Melikan Kucam veroordeeld tot acht jaar cel: Francken noemt zware straf ‘gepast’

Melikan Kucam is veroordeeld tot acht jaar cel en 696.000 euro boete voor gesjoemel met humanitaire visa. Hij wordt definitief uit de partij gezet als het vonnis bekrachtigd wordt, aldus de N-VA.

De correctionele rechtbank van Antwerpen heeft de Mechelse N-VA’er Melikan Kucam (46) veroordeeld tot acht jaar cel, 696.000 euro boete en een ontzetting uit de politieke en burgerlijke rechten voor tien jaar in het dossier over fraude met humanitaire visa. Negen medebeklaagden, onder wie zijn echtgenote en zijn zoon, kregen celstraffen tot vier jaar en ook fikse boetes opgelegd. Een bedrag van 522.500 euro, de minimale opbrengst van de fraude voor de familie Kucam, werd verbeurd verklaard. Kucam wil in beroep gaan.

Melikan Kucam, die toen al in de Mechelse gemeenteraad zat, was door het kabinet van voormalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) aangesteld om lijsten met kandidaten op te stellen voor een humanitaire reddingsoperatie van Assyrische christenen uit het oorlogsgebied in Syrië en Irak. Kucam genoot veel vertrouwen van het kabinet: hij screende de families en bepaalde wie er op de lijsten kwam. De rechtbank vond het bewezen dat hij op schromelijk wijze misbruik maakte van die bevoorrechte positie om zich riant te laten betalen voor een plaats op die lijsten. Hij vroeg bedragen van 2.500 tot 7.500 euro. Kucam stelde acht lijsten op met daarop 293 personen. Volgens de Dienst Vreemdelingenzaken kregen er 246 een visum, maar honderd van hen boden zich nooit aan voor een asielaanvraag. Zij gebruikten hun humanitair visum om door te reizen naar andere EU-landen, wat in strijd was met de voorwaarden voor het verkrijgen van een visum.

Kucam wist dat volgens de rechtbank maar al te goed: het was voor hem een reden om hogere bedragen aan te rekenen. Kucam ontkende dat hij geld ontving, maar verklaarde wel dat hij “boetes oplegde” of “borgen vroeg” om ervoor te zorgen dat iedereen zich aan de regels hield. De rechtbank vond zijn uitleg compleet ongeloofwaardig. Hij werd schuldig bevonden aan mensensmokkel, passieve omkoping en het leiden van een criminele organisatie.

Ook zijn zoon Emanuël (23) en vrouw Birsen Y. (41) wisten dat er geld werd gevraagd en waren actief bij de praktijken betrokken. Na de aanhouding van Melikan Kucam had zijn zoon getuigen proberen te beïnvloeden. Hij kreeg vier jaar cel en 216.000 euro boete, waarvan de helft met uitstel. Birsen Y. kreeg veertig maanden cel en 32.000 euro boete. De rechtbank vond het verwerpelijk dat Kucam en zijn gezin grof geld hadden verdiend op de kap van vaak kwetsbare personen die veel geld over hadden om oorlogsgebied te kunnen ontvluchten.

De rechtbank tilde verder zwaar aan de druk die Kucam en zijn entourage op de slachtoffers en mogelijke getuigen hadden gelegd, die veel schrik hadden voor represailles of het verlies van hun verblijfsrechten. De zeven overige beklaagden hadden hen visumkandidaten aangebracht en enkelen van hen hadden ook gedeeld in de criminele winsten. Voor hen waren celstraffen tot twee jaar en boetes tot 296.000 euro weggelegd. Voor sommige was dat (deels) met uitstel.

Het openbaar ministerie had na de uitspraak van het vonnis de onmiddellijke aanhouding van Kucam gevorderd, maar de rechtbank ging daar niet op in. Kucam verliet de rechtbank zonder commentaar te geven. Zijn advocaten lieten al verstaan dat er beroep zal worden aangetekend.

Kucam pleegde de feiten toen hij aan de slag was als tussenpersoon voor het kabinet van toenmalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA).

Die laatste benadrukt in een korte reactie via e-mail dat hij noch zijn kabinet ooit beschuldigd of veroordeeld is geweest in de zaak, en ‘vanaf dag één constructief heeft meegewerkt aan het gerechtelijk onderzoek’. Verder wil hij zich ‘wijselijk onthouden van commentaar in afwachting van het vonnis’, klinkt het.

Francken zegt wel nog dat hij achter zijn beleid blijft staan, ‘waarbij we vele Syrische christenen hebben kunnen redden uit de klauwen van IS’.

Kucam was volgens de N-VA-politicus ‘een van de vele contactpersonen voor de humanitaire luchtbrug, aangeduid door de Assyrische kerkgemeenschap uit Mechelen’. ‘Hij maakte volgens het vonnis misbruik van die functie, en dat op kap van de meest kwetsbaren. Een zware straf is dan ook gepast.’

Melikan Kucam wordt definitief uit de partij gezet als het vonnis bekrachtigd wordt, zo zegt de N-VA in een reactie.

Cliëntelisme

Ook huidig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) reageert op de uitspraak. Het is goed dat Kucam veroordeeld is voor fraude met humanitaire visa, maar ‘dit had nooit mogen gebeuren’, aldus Mahdi. ‘We moeten in de toekomst alles in het werk stellen om te vermijden dat humanitaire visa misbruikt worden voor cliëntelisme.’

Transparantie

Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert vraagt intussen “zo snel mogelijk transparantie” van N-VA over de rol van het toenmalige kabinet-Frankcen in de zaak, nadat de rechtbank heeft geoordeeld dat “een aantal vertrouwelingen op de hoogte was van het systeem en eraan heeft meegewerkt”. “Deze fraude is hallucinant, een nevencircuit van mensenhandel”, tweette hij.

Groen-Kamerlid Wouter De Vriendt noemt de politieke verantwoordelijkheid van Francken “flagrant”. “Nooit vergeten: Kucam kreeg als N-VA’er carte blanche op het kabinet. Blindelings vertrouwen, geen controle. Vriendjespolitiek van de bovenste plank”, zegt hij op Twitter.

Ook Ben Segers (sp.a) benadrukt dat Kucam “carte blanche” kreeg op het kabinet-Francken. “En dan plots uit de lucht vallen wanneer het fout loopt. Dat is goedkoop en veel te gemakkelijk.”

‘Geen klassiek dossier, maar nog altijd mensensmokkel’

Het Federaal Migratiecentrum Myria meent dat feiten van mensensmokkel gedetecteerd, vervolgd en veroordeeld moeten worden, ook in minder typische situaties zoals in het dossier tegen Melikan Kucam. Zo reageert de organisatie in een persmededeling.

Bij een “klassiek” dossier van mensensmokkel gaat het vaak om een internationaal netwerk van smokkelaars dat migranten in gevaarlijke omstandigheden transporteert uit winstbejag. Dat was in de zaak-Kucam niet het geval. Wel werden geldsommen gevraagd om kandidaten op lijsten te zetten waardoor ze een humanitair visum konden verkrijgen. Deze lijsten werden nadien overgemaakt aan het kabinet van de toenmalige staatssecretaris voor Asiel en Migratie.

Humanitaire visa moeten een veilige binnenkomst en een verblijf in België mogelijk maken. In deze zaak werden de uitgereikte visa voor meerdere personen evenwel niet gebruikt voor een verblijf in België: verschillende beklaagden wisten dat de visa aangewend zouden worden om door te reizen naar een ander EU-land, zonder dat de betrokkenen in België internationale bescherming vroegen.

Myria stelde zich burgerlijke partij in dit dossier vanuit zijn wettelijke opdracht om de strijd tegen mensensmokkel te stimuleren. Het had een symbolische schadevergoeding van één euro gevraagd en kreeg die ook toegewezen van de rechtbank.

Ook de Belgische staat had zich burgerlijke partij gesteld en kreeg één euro provisioneel toegekend, twee slachtoffers van de feiten kregen bijna 23.000 euro in totaal.