Minister Beke te vinden voor adoptiepauze om ingrijpende hervorming door te voeren

Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke is op basis van de aanbevelingen van het expertenpanel interlandelijke adoptie gewonnen voor een adoptiepauze van twee jaar om de nodige ingrijpende hervormingen door te voeren.

Dat betekent dat er geen nieuwe trajecten voor kandidaat-adoptanten opgestart worden. Zo bleek donderdag bij de voorstelling van het rapport van het expertenpanel.

Het panel werd in 2019 door de Vlaamse regering opgericht na berichten over wanpraktijken bij adopties uit Ethiopië. Nu ligt er een rapport met 20 aanbevelingen, dat minister Beke aan de Vlaamse regering gaat voorleggen.

Het expertenpanel pleit voor een paradigmashift van een actieve naar een passieve houding ten aanzien van de interlandelijke adoptie, waarbij het kind centraal staat. Daarbij moeten de taken van de huidige adoptiediensten voor interlandelijke adoptie ondergebracht worden bij de overheid, de Vlaams Centrale Autoriteit. Die moet als enige adoptiebemiddelaar de subsidiariteit en de adopteerbaarheid in het herkomstland nagaan. Of die bestaande adoptiediensten moeten verdwijnen, is nog niet bepaald, stipte Wouter Beke aan. ‘Binnen die diensten zit heel wat expertise’, merkte hij op.

Geen harde adoptiestop

Het panel vindt dat het huidige systeem van wachtlijsten vervangen moet worden door een pool van potentiële adoptieouders naar analogie met de pleegzorg. Daarom is het nodig om de instroom van nieuwe kandidaat-adoptanten onmiddellijk stop te zetten. Wie al een kindvoorstel kreeg, kan de plaatsing afronden. Dat benadrukte minister Beke donderdag ook: ‘Het gaat duidelijk niet om een harde adoptiestop’. Maar voor de grote resterende groep kandidaat-adoptanten op de wachtlijst beveelt het expertenpanel een adoptiepauze aan in afwachting van de hervorming van het adoptielandschap waarbij de wachtlijst vervangen wordt door een pool. Hierbij rust voor het panel ‘een belangrijke collectieve en individuele informatie- en (na)zorgplicht op de overheid’.

In het rapport wordt ook aanbevolen om het wettelijk kader sterker richting open adopties aan te passen. In open adoptie is er sprake van een zekere transparantie en de mogelijkheid om contact te onderhoudern met de eerste ouder. Volle interlandelijke adoptie moet ontmoedigd worden, luidt het nog. Voorts moet voorzien worden in aangepaste en passende opvolging, ondersteuning en zorg voor geadopteerde met bijzondere ontwikkelingsbehoeften. Het panel pleit ook voor een beter kader vooror nazorg voor alle betrokkenen.

Een onafhankelijk centrum zoals het Afstammingscentrum moet geadopteerden morele, psychologische, juridische en financiële steun bieden bij de zoektocht naar en het leggen van contact met de eerste ouders.

Het rapport heeft ook een reeks aanbevelingen over het omgaan van wanpraktijken in interlandelijke adopties in het verleden, zoals de publieke erkenning van de slachtoffers van de wanpraktijken, de centrale en digitale registratie van gegevens en documenten en de mogelijkheid tot herstel van wanpraktijken.

Wouter Beke beklemtoonde dat hij nog een toekomst voor internationale adoptie ziet. Hij sprak van ‘een complete mindshift rondom adoptie van een ‘kind voor een thuis naar een thuis voor een kind”. Hij kondigde aan dat er op korte termijn een panel samengesteld wordt om concrete richtlijnen op te stellen voor samenwerking met herkomstlanden die zelf investeren in een kwalitatief zorgsysteem. Voor hem dienen de interlandelijke en binnenlandse adoptie en de pleegzorg beter geïntegreerd te worden.

Lorin Parys: ‘Adoptiepauze laat kwetsbare kinderen in de steek’

Voor Lorin Parys, Vlaams parlementslid van N-VA, is de aanbeveling van het Expertenpanel over interlandelijke adoptie om een adoptiepauze aan te kondigen ‘een onbesuisd idee dat de meest kwetsbare kinderen in de steek laat’.

Adopties zomaar pauzeren is de makkelijkste oplossing, vindt Parys. ‘De moeilijkste is om op een ethisch en correcte manier de brug te leggen tussen kinderen zonder andere opties en de honderden kandidaat-adoptieouders hier. Vandaag zijn bijna alle interlandelijke adopties in Vlaanderen, plaatsingen van kinderen met ‘special needs.’ Dat zijn kinderen die een familie zoeken waar ze samen met hun broers en of zussen kunnen opgroeien, kinderen die al wat ouder zijn of kinderen die bijvoorbeeld HIV, Hepatitis of klompvoetjes hebben en dus geen aangepaste zorg of opvang in hun eigen land vinden.’

De N-VA’er vreest dat een adoptiepauze in de praktijk neerkomt op een adoptiestop. Als je een aantal jaren geen kinderen uit herkomstlanden adopteert, zetten die landen de samenwerking ook stop. Het rapport stelt bovendien voor niet langer proactief contact te leggen met landen die op zoek zijn naar adoptieouders. Parys is het ook niet eens met de stelling van het expertenpanel dat er een financiële incentive is om meer adopties te realiseren.

Tenslotte vindt Lorin Parys het idee om in een eventueel nieuw systeem de wachtlijsten af te schaffen en kandidaat-adoptieouders en kandidaat-pleegouders in één pool te steken niet doordacht: ‘Bij pleegzorg zijn er meer kinderen die een gezin zoeken dan er kandidaat-pleegouders zijn en dus werkt zo’n systeem. Bij adoptie zijn er meer kandidaat-adoptieouders dan adoptabele kinderen en zou een pool systeem leiden tot willekeur en conflicten tussen kandidaat-adoptieouders’.

‘Wij staan open voor een debat met open vizier. Laat ons interlandelijke adoptie dus verbeteren waar het nodig is zonder het kind met het badwater weg te gooien. Er zijn immers nog te veel kinderen die geen andere volwaardige oplossing hebben’, besluit het N-VA-parlementslid.

Groen: ‘Perverse effecten van huidig systeem blootgelegd’

‘Dit rapport legt heel pijnlijk de perverse effecten van het huidige systeem bloot. De aanbevelingen zijn essentieel en na jaren aanmodderen moet de minister hier eindelijk mee aan de slag. Dit heeft lang genoeg geduurd’, reageert Vlaams parlementslid Jeremie Vaneeckhout (Groen) op het rapport van het expertenpanel over interlandelijke adoptie. ‘Het kind moet centraal staan. Daarbij mogen we natuurlijk niet vergeten dat adoptie ook kinderbescherming is. Dat kan geen 2 jaar wachten’, vervolgt hij.

Voor het Groen-parlementslid roepen ook de antwoorden van minister Wouter Beke heel veel vragen op. ‘Dit komt ook pijnlijk hard binnen bij kandidaat-adoptieouders. We willen dat zij als partner en niet als lijdend voorwerp worden behandeld.’

Om al deze zaken te bespreken vraagt Groen een versnelde bijeenkomst van de commissie Welzijn in het Vlaams Parlement.

Schryvers (CD&V) verdedigt keuze voor adoptiepauze

‘Een adoptiepauze betekent niet dat we kinderen in de steek laten’, reageert Vlaams parlementslid Katrien Schryvers (CD&V) op het voorstel van minister van Welzijn en partijgenoot Wouter Beke om een ‘adoptiepauze’ in te voeren, na het rapport van het expertenpanel ter zake. ‘Als we het kindperspectief centraal willen stellen en kwetsbare kinderen niet in de steek willen laten, moeten we de huidige manier van werken in vraag durven stellen. De bedoeling moet zijn om kinderen naar de toekomst toe net beter te helpen.’

Een adoptiepauze kan volgens Schryvers de gelegenheid geven om de regelgeving rond en de opzet van interlandelijke adoptie grondig aan te pakken. Wel vindt ze het belangrijk om de kandidaat-adoptieouders die de procedure al gestart zijn, de kans te geven die te laten afronden. ‘In de praktijk zijn er nog zoveel kandidaten in één van de verschillende fases van de adoptieprocedure, dat al die dossiers afhandelen langer zal duren dan twee jaar’, meent ze. De CD&V-politica ontkent ook dat door de adoptiepauze kwetsbare kindren in de steek gelaten, zoals Lorin Parys van coalitiepartner N-VA beweert. ‘We creëren wel de ruimte om na te denken over hoe interlandelijke adoptie in de toekomst best benaderd en georganiseerd wordt’, aldus Schryvers. Ze ontkent ook dat een pauze zou leiden tot een adoptiestop.

‘De getuigenissen uit het verleden hebben wel aangetoond dat het echt nodig is de nodige veiligheidsmechanismen in te bouwen over de adoptabiliteit van een kind en de betrouwbaarheid van kanalen en contactpersonen in de herkomstlanden’, benadrukt de CD&V’ster.

‘Miljoenen wezen en kandidaat-ouders niet in de steek laten’ (Vande Reyde)

Vlaams parlementslid Maurits Vande Reyde (Open Vld) ondersteunt de conclusies van het expertenpanel, maar waarschuwt voor een te bruuske stop: ‘We moeten in het parlement nu zien hoe we deze aanbevelingen concreet gaan omzetten. Het expertenpanel vraagt een totaal nieuwe manier van interlandelijke adoptie. Dat is begrijpelijk gezien de wantoestanden die er geweest zijn. Ik ben ook al langer vragende partij om het huidig systeem van nul te herzien. Adoptie moet in de eerste plaats om het welzijn van het kind gaan’.

Dat veronderstelt voor Vande Reyde een totaal nieuwe manier van denken. Het is daarbij logisch om de banden met landen door te knippen die geen betrouwbare adoptieprocedures hebben. Het risico op misbruik blijft dan altijd ergens aanwezig.

De Open Vld’er is voorzichtiger wanneer het gaat over een tijdelijke of volledige adoptiestop: ‘Bij de concrete uitwerking moeten we echt rekening houden met ouders die nu al in de procedure zitten. We moeten oppassen dat we niet alle adopties op één hoop gooien. Er zijn op de wereld meer dan 20 miljoen wezen, waarvan een groot gedeelte in extreme kansarmoede leeft. Adoptie biedt hen de kans op een beter leven’. Hij wijst erop dat niet alle interlandelijke adopties het resultaat van misbruik in de herkomstlanden zijn, en dat de procedure voor kandidaat-adoptie voor ouders emotioneel en financieel loodzwaar is. ‘We moeten in het parlement nu tijdens de concrete uitwerking van de aanbevelingen zien hoe we kandidaat-ouders in het nieuwe systeem een plaats geven. We moeten hen niet zomaar opzij schuiven’, vindt hij.

Vande Reyde volgt het expertenpanel wanneer het gaat over een betere stroomlijning van organisaties die met interlandelijke adoptie bezig zijn. ‘De Vlaamse Centrale Autoriteit kan daar samen met het Afstammingscentrum en het Steunpunt adoptie de leidende rol in nemen. Zo kan er veel beter over een waterdichte procedure zonder misbruik gewaakt worden’.

Maurits Vande Reyde heeft tenslotte ook begrip voor de aanbeveling dat adoptiekinderen recht hebben op erkenning van de fouten uit het verleden. ‘We moeten er in de toekomst voor zorgen dat zij ook na de adoptie veel beter begeleid worden en terecht kunnen met allerlei vragen. Ook de vraag naar verantwoordelijkheden, aansprakelijkheid en herstel mogen we niet uit de weg gaan. Het parlement moet daar nu meteen mee aan de slag gaan’, besluit hij.