Na incident in Antwerpse gevangenis: ‘Alle alarmknoppen moeten voortaan wekelijks getest worden’

Het gevangeniswezen zal volgende week gedetailleerde instructies over veiligheidsprocedures uitsturen naar alle Belgische gevangenissen. Dat bevestigt woordvoerster Kathleen Van De Vijver aan Knack. In de gevangenis van Antwerpen faalden de veiligheidsprocedures toen vorige week een maatschappelijk assistente werd aangerand.

Maandag 2 september. In een spreeklokaal van de Antwerpse gevangenis zit een maatschappelijk assistente tegenover een gedetineerde van 25 jaar, Y.I., die een celstraf van 10 maanden uitzit wegens diefstal. Wanneer hij haar begint te betasten, probeert ze alarm te slaan.

‘Drie zaken zijn daar misgelopen’, zegt Robby De Kaey van de socialistische vakbond ACOD, die de zaak naar buiten bracht (in samenspraak met het slachtoffer). ‘De alarmknop aan de muur van het lokaal bleek niet aangesloten. Het mobiele alarm dat de maatschappelijk assistente op zak had, gaf een foute locatie aan. En er ontbreekt belangrijke informatie in het IT-systeem waarin de psychosociale dienst opzoekingen kan doen over gedetineerden. De vrouw was er niet van op de hoogte dat de gedetineerde eerder al agressief was.’ Kortom: het veiligheidsprotocol in Antwerpen heeft gefaald.

Inmiddels is in de gevangenis van de Begijnenstraat een veiligheidsscreening uitgevoerd om na te gaan of alle alarmsystemen en locaties naar behoren functioneren. ‘Maar dit is geen verhaal van Antwerpen alleen’, zegt De Kaey. ‘Veel inrichtingen hebben problemen met infrastructuur en veiligheidsapparatuur. Daarom hebben we woensdagavond tijdens een overleg tussen vakbonden en het gevangeniswezen uitdrukkelijk aangedrongen op instructies voor álle gevangenissen. En die zouden er komen.’

Alarmknoppen wekelijks controleren

Kathleen Van De Vijver, woordvoerster van het gevangeniswezen, bevestigt dat volgende week ‘duidelijke instructies’ op het vlak van structurele veiligheidscontroles worden uitgestuurd naar alle 37 penitentiaire inrichtingen in België. ‘Alle alarmknoppen zullen bijvoorbeeld één keer in de week gecheckt moeten worden. We zullen in detail oplijsten welke veiligheidsprotocollen moeten worden nageleefd. Het gaat om zeer praktische zaken: hoeveel keer moeten ze wat testen, wat moeten ze inventariseren?’

Zijn zulke instructies dan nooit eerder uitgestuurd? Van De Vijver: ‘Uiteraard wel. Maar het is te lang geleden dat deze zijn ge-updatet en vanuit het Centraal Bestuur zijn opgevolgd.’

Voor advocate Sanne De Clerck, lid van de Commissie van Toezicht bij de gevangenis van Antwerpen, komt de maatregel geen dag te vroeg. ‘Het incident in de Antwerpse gevangenis toont nogmaals pijnlijk aan dat je er niet van uit mag gaan dat in een verouderde infrastructuur alles blijft functioneren. Daarom moet je op een regelmatige basis testen of alle alarmknoppen het nog doen. Op kritieke momenten moet je daarop kunnen rekenen’, zegt De Clerck. ‘We juichen toe dat het gevangeniswezen dat wat meer uniform gaat regelen. Zodat niet elke gevangenis al dan niet ad hoc initiatieven doorvoert. Je moet tot een echt doordacht beleid komen.’

Aangehouden voor verkrachting

Gedetineerde Y.I. werd na het incident vorige week overgebracht naar de gevangenis van Oudenaarde. Donderdagvoormiddag werd hij aangehouden door de onderzoeksrechter voor verkrachting en aantasting van de seksuele integriteit. Dat meldt het Antwerpse parket, dat een onderzoek voert naar de zaak. ‘Begin volgende week zal de raadkamer oordelen of het arrestatiebevel wordt bevestigd of niet.’

Maar los van deze concrete case: een structurele oplossing voor de veiligheidssituatie in onze gevangenissen kan er volgens het gevangeniswezen maar komen als de onderliggende problematiek wordt aangepakt van de overbevolking van gedetineerden en de onderbezetting van personeel.

‘We roepen de volgende federale regering op om bijkomende middelen vrij te maken voor infrastructuur en personeel, én om quota op te stellen voor onze gevangenissen’, zegt Van De Vijver. ‘Zodat er niet meer gedetineerden worden opgenomen dan de capaciteit van de gebouwen aankan.’

Vol is vol

Vandaag zitten in ons land 12.365 gedetineerden in de cel en zijn er nog eens 457 op penitentiair verlof. Van De Vijver: ‘Terwijl de huidige capaciteit maar zo’n 11.000 plaatsen telt. Wel, leg quota op, en vervolgens doe je zoals in Nederland: vol is vol.’

Vakbondsman De Kaey vindt dat overbevolking geen excuus mag zijn voor alles wat er misloopt achter de tralies. ‘Maar je kunt er niet naast kijken, en het is deels wel de verklaring. Vandaag zijn we enkel nog bezig met eten geven, laten douchen, laten wandelen, bezoek ontvangen, zorgen dat ze tijdig hun advocaat kunnen spreken en in de rechtbank raken. Maar andere dingen, die we belangrijk vinden, daar komen we gewoon niet meer toe.’

De Clerck van de Commissie van Toezicht begrijpt dat het gevangeniswezen naar de overbevolking verwijst. ‘Het is dan ook belangrijk dat de volgende regering dat met stip bovenaan de agenda zet. Maar tegelijk moet je wel kritisch blijven voor je eigen beleid. Ondanks moeilijke omstandigheden in overbevolkte gevangenissen, mag je nooit inboeten op veiligheid.’