‘Zien drinken, doet drinken: er schuilt veel te weinig “actie” in het nationaal actieplan rond alcohol’

‘De federale regering heeft een nationaal actieplan rond alcohol opgemaakt dat begin december aan de deelstaten wordt voorgelegd. Of er veel ‘actie’ rond alcoholgebruik zal worden ondernomen is nog maar de vraag, en daar zijn vooral jongeren en hun ouders de dupe van’, schrijft pedagoog Philippe Noens.

Vlaamse jongeren hebben dorst. 83% van onze zestienjarigen dronk ooit al alcohol en 27% minderjarigen geeft aan regelmatig te drinken. En hoe ouder, hoe meer het glas wordt geheven. Rekken we het begrip ‘jeugd’ wat uit van zestien tot dertig jaar zien we dat 25% wekelijks of vaker aan bingedrinken doet: vier glazen voor vrouwen, of zes glazen voor mannen, nuttigen onder een tijdspanne van twee uur. Wat alcohol niet per definitie een jongerenprobleem maakt – we weten dat hooggeschoolden tijdens corona maar ook gepensioneerden te veel dronken en drinken.

Een welgekend argument is dat we niet te veel bovenhands moeten verbieden want dat werkt, zo leerde ons de  drooglegging uit de jaren ‘20, contraproductief. Mensen drinken nu eenmaal graag, en aan alcohol valt altijd wel te komen. Desnoods brouwen we het zelf. Begrenzen en rigiditeit, zo stelt men, wakkert de dorst alleen maar aan. Een verboden vrucht smaakt nu eenmaal zoeter. Beter is het te ‘drinken met verstand’.

Amerikanen weten waarom

Pedagogen hebben die gedachte lang gesteund, met de Amerikaanse jeugd in gedachten. Terwijl in de Verenigde Staten de minimumleeftijd voor een rijbewijs zestien is, mogen in heel wat staten jongeren pas officieel vanaf hun eenentwintigste levensjaar een biertje of wijntje bestellen. Deze combinatie van regelgeving blijkt tijdens Spring Break, de jaarlijkse voorjaarsvakantie, elk jaar letterlijk dodelijk. Dan gaan de college kids in volgepakte auto’s een week lang op stap om feestjes af te struinen, ergens (veel) drank en/of drugs te ‘scoren’ om daarna laveloos achter het stuur te kruipen. Aan duidelijke regels geen gebrek, aan opvoeding des te meer.

(Lees verder onder het artikel.)

De boodschap die de Amerikaanse jeugd namelijk krijgt van hun overheid is dat alcohol tot nader order compleet verboden is. Hen wordt niet terloops een glaasje aangeboden op een familiefeest noch heffen ze onder vrienden vrijdags na schooltijd een glas. Amerikaanse kinderen worden, kortom, onvoldoende ingeleid in dat aspect van het sociaal leven. Met alle gevolgen van dien. In plaats van regels ‘van bovenaf’ op te leggen kunnen we onze kinderen maar beter betrekken bij activiteiten waar alcohol een rol speelt: een verjaardags- of trouwfeest, een voetbalwedstrijd, een nieuwjaarsreceptie. Laat kinderen ervaren dat drinken ook ‘gewoon’ en gezellig kan zijn, en ze gaan er nu en later op een verantwoorde manier mee om.

Mijn thuis is waar ik me indrink

Die logica blijkt misschien wel aan herziening toe. In Nederland lanceerde men vorig jaar de campagne ‘zien drinken, doet drinken’. Het advies aan volwassenen luidde om het goede voorbeeld te geven en niet te drinken in het bijzijn van kinderen en jongeren. We kunnen erover discussiëren of zo’n advies tot pedagogische geheelonthouding door de Belgische overheid eveneens kan, mag of moet maar dat is net het punt: we krijgen er nu de kans niet toe. Er schuilt veel te weinig ‘actie’ in het nationaal actieplan rond alcohol.  

Uit onderzoek weten we dat het overgrote deel van ouders drinken in principe afwijst, en als het toch gebeurt wijst op de risico’s en (huis)regels installeert genre ‘je komt na een feestje nog even gedag zeggen zodat we kunnen zien dat je ok bent’. Ouders zijn present en voeden naar best vermogen op, maar kunnen het niet alleen. Een overheid die weigert de minimumleeftijd voor alcohol op te trekken, zoals nu het geval, laat opvoeders in de kou staan.

Uit vergelijkend landenonderzoek weten we nochtans dat een verhoging van de leeftijd een effect heeft op het alcoholgebruik van zijn jeugdige bevolking omdat afradende ouders makkelijk kunnen verwijzen naar een juridisch kader. Bovendien geeft men met het nieuwe alcoholplan dat zich vooral lijkt te richten op schadelijk alcoholgebruik (bij jongeren) de bevolking impliciet de verkeerde boodschap.

(Lees verder onder het artikel.)

Dat elke sigaret schaadt is ondertussen wel geweten maar voor alcohol geldt een zachte boodschap: niet elk glas is het probleem, nee, eerder systematisch (te) veel drinken. Nochtans geldt ook hier: elk glas daagt jouw lichaam uit, en niet op een sympathieke manier.

Er valt, kortom, nog een wereld te winnen door gezinnen met een nationaal alcoholplan rechtstreeks aan te spreken, te mobiliseren, toe te rusten en te (onder)steunen. Geef ouders concrete handvatten om relatief nieuwe fenomenen als in- en bingedrinken, slimmen (alcohol via een tampon rectaal of vaginaal inbrengen), hard seltzers (laag alcoholische drankjes op basis van bruiswater) en comazuipen te tackelen. Zet in op gerichte sensibiliserings- en preventiecampagnes en betrek scholen, jeugdbewegingen en sportclubs. Want alcohol, moet het nog gezegd, is niet louter een opvoedings- maar een samenlevingskwestie.

Philippe Noens is docent in de opleiding Gezinswetenschappen en onderzoeker aan het Kenniscentrum Gezinswetenschappen van Hogeschool Odisee.