‘Zolang vrouwen strijdvaardig blijven, is er hoop’

‘We mogen niet panikeren, maar moeten blijven mobiliseren’, schrijft Katrien Van den broeck naar aanleiding van Internationale Vrouwendag.

Ik kan me geen deprimerende vrouwendag voorstellen dan die van 2025. Sinds de inauguratie van Trump zit mysogenie in de lift. Naast alle geopolitieke chaos die de man creëert, zet hij ook vrouwen schaakmat. Zijn MAGA-agenda staat loodrecht op de autonomie, veiligheid en gelijkheid van de vrouw. Door het stoppen van USAID, zitten wereldwijd miljoenen vrouwen zonder hiv-preventie, zorg en voorlichting. Zelfs een initiatief voor economische empowerment van dochterlief Ivanka gaat op de schop.

Door een heksenjacht op diversity, equity and inclusion (DEI) binnen de federale administraties en bedrijven die voor hen werken, is de tijdperk van diversiteit bevorderen voorbij. Je mag weer naar hartenlust “de competenste” blanke man van middelbare leeftijd aannemen en er geen graten inzien. Gezien vooral vrouwen telewerk verwelkomen om de wekelijkse puzzel gelegd te krijgen zoals SD Worx becijferde, zal Musk’s kruistocht tegen telewerk vooral vrouwen benadelen. In uitspraken van Trump zoals “ik zal vrouwen beschermen, of ze het nu willen of niet”, weerklinkt een fundamentele ontkenning van de rechten van de vrouw en zet hij vrouwen neer als  “slachtoffer”, “hulpeloos”, “in de handen van de man”.

In de Financial Times zette een topbankier dit nieuwe tijdperk op muziek: “We can say  ‘pussy’ without the fear of getting cancelled . . . it’s a new dawn.”  Het zou me niet verbazen als Andrew Tate straks te gast is in het Witte Huis en met MAGA-zegen miljoenen jongens zal tonen hoe cool wetteloosheid is, en herhalen hoe vervelend vrouwen zijn die je aanklagen als je ze aanrandt.

Ook in Europa, met zijn vrouwelijk leiders en fundamentele rechten, dreigt miserie onder de waterlijn. Dankzij het grenzeloze internet kent de trendende misogenie geen grenzen. We zijn in Europa doorgaans goed in het importeren van hypes van over de plas, denk maar aan #MeToo en Black Lives Matter.

Doordat Meta en X geen “geld meer verspillen” aan moderatie, is het bovendien in de commentarensectie alle remmen los. Vrouwen “huishoudelijke objecten” noemen is dik ok.

Daarbij zijn er in Europa al heel wat politieke partijen die MAGA-kleur bekennen. Door de winnende combo met een strenge migratie- agenda zijn ze allerminst marginaal meer. Bovendien is er door de groeiende oorlogsdreiging en de economische malaise in Europa politiek nog weinig marge om ons met positieve discriminatie of gelijke loonbriefjes bezig te houden. Ook hier toeteren al mannen tegen telewerk. Bart De Wever maakte geen punt van het gebrek aan vrouwen in zijn regering. Who cares about inclusion, de wereld staat in brand. Of zijn de weinige vrouwen in de federale regering geen eenmalige faux pas en schuilt er bij N-VA een bredere reactionaire agendasetting? Wie zal het zeggen.

Tegenover al dat doemdenken staan Erica Chenoweth en Zoe Marks, beide professoren aan Harvard. Volgens hen is de aanval op vrouwenrechten op het moment dat autoritaire regimes toenemen geen toeval. Burgerrechten voor vrouwen en democratie gaan immers hand in hand. Aspirant-autocraten hebben een goede reden om bang te zijn voor de politieke participatie van vrouwen, want die blijkt mega effecient.  Uit hun onderzoek blijkt dat wanneer vrouwen zich politiek mobiliseren en zich Jean D’Arc gewijs zich op de barricades zetten tegen onrecht of uitbuiting, verzet effectiever is. “Women’s participation in mass movements is like a rising tide, lifting all boats”.

Volgens Chenoweth en Marks zijn het dus net vrouwen die autoritarisme halt kunnen toeroepen.  Net daarom is het muilkorven en buitenspel zetten van vrouwen één van de eerste to do’s in de handboek van een dictatuur. Het eerste wat de Taliban deed na het vertrek van de Amerikanen in 2021 was vrouwen kaltstellen. Werken is voor vrouwen, op enkele beroepen na, verboden en meisjes mogen niet meer naar de middelbare school of studeren. In China drukte Xi Jinping feministische bewegingen de kop in, en zijn vrouwen uitgesloten van de hoogste politieke organen. In Rusland zien we de succesvolle mix van het terugdringen van reproductieve rechten en het bevorderen van traditionele rollenpatronen die de deelname van vrouwen aan het openbare leven beperken.

Wanneer ik een Nederlandstalige uitgever voor mijn overlevingsgids voor vrouwen in politiek zocht, kwam het antwoord dat het onderwerp té niche is. Een boek voor vrouwen die politiek willen doen, zal geen verkoopcijfers halen als een Bart Van Loo. Maar wat als Chenoweth en Marks gelijk hebben, en wat als vrouwen, verenigd en politiek actief, de anti-democratische toer die de wereld opgaat, kunnen tegengaan? Wat als vrouwen Trump halt kunnen toeroepen?

De eerste week van maart staan alvast in de Verenigde Staten overal Women’s Marches gepland, onder de titel ‘Unite and resist”. Ze mobiliseren om  “facisme en het afpakken van onze vrijheid” tegen te gaan.

Ook in Brussel is het op 8 maart verzamelen geblazen, net als in de meeste Europese hoofdsteden. Met mijn plusdochter van 20 en mijn dochter van 4 jaar zal ik er staan. De 5 mannen in ons kernkabinet, bijgestaan door hun 5 mannelijke kabinetschefs, zullen hun schouders ophalen voor de vreedzame betoging met goed gevonden slogans en vrolijk vrouwvolk.

Maar laat het toch een opsteker zijn voor alle mannen die democratie liefhebben, en die niet in een dictatuur willen leven. Misschien kan het hen opbeuren dat vrouwen onrecht en ongelijkheid blijven benoemen. Dat ze geweld ten alle tijden afzweren en blijven voor solidariteit pleiten. Zolang vrouwen strijdvaardig blijven, is er hoop.

Katrien Van den broeck is trainer bij The Alliance of Her, een trainingsprogramma voor vrouwen in de politiek, en auteur van boek “Confronting the 10 Traps of Power. A survival guide for women (and men) in politics(2025).