'Nachtwerk de redding voor onze economie? Ook als meer winst meer verkeersongevallen betekent?

‘De economie draaiende houden is één ding. Maar moet winst wijken voor alles’, vraagt Veva Daniëls nu de discussie over meer nachtarbeid weer oplaait.

“Belgen blijven bij minst flexibele werknemers van Europa”. Een opvallend artikel van enkele dagen geleden. Slechts 3 procent van de Belgische werknemers werkt ’s nachts. Dat blijkt uit de recentste cijfers van het Steunpunt Werk.

Op sociale media barstte de discussie rond nachtwerk los. Sommigen vinden dat flexibeler werken beter is voor de economische groei. Als fabrieken en bedrijven ’s nachts en in het weekend kunnen doordraaien, kunnen ze hun productiecapaciteit efficiënter inzetten en meer winst maken. ‘Nacht- en ploegenwerk is zeer belastend voor de gezondheid’, reageert de christelijke vakbond ACV. Vooral die laatste heeft het meest valabele punt.

De American Psychological Association merkt in 2011 op dat nachtwerk meer stress veroorzaakt, slaapstoornissen en vermoeidheid. We hebben wel degelijk een biologische klok, die via onze klieren onze hormonen aanstuurt, en die regelt wanneer we fris en monter zijn, wanneer we eten, wanneer we slapen, en die zelfs onze temperatuur op peil houdt.

In 2015 waarschuwde de wereldgezondheidsorganisatie dat uit langetermijnstudies blijkt dat nachtwerk leidt tot een verhoogd risico op cardiovasculaire aandoeningen en op kanker.

Zelfs het wereld economisch forum – niet bepaald een geitenwollensokkenclubje – wees in 2018 op de gevaren van nachtwerk.

Nachtwerk de redding voor onze economie? Ook als meer winst meer verkeersongevallen betekent?

Het wordt nog erger wanneer nachtwerkers onregelmatig suikers opnemen en meer cafeïne consumeren om door te kunnen werken, en vervolgens slaappillen om te kunnen slapen. Daarover werd in februari van dit jaar nog een stuk uitgegeven door het gezaghebbende wetenschappelijke tijdschrift the Lancet. In één beweging voegen de auteurs er aan toe dat nachtwerk, behalve meer stress, kanker en cardiovasculaire aandoeningen, ook zorgt voor meer infecties, problemen met het metabolisme, psychologische problemen, diabetes, een verlaagd libido, minder testosteron en een hoger risico op alzheimer.

Nachtwerk veroorzaakt niet alleen gezondheidsproblemen voor het individu maar is ook een maatschappelijk probleem wanneer iemand slaperig achter het stuur kruipt.

Wist je dat vermoeidheid één van de vijf grootste risicofactoren in het verkeer is? Volgens de Vlaamse Stichting Verkeerskunde worden 10 tot 20% van alle ongevallen veroorzaakt wordt door slaperigheid. Op autosnelwegen loopt dat zelfs op tot 20 à 30%. Bovendien zijn ongevallen veroorzaakt door slaperigheid vaak ernstiger. Niet zelden leiden ze tot zware verwondingen of hebben ze zelfs een dodelijke afloop. Omdat de chauffeur in slaap valt, is er vaak geen rem- of uitwijkspoor te vinden bij een ongeval.

Nachtwerk is echt niet gezond, en de bedrijfsleiders en topadvocaten die ermee opscheppen hoe weinig ze slapen, zouden dat dus beter niet meer doen.

Ik kan meespreken vanuit persoonlijke ervaring. Mijn echtgenoot heeft vijf jaar in een volcontinu systeem gewerkt (dag-, late-, nachtshiften en weekendwerk). Hij werd hier zeer goed voor betaald. De premies voor shiften lopen snel op. Een nachtdienst op een zondag die toevallig ook een feestdag is, dat is kassa kassa. Maar de pret stopt wanneer je naar de gevolgen voor zijn gezondheid keek. Vier jaar geleden maakte hij de overstap naar een job in “gewone dagdienst”. Een standaard 9 to 5. Maar de gevolgen van vijf jaar een ontregeld bioritme hebben draagt hij nog steeds met zich mee. Tijdens zijn ploegendienst greep hij naar slaapmedicatie om toch wat rust te krijgen. Zelfs nadat hij uit zijn ploegen was gestapt heeft hij nog twee jaar op regelmatige basis slaapmedicatie moeten nemen. Ook het gebruik van een neusspray was een gewoonte geworden. Want met een verstopte neus kon hij niet slapen. Aan beide middelen is hij ongeveer drie jaar lang verslaafd geweest.

We zijn nu vier jaar later en nog steeds is hij een moeilijke slaper. We doen er alles aan om zijn nachtrust zo comfortabel mogelijk te maken: aparte matrassen en dekbedden, de logeerkamer staat altijd klaar, op vakantie vragen we twee aparte bedden om het gewoel van elkaar niet te voelen, slapen met een raam open zal nooit lukken en oordoppen worden standaard voor het slapengaan ingestopt. Gelukkig kozen we in de nachtwerk-periode om dicht bij mijn echtgenoots werk te gaan wonen (ook al betekende dat dat ik 2 uur -enkel- moest pendelen naar mijn werk) en heeft hij nooit een verkeersongeval veroorzaakt.

Mijn haren gaan omhoog staan wanneer de berichten binnenkomen dat werknemers flexibeler moeten zijn om de economie draaiende te houden. ‘Want onze economie kan toch niet achterblijven?’ Nachtwerk is vaak een must in bepaalde sectoren, denk maar aan de zorgsector of bedrijven wiens productie nu eenmaal niet stilgelegd kan worden. Maar moeten we echt evolueren naar een 24/7-economie zoals in Amerika? Waar we onze behoefte aan een zak chips op elk uur van de dag moeten kunnen bevredigen door supermarkten die de klok rond open zijn? Of waar online winkels hun distributiecentra de hele nacht door laten draaien omdat we 12 uur nadat we een bestelling deden onze nieuwe schoenen aan huis geleverd willen hebben?

De economie draaiende houden is één ding. Maar moet winst wijken voor alles? Ook de gezondheid van werknemers? Ook de verkeersveiligheid? Niet de economie waarin ik wil meedraaien. En mijn echtgenoot ook niet.

Veva Daniels is verkeerskundige, woordvoerder van AWV en gemeenteraadslid voor Groen in Haacht. Ze schrijft in eigen naam.