‘Dit is absoluut een ruziemakersdossier’: de bewogen zoektocht naar nieuwe Vlaamse parken

Het plan van Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) om zeven nieuwe natuurparken in Vlaanderen op te richten, stuit op kritiek van de Boerenbond én van coalitiepartner CD&V.

Volgend jaar krijgt Vlaanderen vier Nationale Parken en drie Landschapsparken. Met die nieuwe entiteiten wil de Vlaamse regering orde scheppen in de veelheid aan natuurparken, die tot nu toe vaak geen duidelijk juridisch statuut hebben.

Een Nationaal Park moet een natuurkern van minimaal 5000 hectare bevatten, die in 20 jaar kan uitbreiden tot 10.000 hectare. In een Landschapspark krijgt de ‘wisselwerking tussen mens en natuur’ een plaats.

De nieuwe parken zullen de natuur en biodiversiteit helpen te bewaren en een grotere toeristische aantrekkingskracht krijgen. Er speelt ook een zekere romantiek mee. Minister voor Erfgoed Matthias Diependaele (N-VA) tweette dat ‘Vlaamse parken een garantie vormen dat het verhaal van een dorp, een stad, een natie ook in de toekomst verteld blijft worden.’

Opvallend is dat Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) voor de selectie van de nieuwe parken een wedstrijd heeft uitgeschreven. Voor de Landschapsparken wordt de jury voorgezeten door Sylvie Van Damme, onderzoeker landschapsontwerp van HOGent en HOWest. Voor de Nationale Parken door Geert Noels, econoom bij vermogensbeheerder Econopolis. 23 kandidaten schreven zich in, 13 hebben de shortlist gehaald (zie kaart). Zij krijgen ieder 100.000 euro om tegen begin volgend jaar een masterplan en een operationeel plan op te maken. Halfweg 2023 zullen de winnaars worden bekendgemaakt.

Al van bij het begin van het project kreeg minister Demir tegenkanting van de Boerenbond. Die klaagt dat de landbouw slechts ‘marginaal’ wordt betrokken in de zogenaamde gebiedscoalities, die doorgaans bestaan uit lokale besturen, Vlaamse Agentschappen als Natuur en Bos, en milieuorganisaties als Natuurpunt.

De Boerenbond vreest dat het etiket Nationaal Park of Landschapspark tot een strenger vergunningenbeleid zal leiden. ‘Er moeten garanties komen dat de door land- en tuinbouwers tot stand gebrachte “boerennatuur” niet tegen hen gebruikt kan worden’, zegt woordvoerder Vanessa Saenen.

Eenzelfde geluid bij de Groene Kring, een organisatie van jonge tuin- en landbouwers, die deel uitmaakt van de Boerenbond Groep. ‘We hebben geen enkel zicht op welke vorm van landbouw is toegelaten in de landschapsparken’, zegt Hendrik Jacobs. ‘Welke vrijheid zullen we nog hebben in onze teeltkeuze? Bij jonge boeren zorgt dat voor grote ongerustheid.’

Spelregels

Wantrouwen leeft er ook bij werkgeversorganisatie Voka. De West-Vlaamse afdeling sprong net geen gat in de lucht toen bleek dat kandidaat-Landschapspark Westhoek was afgevallen. ‘Het gebrek aan een wetgevend kader en de bijbehorende rechtsonzekerheid voor onze ondernemers kon mogelijk een rem betekenen op de economische groei van de regio’, klonk het toen.

Minister Demir is niet klaar met haar wetgevend werk, zeggen de critici. De juridische implicaties van het statuut Landschapspark of Nationaal Park zijn nog niet zwart op wit bekend. ‘Het is als een voetbalmatch waarbij de spelregels pas tijdens of na de wedstrijd worden bekendgemaakt’, zegt Saenen.

‘Minister Demir spant de kar voor het paard’, stelt ook Vlaams Parlementslid Tinne Rombouts. Haar partij, de CD&V, zit in de Vlaamse regering maar leunt nauw aan bij de Boerenbond. ‘De gebieden weten niet waaraan ze zich verbinden. Zo werkt het niet in een democratie.’

In de coulissen valt te horen dat minister van Landbouw Jo Brouns (CD&V) er in de Vlaamse regering op toekijkt dat de minister van Omgeving binnen de lijntjes kleurt. Toch heeft Demir al herhaaldelijk gezegd dat ze géén bijkomende vergunningsverplichtingen zal opleggen. Dat is ook zo afgesproken tijdens de regeringsvorming. Verwacht wordt dat ze haar decretale basis nog deze maand presenteert.

Het is duidelijk dat er een vertrouwenscrisis is tussen een deel van de landbouwsector en minister Demir. Daarbij wordt gewezen op de stikstofkwestie, waardoor een veertigtal ‘rode bedrijven’ moet sluiten tegen 2025. ‘Als er lokaal al enig draagvlak tot stand kwam voor het parkenproject, dan is dat de afgelopen maanden afgebrokkeld door het stikstofakkoord’, zegt Saenen. ‘Terwijl landschapsparken de bedoeling hebben om landbouw en natuur met elkaar te integreren, kregen land- en tuinbouwers de afgelopen maanden het tegenovergestelde signaal.’

Profilering

Volgens advocaat Robin Verbeke van advocatenbureau LDR, gespecialiseerd in omgevingsrecht, heeft de landbouw evenwel weinig te vrezen. ‘Op dit moment ziet het ernaar uit dat de nieuwe benaming niet meer zal zijn dan een administratieve aanduiding die samenhangt met een subsidiesysteem. Dit wordt geen gebiedsaanduiding zoals de Habitatrichtlijn, die deel uitmaakt van een stringent Europees kader dat geleid heeft tot de stikstofproblematiek. Eerder dan juridische problemen zie ik vooral een zeker wantrouwen.’

Tegenover Knack zegt minister Demir dat ze de houding van de Boerenbond betreurt. ‘Met de zoektocht naar Landschapsparken willen we korteketenlandbouwers en hun streekproducten net een prominente rol geven en hen maximaal laten meegenieten van de bezoekersstroom die de nieuwe Landschapsparken op de been zullen brengen. In tegenstelling tot wat de Boerenbond beweert, is dit geen verhaal tegen de landbouw, maar met de landbouw.’

Volgens oppositielid Mieke Schauvliege (Groen) heeft Demir het wantrouwen zelf in de hand gewerkt. ‘Dit is absoluut een ruziemakersdossier. Demirs oproep is gelanceerd zonder rugdekking van de CD&V. Dat merk je ook op het terrein: de CD&V pookt de boel op, de Boerenbond organiseert workshops om de boeren op te zetten tegen de regering. Men is van een verbindend verhaal een profileringsverhaal aan het maken.’

Groen heeft andere problemen met de erkenningsprocedure. ‘Het was een strategische fout om er een wedstrijd van te maken. Het past in dezelfde N-VA-filosofie over onderwijs: we gaan enkel voort met de beste leerlingen van de klas.’

Het stuit Schauvliege, zelf Oost-Vlaamse, tegen de borst dat in West- en Oost-Vlaanderen samen nog maar drie parken in aanmerking komen voor de nieuwe erkenning. In Limburg alleen al zijn dat er maar liefst zes. ‘De meeste natuur heb je inderdaad in Limburg’, zegt Schauvliege. ‘Als Limburgse kan Demir daar niets aan doen, maar het komt haar wel goed uit.’