‘”Het gebied overspoelen” als strategie achter de waanzin: eerst verwarring zaaien, dan regeren”

Flooding the zone. Het gebied overspoelen. Zo noemt Steve Bannon, voormalig politiek strateeg van Donald Trump, de communicatiestrategie van de Amerikaanse president. Door het verspreiden van zo veel desinformatie en absurde ideeën weet de opponent niet waar gekeken van verontwaardiging. Die kan niet anders dan reageren. 

Democraten móésten wel ontkrachten dat men in Springfield huisdieren opeet. Er móést wel een standpunt komen over Trumps voorstelling van Gaza als de rivièra van het Midden-Oosten. En zo blijft het gesprek van de dag steeds beheerst door de onderwerpen die Trump aandraagt. ‘Elke dag sturen we drie nieuwe dingen de wereld in’, zegt Bannon in een interview uit 2019. ‘Ze bijten altijd wel bij eentje, en wij krijgen intussen onze dingen gedaan.’ 

Ook mijn vakgebied is die strategie niet vreemd. Rassentheorie krijgt weer voet aan de grond, onder meer aan Belgische universiteiten, meldde de nieuwssite Apache in een uitgebreid onderzoeks­artikel. Onder de vlag van wetenschappelijkheid presenteren onderzoekers controversiële ideeën over onder meer ras die uitmonden in eugenetische argumenten over geboortepolitiek.  

Wat doet een onderzoeker als een collega zulke argumenten presenteert? Wat als een collega meent dat IQ verbonden is aan raciale kenmerken, en daar schijnbaar bewijs voor aandraagt?

Je kunt niet anders dan weerleggen, op de fouten en pseudowetenschappelijke aannames wijzen, steeds weer tonen dat je argumenten klaar hebt. Wie dat niet doet, staat in de publieke opinie zwak. Heeft die geen argumenten, misschien? Durft die het gesprek niet aan, uit angst dat de ander een ­on­gemakkelijke waarheid verkondigt Bovendien ben je wetenschapper, dus je vindt discussiëren toch leuk? Is dat niet precies wat je baan inhoudt?

Het probleem is dat die baan ook inhoudt dat je ideeën kunt ontwikkelen, oorspronkelijk en vernieuwend onderzoek kunt doen, en gaandeweg tot genuanceerde inzichten kunt komen over de wereld. Maar wie de hele tijd moet reageren op pseudowetenschappelijke claims en desinformatie, houdt amper tijd over voor eigen onderzoek. En zo wordt de wetenschappelijke agenda bepaald door wie het meest controversiële idee oppert. Steve Bannon zou applaudisseren. 

Trump en de nieuwe eugenetici spiegelen een strategie die David Malki ‘zeeleeuwen’ noemt. De striptekenaar tekende op hoe in 2014 feministische ontwikkelaars van videogames online plots heel wat weerstand kregen van zelfverklaarde critici van ethische wantoestanden in de spelindustrie. 

In zijn strip dringt zich een zeeleeuw op aan iemand die zich laat ontvallen niet zo gesteld te zijn op zeeleeuwen. Voor ze het weet volgt de zeeleeuw haar overal. ‘Waarom vind je zeeleeuwen niet leuk? Kun je bewijzen dat zeeleeuwen lastig zijn? Ik wil enkel maar praten, waarom word je boos? Kun je je niet verdedigen, misschien?’

Een zeeleeuw is niet te goeder trouw. De bedoeling is om het slachtoffer te doen wankelen, uit te putten, of emotioneel te laten uithalen. En om de agenda te bepalen. Het is een gewiekste strategie, want voor het slachtoffer blijft er geen enkele goede optie meer over. 

               Misschien is de eerste stap dan om het gedrag te herkennen en benoemen. Noem het zeeleeuwen, flooding the zone, trollen, of simpelweg bezighouderij. En keer je daarna weer naar waar je echt mee bezig wilt zijn.