Onderzoek naar mogelijke Turkse visafraude: ook tussenpersonen komen in het vizier

Na ruim een halfjaar zijn nog altijd zo’n 130 Turkse arbeidskaarten geblokkeerd door vermoedens van fraude. Ondertussen lopen de tussenpersonen die de buitenlandse werknemers naar België halen steeds meer in de kijker.

De alarmbellen gingen af in oktober. De Belgische diplomatieke diensten in Istanboel merkten onregelmatigheden op bij de aanvragen van gecombineerde verblijfsvergunningen van Turkse werknemers die tijdelijk in ons land wilden komen werken. Die vergunningen, ook gekend als single permits, dienen voor bedrijven die uit noodzaak hun werkkrachten in het buitenland moeten halen en zijn geldig voor wie meer dan 90 dagen hier komt werken. De Vlaamse overheid en de federale Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) controleren die aanvragen.

De firma’s die vanuit Vlaanderen Turken naar België wilden halen, waren soms onvindbaar op het internet. Van meerdere was er zelfs geen spoor terug te vinden op Google Street View, zo bleek uit steekproeven. Gelijkaardige patronen vielen ook diplomaten in Marokko op. Er waren sterke vermoedens van fraude, in het kader van mensenhandel, maar ook in functie van een irregulier migratiekanaal. In totaal werden 1000 dossiers geblokkeerd.

Ondertussen – meer dan een halfjaar later – staan nog altijd zo’n 130 Turkse dossiers geblokkeerd. Volgens het kabinet van Vlaams minister van Werk Jo Brouns (CD&V) behoeven die nog extra onderzoek. In totaal zijn 55 dossiers ingetrokken of geweigerd, aldus het kabinet-Brouns, dat aanstipt dat dat niet per definitie wil zeggen dat het om fraude gaat.

In elk geval zijn er in meerdere dossiers aanwijzingen van mogelijk misbruik. Dat blijkt uit een parlementair antwoord van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) op een vraag van Vooruit-Kamerlid Ben Segers.

Zo viel het de diensten op dat er soms een familieverband was tussen de werkgever en de werknemer, wat erop zou kunnen duiden dat er meer speelt dan een loutere vraag naar arbeid. Of nog: dat het bedrijf maar zeer recent was opgericht of verlieslatend was. Daarnaast rezen er vragen bij de rol van ‘bepaalde tussenpersonen’.

Papierwinkel

Tussenpersonen zijn een vrij recent fenomeen. Via bureaus die vanuit ons land opereren, worden buitenlandse werkkrachten naar hier gehaald. Meestal werkt het zo: de werkgever stapt naar de tussenpersoon met de namen van de werknemers die de firma wil laten overbrengen. De tussenpersoon regelt het papierwerk en vraagt daarvoor een prijs aan de werkgever.

Maar als een bedrijf niet blijkt te bestaan, door wie wordt de tussenpersoon dan betaald? De hypothese is dat ze geld krijgen van de zogenaamde werknemers zelf, of van hun familie, om hen op illegale wijze naar Europa te halen.

Hoeveel van die tussenpersonen er in Vlaanderen opereren, is moeilijk te zeggen. Een tussenpersoon die eerder al opdook in het verhaal rond de arbeidsvisa is Turgut Yildiz uit Lokeren. Met zijn bedrijfje Expatgate regelt hij gecombineerde vergunningen voor bedrijven in België. Bij de nog steeds geblokkeerde Turkse dossiers zijn er tientallen afkomstig van zijn bedrijf. Hij hoorde al van werkgevers dat de inspectiediensten steeds vaker naar zijn rol vragen, maar hij zegt niets te maken hebben met fraude.

‘Iedere tussenpersoon in ons land wordt nu verdacht fraudeur te zijn’, zegt Yildiz aan de telefoon. ‘Maar de overheid moet ook naar ons luisteren, wij zien de echte problemen op het terrein. De controlediensten zijn altijd welkom om met mij te praten.’

‘Het is de logica zelve dat die beroepsgroep zich zou manifesteren’, zegt Jan Knockaert van Fairwork Belgium, een ngo die ijvert voor de werksituatie van werknemers in precaire omstandigheden. ‘In ieder land waar arbeidsmigratie belangrijker wordt, zien we tussenpersonen, of recruitment agencies, als paddenstoelen uit de grond verrijzen. Er is dan ook een reële nood. Een bedrijf dat dringend werknemers nodig heeft, heeft niet altijd de tijd en middelen voor de papierwinkel.’

En ook in Vlaanderen is arbeidsmigratie een snel groeiend fenomeen. Sinds 2019 werd het makkelijker voor firma’s om werknemers uit niet-EU-landen over te brengen als het om knelpuntberoepen gaat. Denk aan bakkers, metselaars en wegenwerkers. Het voorbije jaar verdubbelde hun aantal: van 1558 in 2021 naar 3565 in 2022.

Vaak spelen de tussenpersonen niet zozeer een rol in illegale migratie, maar in uitbuiting van kwetsbare werkkrachten. ‘Meestal komt het neer op het aanrekenen van kosten aan de werknemer die helemaal niet nodig zijn’, zegt Knockaert. ‘Soms vragen ze honderden euro’s om uiteindelijk drie pagina’s in te vullen. De problemen zijn dusdanig groot dat de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) steeds meer aandacht begint te krijgen voor het fenomeen.’

Reguleren

Voor Jan Knockaert is de nood hoog om het wereldje van de tussenpersonen niet zomaar op zijn beloop te laten. ‘Het zou beter zijn mochten zulke bureaus werken met een officiële erkenning, die garant staat voor de kwaliteit.’

Nog belangrijker is dat buitenlandse werknemers grondig geïnformeerd worden over hun rechten. ‘De werknemers zijn extreem kwetsbaar, onder meer omdat ze bijna volledig afhankelijk zijn van hun werkgevers, die hen vaak ook huisvesten. De overheid moet ervoor zorgen dat ze een instapcursus krijgen en hen ook de mogelijkheid geven om klacht in te dienen tegen hun bazen.’

Ook socialist Ben Segers vindt dat de overheid de boel moet reguleren. ‘Vandaag is het beleid gericht op de noden van werkgevers, die soms afhankelijk zijn van tussenpersonen. Het is absurd dat ze telkens opnieuw naar dezelfde buitenlandse profielen op zoek moeten. Zorg ervoor dat ze niet elk apart te werk moeten gaan, maar bundel de noden. Zo creëer je ook in het buitenland een pool van werknemers die onze samenleving en hun rechten kennen.’

Na de hetze rond de Turkse visa zijn de procedures aangescherpt. Er is meer informatie-uitwisseling tussen de diensten. De diplomatieke post kan ook gevraagd worden om een bijkomend interview te doen met de werknemer. Er worden nog nieuwe voorstellen verwacht van een Interministeriële Conferentie voor Migratie en Integratie.