Na draagmoederschap voor Guy T’Sjoen en man: ‘Er is een wettelijk kader nodig in België’

Sinds vorige week is het zoontje van topdokter Guy T’Sjoen en zijn man Belg én heeft hij officieel twee papa’s. ‘Ik zal veel andere wensouders moeten teleurstellen’, klinkt het bij Isabelle Heyndrickx (CD&V), schepen voor burgerzaken in Gent.

‘Ik preek geen revolutie maar evolutie’, zegt schepen Isabelle Heyndrickx (CD&V), die in Gent verantwoordelijk is voor de burgerlijke stand. ‘We zien steeds vaker dat twee vaders een kind komen aangeven dat in het buitenland via draagmoederschap is geboren, maar de Belgische wetgeving is daar nog niet op afgestemd. Het gevolg is dat ik beslissingen moet nemen op basis van rechtsregels die elkaar tegenspreken.’ Vorige week werd in Gent voor het eerst een via buitenlands draagmoederschap geboren kind met twee vaders erkend: Maximiliaan, de zoon van de bekende endocrinoloog Guy T’Sjoen en zijn man Milan Vansevenant. Het jongetje, dat op 19 maart in Los Angeles ter wereld kwam, verbleef de voorbije weken als ‘Amerikaanse toerist’ in ons land. Nu heeft hij niet alleen de Belgische nationaliteit maar officieel ook twee papa’s.

Aanvankelijk had u zijn ouders nochtans gezegd dat zoiets niet kon.

Isabelle Heyndrickx: Zoals veel andere wensouders waren zij een paar maanden voor de geboorte bij de dienst burgerzaken langsgelopen om informatie in te winnen. Daar hebben we hen uitgelegd dat de ene vader op de geboorteakte vermeld kon worden, maar de andere niet. De Belgische wet is duidelijk: twee vaders kunnen niet allebei als juridische ouder worden geregistreerd. Ouders hebben dan twee opties: ofwel stappen ze naar de familierechtbank om alsnog allebei als vader te worden erkend, ofwel adopteert een van de vaders het kind.

Waarom bent u van mening veranderd?

Heyndrickx: Omdat we almaar vaker met zulke vragen werden geconfronteerd, heb ik informatie ingewonnen bij specialisten in onder meer familierecht en internationaal privaatrecht. Zo ben ik te weten gekomen dat ik volgens het internationaal privaatrecht als ambtenaar burgerlijke stand de bevoegdheid heb om een buitenlands vonnis over te nemen. Dat wil zeggen dat ik een Amerikaanse rechterlijke uitspraak die bepaalt dat twee mannen de juridische ouders zijn van een kind mag erkennen. Het internationaal privaatrecht en de Belgische wetgeving spreken elkaar dus tegen.

Een koppel is van Gent naar Kortrijk verhuisd om hun kind te kunnen aangeven.

In sommige andere Vlaamse steden en gemeenten worden zulke vonnissen al langer erkend.

Heyndrickx: Ook dat heeft meegespeeld in onze beslissing. Vorig jaar was er veel te doen om het feit dat Oostende de vaders van een jongetje dat via buitenlands draagmoederschap was geboren allebei als juridische ouder had ingeschreven. En in Antwerpen geeft het parket een soort permanent positief advies voor dossiers die aan specifieke voorwaarden voldoen. Het gevolg is dat sommige koppels zich doelbewust vestigen op een plek waar ze allebei als juridische ouder kunnen worden geregistreerd. Nog niet zo lang geleden is een koppel om die reden van Gent naar Kortrijk verhuisd. Ik vind het echt niet kunnen dat zoiets belangrijks afhangt van de plek waar je woont.

Zelfs als een burgerlijke stand twee vaders erkent, kan het parket daar nog altijd tegenin gaan.

Heyndrickx: Daarom heb ik er een paar maanden geleden samen met burgemeester Mathias De Clercq (Open VLD) bij minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) op aangedrongen om het College van procureurs-generaal om advies te vragen. Dan krijgen alle parketten van het land tenminste dezelfde aanbeveling. Ik heb begrepen dat er ondertussen een advies is, maar als ambtenaar van de burgerlijke stand krijg ik dat niet te zien.

U weet niet hoe het Gentse parket op de erkenning van de kleine Maximiliaan zal reageren?

Heyndrickx: Inderdaad. De kans bestaat dat het parket onze beslissing zal aanvechten. De zaak komt dan voor de familierechter, die de erkenning kan vernietigen. In de praktijk gebeurt dat niet zo vaak, want ook de rechtspraak is in volle ontwikkeling. Vaders die naar de familierechtbank stappen, of in een later stadium naar het hof van beroep, krijgen in de meeste gevallen gelijk. Ook wanneer een van de vaders als juridische ouder wordt ingeschreven en de ander het kind wil adopteren, eindigt die procedure in de grote meerderheid van de gevallen positief. Er gaat veel meer tijd over dan wanneer de burgerlijke stand hen meteen allebei als vader erkent, maar uiteindelijk is het resultaat wel hetzelfde.

Maximiliaan is de eerste baby met twee vaders die via buitenlands draagmoederschap is geboren die u in Gent erkent. Zult u voortaan hetzelfde doen voor andere koppels?

Heyndrickx: In andere dossiers met precies dezelfde omstandigheden – en zo zijn er op dit moment nog – zal ik het buitenlandse vonnis uiteraard ook erkennen. Voor baby’s die net als Maximiliaan in Californië zijn geboren, is er een rechterlijke uitspraak die beide vaders als de enige ouders erkent en waarbij de draagmoeder al voor de geboorte afstand doet van haar ouderlijke rechten. Daar zijn ook duidelijke regels voor draagmoederschap. Zo mag de vrouw in kwestie geen kinderwens meer hebben en moet ze financieel onafhankelijk zijn. In veel andere landen en zelfs Amerikaanse staten is dat veel minder goed geregeld. Ik hou mijn hart al vast voor de telefoons die ik zal krijgen van ouders die denken dat ook zij nu erkend kunnen worden. Ik vrees dat ik velen van hen zal moeten teleurstellen. Net daarom is het zo belangrijk dat de wetgever iets doet aan de huidige willekeur en rechtsonzekerheid. Dat wil niet zeggen dat alle kinderen uit draagmoederschap zomaar moeten worden erkend, maar wel dat wensouders weten waar ze aan toe zijn.

Wat moet er dan precies gebeuren?

Heyndrickx: Om te beginnen is er een wettelijk kader voor draagmoederschap nodig. In welke omstandigheden kan het en in welke niet? Aspecten als het recht op afstammingsinformatie, de omkadering van draagmoeders en het recht op een gezinsleven lijken me daarbij cruciaal. Zodra er in België een wettelijke regeling is, zullen wensouders wellicht ook minder naar het buitenland trekken. Daarnaast moet er duidelijkheid komen over de mogelijkheid om twee vaders als ouder te erkennen. Op zijn minst moeten de regels over het hele land hetzelfde zijn. Dan zouden mijn collega’s en ikzelf niet langer in zo’n lastig parket zitten.