Hittegolven, droogte, waterschaarste: Vlaanderen krijgt een voorsmaakje van de klimaatverandering. Vlaams Parlementslid Mieke Schauvliege (Groen) hekelt het ‘schrijnende gebrek aan ambitie’ van de Vlaamse regering om in te grijpen, terwijl dat volgens haar soms makkelijk kan.
De heersende droogte maakt de bekende milieuproblemen acuut: we hebben te kampen met te weinig grondwater, te veel verharding en een dreigend watertekort. In 2020 pakte de Vlaamse regering daarom uit met een Blue Deal: ruim zeventig acties tegen waterschaarste en droogte.
Mieke Schauvliege: Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) heeft dat plan in elkaar gebokst in 2020, toen de zomer bijna zo extreem was als nu. Maar het is weinig meer dan een lijst ad-hocmaatregelen. Al staan er zeker goede dingen in, zoals vernatting van bepaalde gebieden. Die Blue Deal is eigenlijk een onderdeel van een klimaatadaptatieplan, maar dat is er niet. Een klimaatadaptatieplan slaat op álle gevolgen van klimaatverandering. Ik voorspel dat de cijfers over hittedoden binnenkort zullen stijgen. Slachtoffers zijn vaak zwakkere mensen die in een stedelijke omgeving leven, waar ze zich minder kunnen beschermen tegen de hitte omdat er weinig of geen groen is. Steden hebben meer groene ruimte met oude bomen nodig, want die zijn de beste airco’s. Wat doet Vlaanderen? Sinds 2016 kunnen bomen op het openbaar domein gemakkelijker worden gekapt. Ze moeten wel vervangen worden, maar dat wordt niet gecontroleerd en als ze al vervangen worden, is het door veel kleinere bomen.
Vlaanderen lijkt wel de Far West: elke waterbeheerder heft zijn eigen tarieven.
Vlaanderen had in 2013 toch een klimaatadaptatieplan?
Schauvliege: Ja, en dat liep tot 2020. Na de klimaattop in Glasgow moest Vlaanderen een klimaatplan maken met maatregelen die zowel zorgen voor minder CO2-uitstoot, als de bevolking beschermen wanneer klimaatverandering zich doorzet, wat duidelijk gebeurt. De Blue Deal is alleen op droogte gericht. Lokale besturen kunnen geld krijgen als ze ontharden, maar er is geen decreet dat voorkomt dat meer verharding wordt aangelegd. Wat is de zin van subsidies om verharding uit te breken als je de aanleg ervan toelaat? Vlaanderen is 15 procent verhard, het hoogste percentage in Europa. Het ruimtelijke plan voorziet in 20 procent ontharding tegen 2050. Dat is 8000 hectare of 300 hectare per jaar. Ik heb de minister gevraagd hoeveel hectaren elk jaar onthard worden. Haar antwoord was dat ze het niet weet, want het wordt niet opgevolgd. Het is nochtans vrij gemakkelijk om de doelstelling te halen.
Hoezo?
Schauvliege: Vlaanderen heeft 9833 hectare wegen die geen deel meer uitmaken van het wegennet. Het is toch onwaarschijnlijk dat men duizenden hectaren die nergens toe dienen niet uitbreekt? Ik heb Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare werken Lydia Peeters (Open VLD) gevraagd wat haar bedoeling is met die nutteloze wegen. Ze antwoordde dat ze er geen specifieke doelstelling voor had, terwijl daar een deel van de oplossing ligt voor betere doorsijpeling van hemelwater en dus meer grondwater.
Helpt de verplichting om bij nieuwbouw een regenwaterput te installeren niet?
Schauvliege: Dat is een goed voorstel, maar waarom kijken we weer alleen naar gezinnen? Waar zijn de dwingende maatregelen voor bedrijven? De industrie verbruikt 27 procent van het drinkwater. Ik zeg niet dat de industrie nooit drinkwater mag gebruiken, maar nu gebruikt men het in productieprocessen waarvoor het niet nodig is. Chemiebedrijf Ineos kreeg een vergunning voor een ethaankraker, die per jaar evenveel drinkwater zal verbruiken als 100.000 mensen. Een ethaankraker kan nochtans werken met regenwater of circulair water. Waarom worden bedrijven niet verplicht om een waterscan te maken van wat ze nodig hebben en wat zonder drinkwater kan? Daar moeten snel strenge maatregelen voor komen.
De industrie circulair water laten gebruiken zal het droogteprobleem of de waterschaarste toch niet oplossen?
Schauvliege: De helft van ons drinkwater komt uit oppervlaktewater. De Europese Unie verplicht ons om waterlopen tegen 2027 te zuiveren. De Vlaamse regering mikt op 10 procent van de waterlopen. 90 procent zal dus geen proper water hebben. Maar hoe droger het klimaat, hoe groter het probleem wordt, want de vervuiling zal dan geconcentreerd zitten in een kleinere hoeveelheid oppervlaktewater. Dat heeft effect op de drinkwaterproductie want veel drinkwatermaatschappijen zijn afhankelijk van oppervlaktewater. Die ambitie van 10 procent is dus ondermaats. Onze waterlopen zijn vervuild door huishoudens, gebrek aan gescheiden riolering en door lozingen van de industrie – denk maar aan het PFAS-schandaal van 3M. Maar de grootste vervuiling wordt veroorzaakt door mestproductie in de landbouw. Er moet dus dringend een zevende mestactieplan komen, maar ook daar blijft het wachten op de Vlaamse regering.
Zal drinkwater sowieso niet steeds duurder worden?
Schauvliege: Vlaanderen lijkt wel de Far West: elke waterbeheerder heft zijn eigen tarieven. Zo bepaalt de Vlaamse Waterweg wat water uit bevaarbare waterlopen kost. De instelling besliste dat hoe meer water je onttrekt, hoe goedkoper het water wordt. Maar dat stimuleert net méér waterverbruik. De regering-Jambon besliste dat je gratis water uit onbevaarbare waterlopen kunt tappen. En de drinkwatermaatschappijen bepalen de tarieven van drinkwater. Er is gewoon geen prijsbeleid. Alle tarieven moeten op elkaar worden afgestemd zodat grootverbruikers spaarzaam zijn en drinkwater niet voor van alles en nog wat wordt gebruikt.
