Mobiliteitsexpert Willy Miermans: ‘Nieuwe vervoersplan De Lijn is logische keuze’

Een efficiënt openbaar vervoer? Onmogelijk in Vlaanderen, denkt de doorgaans zeer kritische emeritus hoogleraar mobiliteit Willy Miermans. Maar toch. Binnen de penibele lokale omstandigheden – waarover later meer – heeft De Lijn volgens Miermans wel een goed nieuw plan voorgelegd.

‘Laat ik eerst zeggen dat Ann Schoubs, de ceo van De Lijn, terecht om 300 miljoen extra vraagt. Het klopt dat de investeringen in De Lijn niet verminderd zijn onder mobiliteitsminister Lydia Peeters (Open VLD), maar het is ook juist dat haar voorganger Ben Weyts (N-VA) de organisatie bijna kapot heeft gesaneerd. Slotsom is dat de investeringen in De Lijn laag zijn. Bovendien is het deel van de inkomsten uit ticketverkoop, de kostendekkingsgraad, gezakt tot een rampzalige 15 procent. Met die realiteit voor ogen is het logisch dat De Lijn de keuze maakt om te doen wat openbaar vervoer prioritair moet doen.

Wat is die prioriteit?

Willy Miermans: Openbaar vervoer gaat in de eerste plaats over het vervoeren van grote aantallen mensen. Het wordt ook maar een attractief alternatief als de reistijd in de buurt komt van die van een auto. Concreet: een rit mag hoogstens 20 procent langer duren. Het nieuwe vervoersplan houdt daar rekening mee door meer gestrekte lijnen in te leggen en de snelheid van de verbindingen zo op te drijven.

Om die snelheid op te drijven werden ook 3000 haltes geschrapt.

Miermans: De discussie over die haltes wordt niet altijd correct gevoerd. Lange reistijden en haltes die maar sporadisch bediend worden, zijn voor de meeste mensen oninteressant. Natuurlijk zijn ze voor een aantal mensen wél interessant. Dat zijn de mensen die je nu in de media hoort. De grote meerderheid, voor wie de situatie verbetert, zul je natuurlijk niet horen.

Vanuit een efficiëntielogica klopt uw analyse ongetwijfeld. Maar De Lijn heeft ook een sociale opdracht.

Miermans: Ik erken die opdracht, maar je kunt tegelijk ook een minimum aan efficiëntie bepleiten. In het Maasland, de streek waar ik woon, zie ik niet zelden bussen rondrijden die lucht verplaatsen van het ene naar het andere gehucht. Als je weet dat elke kilometer 80 euro kost, zijn dat hele dure grappen. Het is ook niet zo dat er voor reizigers in landelijke gebieden geen alternatief is. Ze kunnen gebruik maken van een nieuw reservatiesysteem. Dat is natuurlijk geen oplossing voor mensen die elke dag de bus willen gebruiken. Er is een groep mensen voor wie de afstand naar hun halte aanzienlijk groter zal worden. Maar die groep is klein. Met het nieuwe vervoersplan woont nog altijd 95 procent van de Vlamingen op maximaal 750 meter van een halte.

Uiteindelijk komt uw boodschap erop neer dat je niet én landelijk kunt wonen én een degelijk openbaar vervoer kunt verlangen.

Miermans: Vlamingen horen dat niet graag – herinner u de herrie die ontstond toen de Mobiscore werd geïntroduceerd – maar dat is inderdaad de essentie. De afgelopen 35 jaar heb ik met mijn studenten heel Europa afgereisd. Haast overal geldt de regel dat je mag bouwen op maximaal 400 meter van een halte of treinstation. Als je zo’n beleid vijftig jaar volhoudt, krijg je een ruimtelijke structuur waarbinnen je wél in het hele land een efficiënt openbaar vervoer kunt organiseren. Kijk naar Nederland, waar je niet alleen in de Randstad, maar ook in afgelegen provincies als Overijssel een performant busnetwerk hebt. Onze ruimtelijke ordening maakt trouwens niet alleen een efficiënt openbaar vervoer onmogelijk. Het probleem keert ook terug in de discussie over de krantendistributie, het onderhoud van ons waterleidingennetwerk, de hoge factuur voor energiedistributie en de wateroverlast in het Denderbekken.

Waarom is een ordentelijk woonbeleid hier ondenkbaar?

Miermans: Wij hebben de mensen altijd dicht bij de kerktoren willen houden. Daarom is mobiliteit hier ook altijd overgesubsidieerd. Ooit deden we dat met het collectieve vervoer, later met auto’s. Denk aan de salariswagens en, recent, die waanzinnige premie van 5000 euro voor kopers van elektrische auto’s.

Gelooft u dat door het nieuwe vervoersplan het aantal reizigers zal toenemen?

Miermans: Ik denk het wel. Al had ik het plan ook graag gekoppeld gezien aan een vorm van rekeningrijden en een strenger parkeerbeleid. Ook dat zijn maatregelen die mensen richting openbaar vervoer of fiets duwen.

De ceo van De Lijn kondigde aan dat tariefverhogingen onafwendbaar zijn. Kan dat de gestegen aantrekkelijkheid weer tenietdoen?

Miermans: De prijs van die tickets is in vergelijking met andere landen nog vrij laag. Een verhoging kan misschien een ontmoedigend effect hebben, maar als je tegelijk de autosubsidies wat vermindert en het parkeren duurder maakt, helt de balans toch weer naar de juiste richting.