Vorig jaar kwam er liefst 15 miljard euro bij op onze spaarboekjes. Dat brengt nauwelijks iets op. Zijn er betere alternatieven voor onze portemonnee én onze economie? Is het na winkelhieren tijd om te ‘investhieren’?
Eind 2019 werd ‘winkelhieren’ – kopen bij lokale winkels – door Van Dale verkozen tot Woord van het Jaar. Kort daarop kregen we de coronapandemie over ons heen en moesten we in lockdown. Winkels gingen maandenlang dicht en dus gaven we veel minder geld uit. Dat leverde in 2020 zo’n 15 miljard euro vers geld op de spaarboekjes op, meldde zakenkrant De Tijd. Dat is het hoogste bedrag in acht jaar. ‘Het is een cruciale vraag’, zegt de Gentse econoom Gert Peersman, ‘wat er zal gebeuren met het vele spaargeld dat nu op de spaarboekjes staat.’ Tijd om te ‘investhieren’, te investeren in plaatselijke bedrijven dus?
De Vlaamse regering hoopt voor haar welvaartsfonds 260 miljoen euro op te halen bij de spaarders.
De populariteit van spaarboekjes gaat in ons land al tientallen jaren in stijgende lijn. Net voor de uitbraak van de coronacrisis een jaar geleden stond er 283 miljard euro op. Niet alle gezinnen konden vorig jaar meer sparen, sommige werden zwaar getroffen door de coronacrisis. Maar alle gezinnen samen spaarden wel meer en het grootste deel daarvan kwam op spaarboekjes terecht. Ondanks de zeer lage rente die je daar op je spaargeld vangt. Want geen enkele bank biedt meer dan de wettelijke minimumrente van 0,11 procent. Dat is zo goed als niets.
Soms wordt gezegd dat het grote bedrag dat op onze spaarboekjes staat ‘slapend geld’ is, waar niets mee gebeurt. Dat is niet juist, legde de Leuvense econoom Herman Daems, voorzitter van BNP Paribas Fortis, eerder al uit in Knack: ‘Een bank is een doorgeefluik: elke euro die bij ons binnenkomt, moet uiteindelijk als een lening of investering eindigen. Dat spaargeld ligt hier dus niet te slapen, dat zit in bedrijven en woningen.’
Toch is de vraag of al dat spaargeld niet beter besteed kan worden. Economen verwachten dat een deel van het vele spaargeld binnenkort opnieuw zal worden uitgegeven, het liefst in lokale winkels. ‘Als we het virus met een vaccin onder controle krijgen, zal het vertrouwen bij de mensen groeien en zal het geld opnieuw rollen’, zegt Hans Bevers, hoofdeconoom bij zakenbank Degroof Petercam. ‘Dat zou goed zijn voor de heropleving van de economie. Denk aan de oneliner ” my spending is your income, your spending is my income”: ons lot is aan elkaar gekoppeld, onze uitgaven zorgen voor inkomens.’ Al kan niet alles worden goedgemaakt. De pinten die je vorig jaar op café niet kon drinken, ga je dit jaar niet kunnen inhalen. ‘Of toch niet allemaal’, lacht Peersman.
Koersstijgingen
Niet alleen de spaarrekeningen groeiden in 2020 sterk aan, de gezinnen kochten ook opvallend meer aandelen en beleggingsfondsen. Toen in de lente de beurzen een flinke knauw kregen bij de uitbraak van de coronapandemie, vonden velen dat een uitgelezen moment om aandelen te kopen. Over het hele jaar gezien verloor de Bel20, de index met de voornaamste aandelen van de Brusselse beurs, 1 procent, maar als je telt vanaf de lockdown op 18 maart steeg de Bel20 meer dan 40 procent. Timing is dus belangrijk. En het ging ook niet alle aandelen voor de wind. Aandeelhouders van bioscoopgroep Kinepolis bijvoorbeeld zagen de koers met 35 procent zakken. Naast timing is de juiste keuze van aandelen essentieel.
Alle beleggingsadviseurs hebben de voorbije dagen weer hun favorieten voor dit jaar bekendgemaakt. Emeritus hoogleraar Roland Van der Elst, de ‘peetvader van de Vlaamse beleggers’, denkt bijvoorbeeld dat de Belgische chemiegroep Tessenderlo, met Luc Tack als grootaandeelhouder, wel eens van de pandemie zou kunnen profiteren. Het bedrijf recycleert dierlijke resten tot gelatine. Dat wordt niet alleen gebruikt in de voedingsindustrie, maar is van toepassing als collageen, een lijmvormend eiwit dat met corona aan belang won. Zo’n aandeel zou meer rendement moeten opleveren dan het spaarboekje, maar onthoud: op de beurs denkt zowel verkoper als koper een goede zaak te doen.
‘In de koersen zit de verwachte heropleving van de economie al gedeeltelijk verwerkt,’ zegt Bevers, ‘maar ik denk niet dat aandelen nu over het algemeen overgewaardeerd zijn’. Hij stelt wel vraagtekens bij sommige opvallende koersstijgingen, zoals die van autobouwer Tesla, die in één jaar maal zeven ging. Ook de spectaculaire koersstijging van cryptomunt Bitcoin, die in één jaar vijf keer meer waard werd, doet zijn wenkbrauwen fronsen: ‘Daar zou je kunnen spreken van een zeepbel.’ Peersman zegt in dat verband: ‘Mensen doen domme dingen met hun spaargeld.’
Als je aandelen koopt, wordt onze economie of het bedrijf in kwestie daar niet meteen beter van. Dan is het belangrijker om je spaargeld te investeren in bedrijven die op zoek zijn naar geld. De Vlaamse regering speelt daar al sinds 2006 op in met de win-winlening: vrienden en familieleden lenen geld aan een onderneming en krijgen daarvoor, naast een rente tussen 0,875 en 1,75 procent, ook een jaarlijkse belastingkorting van 2,5 procent op het openstaande kapitaal. Zo hoopt de Vlaamse regering een deel van het geld op de spaarboekjes naar de Vlaamse bedrijven te kunnen overhevelen. En het heeft ook enig succes: vorig jaar werden 4166 win-winleningen afgesloten voor een totaalbedrag van ruim 100 miljoen euro. Dat zijn 1500 leningen en 40 miljoen euro meer dan in 2019.
Tijdens de coronacrisis kwam de Vlaamse regering nog met een ander initiatief: het vriendenkapitaal, met dezelfde fiscale voordelen, maar een hoger risico dan bij de win-winlening. Want je leent geen geld, maar stapt in het kapitaal van het bedrijf en wordt dus aandeelhouder. Maar het rendement kan ook groter zijn. En dan broedt de Vlaamse regering nog op een ‘welvaartsfonds’ van 500 miljoen, waarvoor ze hoopt 260 miljoen te kunnen ophalen bij Vlaamse spaarders. Die zouden dan onder meer kunnen rekenen op een fiscaal voordeel van 2,5 procent gedurende de eerste drie jaar, met een maximum van 1000 euro per belastingplichtige. Allemaal om het ‘ investhieren‘ aan te moedigen.
In dat kader is er ook nog crowdfunding: via een website, een ‘platform’, kun je in contact komen met (startende, Vlaamse) bedrijven die geld zoeken. Een overzicht van die platformen en de spelregels vind je op de website van het Vlaams Agentschap Innoveren & Ondernemen (vlaio.be), maar let op: via crowdfunding kun je een mooi rendement halen als het bedrijf het goed doet, maar je kunt ook je inleg helemaal kwijtspelen. Het is dus véél risicovoller dan een spaarboekje.
‘Het is duidelijk dat de inzet van het spaargeld van de gezinnen de komende maanden een cruciale rol zal spelen in de opleving van de economie’, zegt Peersman. Daarbij benadrukt hij dat je dan kunt spreken van ‘een conjunctureel, maar nog geen structureel effect’. Het kan dan wel weer een tijdje goed gaan, maar het fundamentele probleem is daarmee niet verholpen want er is wel veel spaargeld maar er zijn te weinig investeringsprojecten.
Hoe die investeringsprojecten er moeten komen? Peersman zucht: ‘Door meer economische groei, meer productiviteit, meer innovatie. Overheidsinvesteringen werden de voorbije jaren afgebouwd, die zouden nu de economie opnieuw kunnen aanzwengelen.’ Bevers gaat akkoord: ‘De overheid kan bijna gratis lenen en als de economie dankzij overheidsinvesteringen opnieuw in een hogere versnelling komt, ontstaan er meer investeringsmogelijkheden die interessanter zijn om in te beleggen dan het spaarboekje.’ Nu alleen hopen dat ‘investhieren’ niet het Woord van het Jaar wordt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
