van de Colombiaanse organisaties om hun cocaïne ongemerkt door de douane in Latijns-Amerika en Europa te loodsen is grenzeloos. Zo duiken in de NarcoFiles cajas de mar op, metalen kokers gevuld met coke die aan de romp van een schip worden bevestigd. Sinds 2019 controleren ook duikers in de Antwerpse haven daarop. Waar het toen nog ging om rudimentair aangebrachte metalen structuren, gaat men in Colombia nu rigoureuzer te werk. De kokers krijgen de juiste kleur, het juiste design en de juiste afmetingen zodat het lijkt alsof ze deel uitmaken van de onderkant van het schip. In het troebele Scheldewater zijn die voor duikers moeilijker te traceren.

Van 2017 tot en met 2021 onderschepten de Colombiaanse autoriteiten minstens 17,7 ton cocaïne die als bestemming Antwerpen had in vijf grote havens.

Cocaïne wordt verscheept met alle mogelijke producten - van voedsel, koffie, suiker tot bouwmaterialen, houten meubels, meststoffen en steenkool - en zit traditioneel verborgen in valse wanden in containers of tussen het koelsysteem. Klik op de drugsvangsten hieronder om te kijken hoe ze verstopt werden.

Meer ingenieus is het gebruik van ‘dragermateriaal’ dat al langer opduikt, maar de voorbije jaren in opmars is. Colombianen verwerken de coke in fruitsap, steenkool of textiel. Zo vallen de drugs met het blote oog niet waar te nemen. De cocaïne moet dan wel nog aan de andere kant van de oceaan geëxtraheerd worden in zogenoemde cocaïnewasserijen. De Belgische politie kon de voorbije twee jaar al zeven van die cokewasserijen ontmantelen.

Wat gebeurt er nadat de Antwerpse douane toeslaat? 

Op 26 februari 2018 vindt de Antwerpse douane 5091 kilogram cocaïne in een container met bananen uit Colombia. Met een listige truc probeert de Belgische politie meer uit deze vangst te halen dan alleen vijf ton coke van de markt halen. Ze plaatst een kleine hoeveelheid cocaïne terug in de container, verzegelt die opnieuw en volgt discreet het traject van de truck die de container komt ophalen. De truck rijdt de grens met Nederland over en dropt de container in een loods in het Noord-Brabantse Oss. 

Vijf Nederlanders en één Colombiaan, we noemen hem Andres, zijn aanwezig bij die loods. Anderhalf uur voor de container aankomt, hangt Andres al bij de loods rond. Hij blijkt goed op de hoogte. Wanneer de container arriveert, neemt hij foto’s van de zegels van de container, om zijn Colombiaanse opdrachtgevers te bewijzen dat de container ongeopend is aangekomen - quod non.

De Nederlanders halen met een vorkheftruck de palletten met bananen uit de container, en op dat moment valt de politie binnen. De zes worden op heterdaad betrapt en gearresteerd. Andres krijgt een gevangenisstraf van drie jaar, en mag tien jaar Europa niet meer binnen. 

Hij zit zijn straf uit in een Nederlandse cel, en keert terug naar Colombia. Daar tapt de Colombiaanse politie Andres’ telefoon af, na een tip van de Nederlandse politie.

‘Ik was verantwoordelijk voor “het spul” dat aankwam in Europa’, zegt hij in een van de afgeluisterde gesprekken. ‘Alles is anders in Europa. Je hoeft er het spul alleen maar te verkopen, zonder mensen te vermoorden.’ Hij lijkt zijn leven te beteren als taxichauffeur, maar de lokroep van het drugsgeld is te groot. Hij verkoopt zijn taxi en wil het geld investeren om een nieuwe smokkel op te zetten. Hij spreekt live af met mensen in de steden Pereira en Cali voor ‘zaken die niet over de telefoon besproken kunnen worden’.

De verleiding van het drugsgeld is sterk, maar de dood loert altijd om de hoek. In een andere case raken de criminelen, die de drugs uit het koelsysteem van de container in de Antwerpse haven moeten halen, niet tot bij de container. Men besluit om de cocaïne in de lege container te laten wanneer die terug richting Colombia gaat. Een bendelid tipt de politie in Bogota.

De bendeleider ruikt onraad en vermoedt dat vier mannen loslippig zijn geweest. Hij beveelt hen te vermoorden. De tip aan de politie in Bogota om de lege container uit Antwerpen te controleren levert resultaat op. De antidrugsbrigade van Santa Marta haalt 15 pakketten coke uit het koelsysteem. Acht ervan dragen stickers van een Bengaalse tijger met de Spaanse tekst ‘dit is tijgerkwaliteit’.

Diezelfde tijgerstickers worden een maand later teruggevonden in een cocaïnelab hoog in de Sierra Nevada van Santa Marta, het hoogste kustgebergte ter wereld. De politie treft, naast de chemicaliën en ketels, ook een lading oorlogswapens aan. Bovendien graven ze vier lijken op. Huurmoordenaars, sicarios genoemd, zijn onlosmakelijk verbonden met de drugswereld. De huurmoorden in Colombia verdubbelden tussen 2017 en 2021 van 4080 tot 8161.