‘Moeten we bang zijn voor een Grote Veganistische Samenzwering?’

Nena Baeyens en Tobias Leenaert van EVA vzw reageren op professor Frédéric Leroy die in een interview met Knack beweert dat de negatieve berichtgeving over vlees een bedreiging vormt voor het algemeen welzijn. ‘Leeft hij op een andere planeet, waar vegetarisch eten al de norm is?’

In een interview met de titel ‘Het vlees-is-slechtverhaal kan de volksgezondheid schaden’ wil Frédéric Leroy, professor voedingsbiotechnologie aan de VUB, er ons van overtuigen dat de negatieve berichtgeving over vlees een bedreiging vormt voor het algemeen welzijn. Hij pleit voor wetenschappelijk en kritisch denken rond vlees, maar lijkt zijn eigen advies in de wind te slaan. In zijn alarmistische reactie doet Leroy aan complotdenken en gooit hij iedereen op één hoop, van veganistische activisten tot gerenommeerde wetenschappers.

Terechte bekommernissen

Een paar zaken in Leroy’s betoog zijn terecht. Elk maatschappelijk debat moet gevoerd worden met wetenschappelijke, veeleer dan emotionele of ideologische argumenten. Sommige actoren in het vleesdebat lopen wel degelijk het risico niet altijd even objectief te zijn. Wanneer veganistische dierenactivisten het hebben over wat gezond eten is, dan is het niet onredelijk om hun voorstellen kritisch te analyseren – ook al hebben ze de beste intenties. Vanuit milieu- en gezondheidsoverwegingen moet de vleesconsumptie naar beneden, maar is er geen reden om ze naar nul te herleiden. Dat laatste moet wél gebeuren voor zij die vinden dat Homo sapiens niet langer het recht heeft om dieren te gebruiken als voedsel, laat staan ze te behandelen als objecten wiens welzijn van ondergeschikt belang is.

Moeten we bang zijn voor een Grote Veganistische Samenzwering?

Vlees kan door activisten dus beter niet als des duivels worden afgeschilderd. Evenmin moet een veganistisch voedingspatroon worden voorgesteld als een oplossing voor alles wat mis gaat in de wereld. Leroy geeft immers ook terecht aan dat niet alle vleesvervangers gezonde of hoogwaardige producten zijn (we zwijgen, net zoals Leroy zelf, even over de kwaliteit van vele vleesproducten). Je kan dus ook ongezond vegetariër of veganist zijn. En jawel, dat niet iedereen te veel vlees, klopt ook (al doet de overgrote meerderheid in westerse landen dat wél).

David en Goliath

Points taken. Maar vanaf dan gaat Leroy de mist in. ‘Laat niet één bepaalde visie domineren, omdat die visie momenteel toevallig ondersteund wordt door heel veel middelen’, zegt de professor. De lezer zou denken dat Leroy het heeft over het idee – sommigen zouden het een impliciete ideologie noemen – dat vlees eten normaal, natuurlijk en noodzakelijk is, en over al het geld dat de vleesindustrie investeert in advertentiecampagnes voor worsten en kippenbouten. Maar neen, Leroy spreekt over de gigantische industrie en lobbymachine van… de vegetarische sector.

Leeft Leroy op een andere planeet, waar vegetarisch eten al de norm is? Even een reality check. Cijfers van marktonderzoeksbureau Euromonitor tonen aan dat in de meeste landen het marktaandeel van vleesvervangers ergens ligt tussen 0,2 en – ten allerhoogste – 1,5 procent. Wie, denkt u, kan het meeste investeren in lobbying – en heeft dat de afgelopen decennia dan ook met veel enthousiasme gedaan? Juist: het is niet de vegetarische sector. Tot nader order gaat het om een strijd van David tegen Goliath. Ook in eigen land krijgen we nog steeds de biefstukken en de melkglazen om de oren geslingerd op tv, (verpatst als ‘mededeling van openbaar nut’ en deels betaald met belastingsgeld). Maar hoeveel tv-advertenties voor vleesvervangers kan u zich herinneren?

Belangenvermenging

Leroy zoekt naar belangenvermening maar kan blijkbaar niet goed kiezen wat nu precies het achterliggende belang is van de organisaties die vleesvermindering promoten. Hij spreekt over een dierenrechtenagenda, maar daarnaast ook over het creëren van extra overheidsinkomsten door een vleestaks, en over bedrijven die meer geld willen verdienen aan vegetarische producten. Daarbij gooit hij iedereen op één hoop: veganistische activisten die een wereld zonder dierlijke producten willen, en gerenommeerde wetenschappers als Walter Willett van Harvard, die pleiten voor een voedingspatroon met minder vlees en die daarbij zelfs een duidelijk onderscheid maken tussen verschillende soorten vlees.

Snijden in eigen vlees?

Leroy meent dat grote bedrijven als Unilever of Pepsico er baat bij hebben het antivleesdiscours te stimuleren om zo meer van hun nieuwe vegetarische producten te kunnen verkopen. Opnieuw is dat de wereld op zijn kop. Kijk even naar Tyson Foods, een van de grootste vleesbedrijven ter wereld. Tyson heeft ondertussen een paar honderd miljoen dollar geïnvesteerd in de ontwikkeling van vleesvervangers. Dat doet het bedrijf uiteraard omdat het – in tegenstelling tot tragere ‘steakholders’ in eigen land – ziet van welke kant de wind komt. Bedrijven als Tyson en andere doen niet meer dan inspelen op de stijgende vraag plantaardige voeding. Het zou vreemd zijn dat vleesbedrijven het ‘antivleesdiscours’ helpen aanzwengelen. Dat zou in het eigen vlees snijden. Complotdenken dus, van professor Leroy.

Rationeel denken

Hoewel Leroy het ons moeilijk maakt niet aan zijn intenties te twijfelen, weerstaan we toch aan de verleiding. Laat ons ervan uitgaan dat hij handelt met de beste intenties, en even bezorgd is als wij om het klimaat, dierenwelzijn en de publieke gezondheid. Maar we kaatsen graag de bal terug, en stellen hem voor zijn eigen boodschap serieus te nemen: zich te baseren op rationele argumenten en goede informatie, en niet in complotdenken te vervallen.

Ten slotte een laatste punt waar Leroy gelijk in heeft: meer en meer mensen zien in dat ons huidig voedingspatroon nefaste gevolgen heeft voor mens, dier en planeet, en dat we een andere richting uit moeten. Meer en meer geld, zowel van filantropen, overheden en bedrijven, gaat naar zowel bewustmaking rond deze problematiek, als naar de ontwikkeling van plantaardige alternatieven voor dierlijke producten. We moeten erover waken dat een nieuw, vleesarm of vleesloos voedingspatroon duurzaam, gezond en fair is. Maar het komt er, hoedanook. En het is niets om bang voor te zijn. Tenzij je natuurlijk al je boontjes te weken hebt gelegd op de vleesverkoop. Dan is het tijd om wakker te worden.

Nena Baeyens is communicatieverantwoordelijke bij EVA vzw

Tobias Leenaert is oprichter van EVA vzw en auteur van How to Create a Vegan World.