‘Wooncrisis in Brussel gaat over veel meer dan stenen en cijfers’

‘Het is tijd om het juridisch kluwen te ontwarren, investeringen in sociale en betaalbare huisvesting op te voeren, en innovatieve woonvormen echt kansen te geven’, schrijft Hildegard Laporte van Vista.

De recente Pano-reportage “De kracht van een klacht” legt een pijnlijke vinger op de wonde van de Vlaamse en Brusselse woningmarkt. Bouwen is vandaag meer dan ooit een juridisch steekspel geworden, waarin één enkele klacht volstaat om een heel woonproject jarenlang stil te leggen. Het resultaat? Vertragingen, oplopende kosten en een steeds onbereikbaardere woningmarkt voor gewone gezinnen.

Deze juridische onzekerheid komt bovenop een markt die al onder zware druk staat. In Brussel zijn de vastgoedprijzen de afgelopen tien jaar met bijna 36% gestegen, met uitschieters tot boven de €4.000 per vierkante meter in gemeenten als Elsene en Ukkel. Terwijl duizenden gezinnen tot twintig jaar moeten wachten op een sociale woning, wordt het aanbod van nieuwe woningen steeds verder afgeremd door procedures, klachten en dadingen. Projectontwikkelaars rekenen de kosten van vertragingen en geheime akkoorden door aan de koper, waardoor betaalbaar wonen voor steeds meer mensen buiten bereik komt.

Tegelijkertijd zorgt het tekort aan sociale woningen en de trage realisatie van nieuwe projecten voor een groeiende wooncrisis. Meer dan 50.000 Brusselse huishoudens staan op de wachtlijst voor een sociale woning, terwijl renovatie- en bouwprogramma’s vertraging oplopen door politieke stilstand en een gebrek aan daadkracht.

Huisjesmelkerij tiert welig in het vacuüm dat zo ontstaat: kwetsbare huurders zijn vaak veroordeeld tot ongezonde, overprijsde woningen, omdat alternatieven ontbreken.

Zelfs wie zijn woning wil renoveren om energie te besparen, botst op onzekerheid. De populaire RENOLUTION-premies van het Brussels Gewest – bedoeld om renovaties en energiebesparende werken te ondersteunen – zijn in 2024 tijdelijk opgeschort omdat het budget te snel op was. Een extra injectie van 71,8 miljoen euro bracht soelaas, maar aanvragen voor werken met een eindfactuur in 2025 zijn voorlopig onmogelijk.

Zolang er geen nieuwe Brusselse regering is die knopen doorhakt over het premiesysteem, blijven gezinnen in het ongewisse. Wie nu renoveert, weet niet of er steun komt – opnieuw een rem op de broodnodige vernieuwing van het Brusselse woningbestand.

Innovatieve woonvormen zoals cohousing, deelappartementen en Housing First-projecten bieden hoop, maar blijven voorlopig slechts een druppel op een hete plaat. Ook deze initiatieven botsen op een gebrek aan beschikbare en betaalbare woningen, complexe regelgeving en een traag vergunningenbeleid. Zelfs publiek-private samenwerkingen, bedoeld om sneller te bouwen, lopen vast in het moeras van procedures en juridische onzekerheid.

De alarmerende daklozentelling van april 2025 bevestigt deze neerwaartse spiraal. Bijna 10.000 mensen zijn dak- of thuisloos in Brussel, een stijging van bijna 25% ten opzichte van de vorige telling. Steeds meer mensen slapen rond stations, in kraakpanden of tijdelijke bezettingen buiten de Vijfhoek.

Bruss’Help lanceerde een Masterplan om dakloosheid tegen 2030 terug te dringen, maar benadrukt dat er sectoroverschrijdende maatregelen nodig zijn, en gerichte begeleiding. Het onderzoek van de ULB toont aan dat het niet duurder is om iemand te huisvesten dan om iemand op straat te laten leven.

De wooncrisis in Brussel en Vlaanderen is dus niet alleen een kwestie van stenen en cijfers, maar vooral van politieke keuzes en bestuurlijke moed. Zolang één klacht volstaat om een project jarenlang te blokkeren, premies on hold blijven en het beleid in een impasse verkeert, blijft betaalbaar wonen een verre droom.

Het is tijd om het juridisch kluwen te ontwarren, investeringen in sociale en betaalbare huisvesting op te voeren, en innovatieve woonvormen echt kansen te geven. Want wonen is een recht, geen privilege – en het is de hoogste tijd dat beleid en regelgeving dat weer weerspiegelen.