Mestactieplan: ‘Waterkwaliteit verbetert onvoldoende’

De doelstellingen van het aflopende mestactieplan (MAP 6) zijn opnieuw niet gehaald. Dat blijkt uit het mestrapport 2022 dat de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) heeft vrijgegeven.

Er zitten nog steeds te veel nitraten en fosfaten in het oppervlakte- en grondwater in Vlaanderen. ‘De waterkwaliteit en het nitraatresidu verbeteren onvoldoende’, klinkt het bij de Vlaamse Landmaatschappij, het Vlaams agentschap dat mee instaat voor het mestbeleid.

Met andere woorden: er komt nog steeds te veel mest op het land terecht of op de foute momenten. En dat komt uiteindelijk terecht in het grondwater.

Er was in 2021 wel een verbetering van de waterkwaliteit tegenover de voorbije jaren, maar er was geen sprake van een ‘kentering’ van de waterkwaliteit.

Volgens de VLM blijft de milieudruk vanuit de landbouw op de waterkwaliteit te hoog, staan de bemestingspraktijken nog niet overal op punt en is het mestbeleid onvoldoende ‘klimaatrobuust’. De ‘mestdruk’ is te groot, klinkt het bij de VLM.

‘Er zijn te veel dieren, waardoor er te veel mest is. En de mestverwerking botst op zijn limieten’, aldus een woordvoerster. 

Concreet werd in 2021 129 miljoen kilogram stikstof en 60 miljoen kilogram fosfaat uit dierlijke mest geproduceerd in Vlaanderen, wat vergelijkbaar is met 2020. Uit metingen in 2021 blijkt bijvoorbeeld dat bij 28 procent van de risicobedrijven de bemestingspraktijken niet op punt staan, met te hoge nitraatresidu’s tot gevolg. 

Ook laat de naleving van de mestwetgeving te wensen over. Controleacties en doorlichtingen tonen aan dat de inbreukpercentages hoog blijven. Dat komt vooral door het hoge prijskaartje voor externe mestverwerking. ‘De betrokken bedrijven gebruiken dan in realiteit meer mest op hun gronden dan toegelaten en aangegeven is, met alle gevolgen van dien voor het leefmilieu en hun collega-landbouwers die het wel correct doen’, staat in het mestrapport.

Uitzondering

De VLM bepleit dan ook een ‘doortastend en klimaatrobuust mestbeleid’ om de waterkwaliteit te verbeteren en de Europese doelstellingen te realiseren. Voorlopig zijn niet de voorwaarden vervuld om van Europa opnieuw een derogatie – een uitzondering op de bemestingsregels waardoor er meer bemest mag worden – te verkrijgen.

‘Momenteel overleggen de landbouw-, milieu- en natuurorganisaties over een nieuw voorstel van mestactieplan (MAP 7). Alleen als dat mestactieplan een sterke verbetering van de waterkwaliteit in Vlaanderen garandeert, kan de Europese Commissie een nieuwe derogatieregeling overwegen en goedkeuren’, aldus nog de VLM.

Demir: ‘Uitdaging doortastend aangaan’

In een reactie zegt Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) dat het mestrapport nog maar eens aantoont hoe belangrijk het is dat het overleg tussen de landbouw- en milieuorganisaties resulteert in een goed mestactieplan. ‘Zachte heelmeesters maken stinkende wonden, na twintig jaar moeten we samen deze uitdaging doortastend aangaan. In het belang van onze landbouwers én ons leefmilieu’, aldus de minister.

De Boerenbond – de grootste landbouworganisatie van Vlaanderen – ziet toch een duidelijke verbetering in de cijfers. Terwijl er vandaag bij 22 procent van de meetpunten een overschrijding was van de norm, was dat de voorbije jaren bij meer dan 30 procent van de meetpunten het geval.

De Boerenbond zegt constructief mee te werken aan het overleg over een nieuw actieplan, om zo te komen tot een betere waterkwaliteit en een haalbaar nieuw actieplan. Geen derogatie op de bemestingsregels zal volgens Boerenbond ertoe leiden dat landbouwers gebruik zullen moeten van peperdure kunstmest, die veel energie nodig heeft om te produceren. En dat kan dan weer leiden tot duurdere producten in de winkels.