Minister Annelies Verlinden (CD&V): ‘We moeten van 184 naar 40 politiezones’

Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) legt haar toekomstvisie voor de lokale politie op tafel. ‘Waarom geen commissariaten in winkelcentra?’

‘Ik predik de revolutie niet, wel een actualisering.’ Op de haar kenmerkende, haast zakelijke manier beschrijft Annelies Verlinden (CD&V) haar plannen. Maar achter die nuchterheid schuilt een toekomstvisie voor de lokale politie die best ingrijpend is. De minister van Binnenlandse Zaken wil de schaar zetten in het aantal politiezones. Van de 184 die vandaag bestaan – 106 in Vlaanderen, 72 in Wallonië, 6 in Brussel – zouden er tegen 2030 idealiter nog 40 mogen overblijven, ruim vier keer minder dus. ‘Een voor de hand liggende stap richting een performantere politie.’

Vanwaar dat beperkte aantal politiezones?

Annelies Verlinden: Niet het huidige aantal stoort me, wel de beperkte grootte van sommige zones. Experts zoals criminoloog Jelle Janssens (UGent) hebben de optimale schaalgrootte onderzocht. Daaruit blijkt dat we naar zones van minstens 500 operationele politiemensen moeten evolueren. Vandaag zijn er maar acht politiezones die dat aantal halen: die van Antwerpen, Gent, Luik, Charleroi en vier Brusselse zones.

Als ik de kranten lees, heb ik soms het gevoel dat Vivaldi niet mág slagen.

Wat is er mis met een kleine zone?

Verlinden: De vraag is of zij nog wel uitgerust zijn voor de nieuwe problemen, die vaak een grensoverschrijdende dimensie hebben. Denk maar aan drugssmokkel, cybercrime en mensenhandel. Maar ook specialisaties in bijvoorbeeld intrafamiliaal geweld of zedenfeiten liggen meer voor de hand op grotere schaal. Die vereisen een andere benadering dan een fietsdiefstal. De tijd van het manusje-van-alles ligt achter ons.

Het is verrassend dat het idee van u komt, aangezien uw partij veel burgemeesters levert. Hoe groter de politiezone, hoe kleiner de macht van de burgemeester.

Verlinden: Binnen de politieraad zal er altijd plaats zijn voor lokale vertegenwoordigers. Ik heb heel wat nieuwjaarsrecepties van CD&V-besturen bezocht. Iedereen realiseert zich dat er meer specialisatie en voldoende schaalgrootte nodig is. Denk ook aan de rekrutering van nieuwe politiemensen, die sinds kort uitgevoerd kan worden door individuele politiezones. We kunnen van een zone met 50 mensen niet verwachten dat ze de aanwerving van nieuwkomers op zich nemen.

In kleine gemeenten groeit het ongenoegen wanneer bijvoorbeeld de geldautomaat in de buurt verdwijnt. Zullen diezelfde burgers straks drie dorpen verderop moeten om een geval van hacking aan te geven?

Verlinden: Uw voorbeeld illustreert precies wat ik wil aanpakken. Vandaag is er misschien helemaal géén cybercomponent in de lokale politiezone, met alle gevolgen van dien voor de slachtoffers. We horen soms klachten van mensen die niet de gepaste hulp krijgen op een commissariaat, zoals slachtoffers van seksueel geweld. Niet uit slechte wil, maar door een tekort aan gespecialiseerd personeel. Kijk, ik ben ook tegen gigantisme. Ik wil geen grote catacombe waar ze met vijfhonderd samenwerken. De wijkcommissariaten zullen nodig blijven, en ook de wijkinspecteur blijft een speerpunt. Zij zijn de ogen en oren op het terrein en kunnen voortekenen van jeugddelinquentie, huiselijk geweld of zelfs terrorisme soms sneller opvangen. Een oude vrouw die van haar handtas wordt beroofd, moet snel en dicht bij huis hulp krijgen. Zelfs kleine commissariaten in winkelcentra zijn een optie. Of digitaal aangifte doen bij een inspecteur.

Wat bedoelt u daarmee?

Verlinden: In de Limburgse politiezone Carma kunnen mensen op verschillende plekken aangifte doen via beeldschermen waarmee een echte inspecteur verbonden is. Als het nodig is, komt de patrouille ter plaatse. Onder meer via zulke creatieve initiatieven kunnen we extra aanspreekpunten dicht bij de mensen maken.

Dan klinkt dit voorstel toch als een besparing?

Verlinden: Dit is géén besparingsoperatie, wel integendeel. Dankzij de schaalvergroting en efficiëntere besteding van de middelen zullen we meer kunnen doen met hetzelfde budget. Ook gevoelige politiedata zullen we beter kunnen beschermen in grotere systemen. Dat moet hackings als die van de politiezone Zwijndrecht in november mee helpen voorkomen.

Hebt u de nieuwe Vlaamse politiezones al uitgetekend?

Verlinden: Zo werkt het niet. Ik zal de indeling niet als een schoonmoeder van bovenaf opleggen. Samenwerking ontstaat het best spontaan.

Dat is een positieve lezing van vrijwilligheid, maar al te vaak talmt men tot het niet anders kan. Kijk maar naar de vrijwillige gemeentefusies.

Verlinden: Op termijn kunnen we zeker aan incentives denken, meer bepaald op het vlak van financiering. Ons doel is om burgers een performante dienstverlening te geven, en we weten dat zoiets minder goed lukt in kleine zones. Dus zouden we onze federale dotaties in de toekomst daarop kunnen afstemmen. Maar op korte termijn denk ik dat genoeg burgemeesters en korpschefs elkaar de hand zullen reiken.

Maar waar zal de macht dan liggen? Nu is ze vaak helder verdeeld tussen burgemeester en korpschef. In een grote zone zal die laatste het laken naar zich toe trekken.

Verlinden: Ik denk niet in termen van macht, mij interesseert de impact die de politie heeft. Ik wil geen superheld met Mega Mindy-krachten aan het hoofd van een korps. Het gaat om een goede dienstverlening en een versterking van de veiligheid. That’s it.

Een voorstel voor de nieuwe zones: in Vlaanderen zijn er sinds kort 15 referentieregio’s met namen als Midwest en Rivierenland. De politiezones enten zich toch het best daarop?

Verlinden: Ze mogen zich organiseren zoals ze willen, maar die referentieregio’s zijn geen passe-partout. De Vlaamse regio’s zijn vooral gericht tegen de versnippering van intercommunales en allerhande samenwerkingsverbanden. Ze vallen niet altijd samen met de gerechtelijke arrondissementen. Dat is het best wel het geval voor politiezones, gezien hun nauwe samenwerking met de parketten. Bovendien heeft Wallonië geen regio’s.

De politie kampt al jaren met een moeizame personeelswerving. Moet dat prioriteit krijgen?

Verlinden: Met meer dan 1600 nieuwe inspecteurs per jaar halen we onze doelstellingen al. Maar het is inderdaad trekken en sleuren, zeker omdat men ook mensen zoekt bij onder meer Defensie. Daarom start ik binnenkort een piloottraject met het oog op een hervorming van het politieonderwijs. De huidige opleiding van twaalf maanden is te kort. Ze zou meer in de lijn van het reguliere onderwijs moeten liggen. Een samenwerking tussen politiescholen en hogescholen ligt dus voor de hand. Waarom zouden politiemensen geen lessen uit richtingen zoals maatschappelijk werk of psychologie kunnen volgen? Zo wordt hun diploma ook interessanter in hun verdere carrière.

U maakt helaas deel uit van de groter wordende groep politici die politiebewaking krijgt. Denkt u als voormalig advocate dan niet: waar ben ik in godsnaam aan begonnen?

Verlinden: Ze zorgen goed voor mij, maar het zou er niet bij mogen horen. We zien een verruwing in de samenleving. Kijk ook naar ons mentale welzijn. Bij veel recente incidenten, van bedreigingen tot steekpartijen, ligt de mentale gezondheid van mensen aan de basis. Dat moeten we bij de wortel aanpakken, want de politie komt pas tussenbeide bij incidenten. Al mogen we ook niet naïef zijn. Bijna al mijn buitenlandse collega-ministers hebben dat soort bewaking. Misschien zijn we in België gewoon wat later geconfronteerd met het probleem.

Er hangt een gevoel van rien ne va plus rond de Vivaldiregering. Waarnemers vrezen dat ze zich richting verkiezingsjaar 2024 zal slepen.

Verlinden: Als ik de kranten lees, heb ik soms het gevoel dat Vivaldi niet mág slagen. Met corona en de oorlog in Oekraïne heeft deze regering nogal wat crisissen achter de kiezen. Dat is geen excuus om niet op lange termijn te denken, maar dat element mag je niet zomaar vergeten. Ter illustratie: ik heb anderhalf jaar lang coronabesluiten moeten schrijven. Net daarom vind ik deze toekomstvisie voor de politie zo belangrijk. Ik wil de verkiezingsmodus zo lang mogelijk voor mij uit duwen. De wereld houdt geen rekening met ons verkiezingsritme.

Zeg dat tegen PS-voorzitter Paul Magnette, nu al kandidaat-premier.

Verlinden: Ik laat mijn werkkracht niet beïnvloeden door de ballonnetjes die sommigen oplaten. Tot het einde van deze regeerperiode zal ik zo ver mogelijk gaan.

U blijft inderdaad weg van het gekissebis, maar weet de kiezer wel waarvoor u staat? Het is misschien niet het beste voorbeeld, maar van Georges-Louis Bouchez (MR) weten we dat wel.

Verlinden:(fijntjes) Dat standpunt verandert ook al eens, hoor.

Ook uw voorzitter Sammy Mahdi communiceert scherper, en schuwt de confrontatie met regeringspartners niet. Blijft u niet te veel op de achtergrond?

Verlinden: Wat zou ik dan precies moeten roepen?

In een regering van zeven partijen moet u zichzelf toch kunnen onderscheiden?

Verlinden: Iedereen heeft zijn stijl, maar mijn persoonlijke balans maak ik op het einde van de legislatuur op. Met de fanfare op kop maak je niet het grote verschil. Ja, ik moet ook weleens op mijn tong bijten, maar telkens stel ik me de vraag: wat brengt mijn intuïtieve reactie bij aan het debat? Spektakel verkoopt misschien wel kranten, maar met het aantal likes op Twitter bouw je geen samenleving.