In zijn openingsrede verwijst UAntwerpen-rector Herman Van Goethem vandaag in algemene termen naar de hetze rond de twee medewerkers die in juni geschorst werden na uitspraken over Marokkanen en joden. De twee zitten nog steeds thuis. ‘Maar de universiteit werkt aan hun terugkeer.’
‘Het einde van het vorig academiejaar werd gemarkeerd door emotionele gebeurtenissen en incidenten die ons in het hart getroffen hebben.’ Zo omschrijft rector Herman Van Goethem deze week het annus horribilis voor zijn Universiteit Antwerpen in een interne mail die Knack kon inkijken.
Niet alleen was er de brand begin juli, die een deel van de stadscampus verwoestte. In juni was er al de hetze rond enkele uitspraken van twee medewerkers. Volgens Van Goethem ‘een pijnlijk incident rond lesopnamen waarbij studenten en medewerkers diep gekwetst werden, met hevige debatten en interne en externe polemieken als gevolg’.
Van Goethem komt er vandaag in algemene termen op terug in zijn openingsrede, die traditioneel het begin van het academisch jaar inluidt. Die toespraak zal echter niet bijgewoond worden door de geschorste personen. Zij zitten nog steeds thuis. Volgens een woordvoerder ontvangen ze wel hun volledig loon. Ook hebben ze, indien gewenst, te allen tijde gebruik kunnen maken van psychologische begeleiding.
Marokkanen en joden
De heisa brak uit toen een filmpje van beide personeelsleden, een professor en een onderwijsbegeleider, illegaal online werd gezet. Zonder hun medeweten werden beide personeelsleden gefilmd terwijl ze spraken over minderheden. Zo ging het over het ‘gebrekkige Nederlands’ van Marokkanen, en over de ‘gesloten’ groep van orthodoxe joden, waar ze ‘geen last van hebben’.
Toen Van Goethem live in een uitzending van Terzake werd geconfronteerd met de beelden reageerde de rector emotioneel. ‘Indien ik mijn emoties niet zou beheersen, zou ik nu in tranen uitbarsten’, klonk het. Beide academici werden na hun ‘ontoelaatbare uitspraken’ met onmiddellijke ingang geschorst.
Lees verder onder het fragment
Van Goethem stuurde destijds een interne mail rond. Daarin werd concreet de link gemaakt met racisme. ‘UAntwerpen veroordeelt elke vorm van racisme. We beschouwen de diversiteit van de samenleving als een verrijking en meerwaarde, waardoor we ook van elkaar kunnen leren, en gezamenlijk en in onderling respect kunnen werken aan samenlevingsopbouw, gefundeerd op mensenrechten.’
In de mail van deze week schrijft Van Goethem dat de universiteit ‘concreet werkt aan de terugkeer van de betrokken medewerkers’. Daarnaast wil hij dat de universiteit voortaan meer inzet op ‘coaching en opleiding, onder meer rond leiderschap, bias, inclusie en diversiteit’.
De twee medewerkers werden onder meer begeleid door het Hannah Arendt Instituut, een onderzoekscentrum dat inzet op diversiteit en gelijke kansen. Volgens de unief is dat traject nog niet ten einde. Daarom wordt er nog geen datum geplakt op hun terugkeer. Momenteel legt Van Goethem zijn oor te luisteren bij de studenten zelf. Uit de mail: ‘Ik heb talloze gesprekken gevoerd met rechtstreeks betrokken collega’s en vele andere medewerkers. Nu het academiejaar weer opstart kan ook de dialoog met de studenten weer voluit worden opgenomen.’
Cancel culture
De beslissing ontlokte destijds vurige reacties bij voor- en tegenstanders. Zo noemde Kif Kif, een non-profitorganisatie, de ‘racistische vooroordelen tegenover Marokkaanse studenten’ niet het bewijs van rotte appels, ‘maar van structureel racisme’. Ook Mahara, een islamitisch geïnspireerde studentenorganisatie, nam zich voor om de genomen stappen door de UAntwerpen van nabij op te volgen.
Critici schoven dan weer het privacy-aspect naar voren. Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) zei ‘geschrokken’ te zijn door de aanpak van de universiteit. ‘Het gaat over een vertrouwelijk gesprek op de werkvloer dat stiekem, ongewenst gefilmd werd en vervolgens ook op sociale media werd verspreid. Ik vind dat zorgwekkender dan de uitspraken zelf.’
Politoloog Carl Devos (UGent) sprak op Twitter van een ‘bedenkelijke beslissing’ door de universiteit.
UAntwerpen-professor Astrid Elbers en Leo Neels, professor emeritus aan de UA, startten een petitie op. De teller van ondertekenaars staat ondertussen op een kleine 5000. De tekst spreekt van ‘cancel culture’ aan de unief.
‘Onze petitie is niet polariserend’, zegt Neels aan de telefoon. ‘Wij zijn niet kritisch tegenover een persoon, maar tegenover een beleidsdaad.’
Hij/hem/zijn
Maar dat wil niet zeggen dat de figuur van Van Goethem helemaal buiten beeld blijft. Tekenend is hoe een ogenschijnlijk klein detail een doorn in het oog van sceptici werd. De rector ondertekent zijn e-mails sinds kort met ‘Herman Van Goethem (hij/hem/zijn)’. Op de officiële website van de universiteit zijn eveneens tips terug te vinden over het gebruik van voornaamwoorden: ‘Je kunt bijdragen en jouw contactpersonen sensibiliseren door in jouw handtekening de voornaamwoorden te vermelden waarmee jij wenst aangesproken te worden.’
Critici van Van Goethem verwijzen naar de insluipende ‘woke-cultuur’, die van de Angelsaksische landen naar onze academische wereld zou overwaaien. Het ‘cancelen’ van medewerkers zou daaronder vallen. In een interview met Gazet van Antwerpen midden juli verwierp Van Goethem die aantijging. ‘Ten eerste heb ik niemand gestraft. Ten tweede heb ik alleen gezegd dat ik de uitspraken ontoelaatbaar en ongepast vind. En ten derde mag uiteraard iedereen zeggen wat hij denkt, uiteraard binnen de grenzen van het strafrecht.’
Hoe het ook zij, ook Van Goethem is zich ervan bewust dat de zaak een privacygevoelige kant heeft. Dat bleek al uit zijn allereerste mail aan het personeel, waarin hij schreef dat ‘interne opnames niet verspreid mogen worden’. In zijn recente mail komt hij daarop terug: ‘Met de onbedoelde opnames ging de universiteit in de fout. Dat het gesprek nadien publiek verspreid werd, was ook fout. We hebben ons opnamebeleid aangepast en gaan ook een inhaalbeweging maken en sensibiliseren rond correcte omgang met opnames en sociale media.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier