‘Weg met de SUV!’: een avond op pad met Tyre Extinguishers in Gent

Met guerrilla-acties in Brussel en Gent hekelt Tyre Extinguishers de impact van zware SUV’s in de stad. ‘Neem het niet persoonlijk’, is hun boodschap. Dat valt al eens slecht.

Klokslag middernacht valt in de omgeving van Gent Sint-Pieters de straatverlichting uit. Vier activisten van Tyre Extinguishers reageren verrast. Op die klimaatvriendelijke geste van het paars-groene stadsbestuur hadden ze niet gerekend, maar het komt zowel hun missie als hun veiligheid ten goede. De combinatie van duisternis met sjaals en bivakmutsen is onklopbaar: straks zijn op camerabeelden alleen silhouetten te zien. En ze hebben wel wat te verbergen, want banden van geparkeerde auto’s laten leeglopen is niet onschuldig. ‘We riskeren een GAS-boete’, zegt Stephan. ‘In het slechtste geval worden we administratief aangehouden. Maar dat is niet het grootste risico.’

Wat hebben de klimaatmarsen uitgehaald? Rechtse partijen lachen ons in ons gezicht uit.

Dirk, Tyre Extinguishers

Het echte risico komt van wakkere buren. De try-out begin januari werd afgebroken, toen een woedende ooggetuige uit het raam brulde dat hij naar beneden zou komen om hen mores te leren. Een gewelddadige confrontatie is het laatste wat de Tyre Extinguishers willen.

Tot dusver is het altijd zonder geweld afgelopen, ook tijdens de operatie waarmee de actiegroep zich dit jaar in België op de kaart zette. In de nacht van donderdag op vrijdag 31 maart werden in Brussel en Gent 191 banden van evenveel SUV’s lek gezet. ’s Morgens troffen eigenaars hun ietwat scheefgezakte auto aan met een sticker op de voorruit. ‘Let op – Jouw SUV doodt’, luidt de aanheft van het manifest dat in veertien talen gedownload kan worden.

Tyre Extinguishers, begin vorig jaar in het Verenigd Koninkrijk opgericht, is een populaire franchise. De voorbije maanden moesten SUV’s het ontgelden in Canada, de Verenigde Staten, Zweden, Italië, Oostenrijk, Duitsland, Nederland, Zwitserland, Frankrijk en Tsjechië. ‘Je zult boos zijn,’ staat in de eerste paragraaf van het manifest, ‘maar vat het niet persoonlijk op.’ Waarna een requisitoir volgt tegen Sports Utility Vehicles, met hun hoge CO2-uitstoot en het gevaar voor zwakke weggebruikers als belangrijkste aanklachten. Nogal wat gedupeerde eigenaars namen het toch persoonlijk op. Na vorige acties droop de wraakzucht van de sociale media. Knieschijven verbrijzelen, gromde iemand op Twitter.

Fietspomp

De vorige keer konden ze met twee ploegen uitrukken, deze oproep heeft slechts vier activisten op de been gebracht, net genoeg voor één ploeg. Het zijn dertigers en veertigers, mannen. Stephan, Dirk, Marc en Matthias, de schuilnamen werden verzonnen in het café waar we vooraf hadden afgesproken. Er zit een ambtenaar tussen, naast een gezondheidswerker, een bioboer en een IT’er. Principiële en persoonlijke motieven wemelen door elkaar. Matthias woont met jonge kinderen in een buurt waar zware terreinwagens en pick-ups de straten onveilig maken. Diezelfde kinderen moeten straks de klimaatrekening betalen, werpt Dirk op.

Ontgoocheling over de impact van zachte klimaatacties is een gedeeld gevoel. ‘Wat hebben de klimaatmarsen uitgehaald?’ vraagt Dirk retorisch. ‘De rechtse partijen lachen ons in ons gezicht uit.’ Rond de tafel zit heel wat activistische ervaring. Matthias trok meermaals een week naar Duitsland om bossen en dorpen te verdedigen tegen oprukkende bruinkoolmijnen of luchthavens. ‘Erg inspirerend’, zegt hij. ‘Er komen activisten uit heel Europa op af. Ik heb er geleerd hoe belangrijk het is om methodes te combineren. Zachte zoals betogingen, maar ook hardere zoals wat we met Tyre Extinguishers doen.’

Uiteraard hebben ze al deelgenomen aan acties van Extinction Rebellion. Kruis- punten of autowegen bezetten om onze ver- slaving aan fossiele brandstoffen aan te klagen, ze zijn er helemaal voor. ‘Maar Tyre Extinguishers staat daar los van’, zegt Stephan. ‘Extinction Rebellion distantieert zich zelfs van onze acties, autobanden lek zetten past niet bij hun concept van geweldloosheid.’ Zelf zien ze er geen graten in. ‘Wij gebruiken geen messen, hè. Onze actie is makkelijk omkeerbaar, met een degelijke fietspomp kun je zonder veel moeite een autoband oppompen. De sticker dient niet alleen om onze boodschap uit te dragen, maar ook om de chauffeur te waarschuwen zodat hij zijn auto niet beschadigt door met een lekke band te starten.’

Een tweede bezwaar hoor je ook in kringen van medestanders: dit soort acties sorteert een averechts effect. Je wint geen burgers voor de klimaatzaak door ze in de gordijnen te jagen. ‘We hebben het niet op die individuele autobezitters gemunt’, zegt Matthias. ‘Het is ons om impact te doen. Dat lukt behoorlijk goed, al onze vorige acties haalden de media, met letterlijke citaten uit ons manifest. De eigenaars met hun lekke band zien we als collateral damage in een veel grotere strijd. De overheid, de constructeurs – dat zijn onze doelwitten. Het gaat om beleid: SUV’s moeten zwaarder belast worden, Europa moet een reclameverbod opleggen, lokale overheden moeten dit soort wagens uit de binnenstad bannen.’

Eigenaars met hun lekke band zien we als collateral damage in een veel grotere strijd.

Matthias, Tyre Extinguishers

Maar Matthias voelt ook niet veel medelijden met de eigenaars. ‘Hun ongemak is klein bier vergeleken met de sociale, economische en milieuschade in het zuiden door de ontginning van grondstoffen voor de productie van deze voertuigen. En wat met de uitlaatgassen en verkeersonveiligheid die hun keuze veroorzaakt?’

Inspiratie vonden ze bij Andreas Malm, de Zweedse professor ecologie en activist die in het boek How to Blow Up a Pipeline argumenteert dat de urgentie van de klimaatzaak radicaal en desnoods gewelddadig activisme wettigt. ‘Best mogelijk dat er geen draagvlak voor onze acties bestaat’, zegt Stephan. ‘Maar soms kun je niet wachten op een draagvlak, anders had Gent trouwens nooit een mobiliteitsplan gekregen.’ De Tyre Extinguishers zijn vergelijkbaar met de klimaatklevers, die hun punt maken door zich in musea aan werken van oude meesters vast te lijmen. ‘Ik sympathiseer met hun acties,’ zegt Stephan, ‘maar ik verkies SUV’s als doelwit omdat het verband met klimaatdirecter is. En het is leuk om te doen.’

Peulvruchten

De vier lopen de verduisterde Koning Albertlaan op, gezellig babbelend op gedempte toon. Niks verdachts, vrienden op de terugweg van een avondje bowlen. Ze lopen onverschillig langs enkele potentiële doelwitten, waaronder een knalrode Nissan Navara-pick-up die nochtans om aandacht schreeuwt. Te veel camera’s en passage hier, bovendien moeten ze nog warmlopen.

Pas in de Sportstraat worden de posities ingenomen. Stephan en Dirk staan op de uitkijk, Marc doet de ventielen, Matthias de stickers. Streven naar perfectie, ooit de slogan van een Japanse constructeur, is ook hier het parool. Het volstaat niet om de dop van een ventiel te draaien, de nippel moet ingedrukt blijven terwijl de Tyre Extinguishers zich uit de voeten maken. Gedroogde peulvruchten komen daarbij goed van pas. Bij vorige acties waren groene linzen geen onverdeeld succes, net iets te veel variatie in het formaat. Vandaag wordt met mungbonen uit Stephans voorraadkast geëxperimenteerd.

Eerste hit is een Volvo XC40, een populair model zoals zal blijken. Het duurt geen dertig seconden en de band rechtsachter loopt leeg. Maar de luide ‘psssht’ was niet de bedoeling. Stephan kijkt schichtig naar de ramen op de eerste verdieping. Het blijft donker, maar hij wil geen risico nemen en jaagt iedereen vooruit, zonder halt te houden bij de BMW X5 twee parkeerplaatsen verder.

Een Audi van de Q-familie zakt langzaam en onhoorbaar scheef. Marc heeft de techniek met de mungbonen in de vingers. Een Land Rover Discovery, een VW Tiguan en een Peugeot 2008, ze gaan een na een fluisterstil voor de bijl. Toch blijft Stephan op zijn hoede. Op het kruispunt met de Patijntjesstraat, 50 meter verder, is een vrouw op dit nachtelijke uur de ramen van haar bel-etage aan het lappen. Ze heeft niks in de gaten, maar de volgende Volvo laat hij toch liever passeren. Vorige keer hebben ze een spannend moment beleefd. Een eigenaar kwam de hoek om, afstandsbediening in de hand. Het ventiel stond al open, voor de sticker hadden ze geen tijd meer. ‘Hij heeft het geluid van de leeglopende band gehoord en ons zien weglopen’, zegt Stephan. ‘Gelukkig zonder de link te leggen.’

Urban jungle

Sports Utility Vehicles, afgeleid van 4×4-terreinwagens, zijn sinds de eeuwwisseling aan een spectaculaire opmars bezig. In 2011 bedroeg het marktaandeel in ons land al 11,5 procent. Vorig jaar was 49,3 procent van alle nieuwe inschrijvingen van het SUV-type, zo blijkt uit cijfers van Febiac. De automobielfederatie maakt een opsplitsing in zwaar, medium en klein. In die laatste categorie zitten de crossovers, een kruising tussen een SUV en een traditionele sedan. Die grijze zone plaatst de Tyre Extinguishers voor moeilijke keuzes. Deze keer zaait een Alfa Romeo Stelvio verdeeldheid. Marc zit al geknield bij het wiel, maar uiteindelijk valt het dubbeltje naar de andere kant. Te weinig SUV, liever meteen door naar VW Touareg wat verderop. Het marktaandeel blijkt vanavond niet uit het straatbeeld, voor elke SUV staan er tien gewone auto’s geparkeerd. Kanttekening: opritten vallen buiten de actieradius van Tyre Extinguishers, en niemand weet wat er achter de garagepoorten schuilt.

Ik sympathiseer met klimaatklevers, maar bij SUV’s is het verband met klimaat directer. En het is leuk om te doen.

Stephan, Tyre Extinguishers

In de Aaigemstraat wacht een Mercedes EQS. Volledig elektrisch, maar dat is voor de TE-activisten geen vrijbrief. ‘We vinden elektrificatie een goede zaak,’ zegt Matthias, ‘maar niet op de Belgische manier. De fiscaliteit van de bedrijfswagen stimuleert de verkoop van veel te zware elektrische auto’s. Materiaal, batterijen, energie-efficiëntie, slijtage van het wegdek – de hele milieuwinst gaat zo verloren. Het ligt ook aan de constructeurs: zij verkopen veel liever dure SUV’s dan zuinige stadswagens, want daarmee verdienen ze een grotere marge.’

Febiac relativeert de klimaat- en milieu-impact van de SUV. Afgeleid van terreinwagens? Zeker, maar 90 procent is uitgerust met tweewielaandrijving. Kleine en middelgrote modellen hebben dezelfde zuinige motoren als een sedan, grotere SUV’s zijn vaak plug-inhybrides. Woordvoerder Christophe Dubon wijst bovendien op het verdringingseffect: de SUV heeft de even zware monovolumes van de kaart geveegd.

Autofiscaliteit

Tobias Denys, specialist duurzame mobiliteit bij VITO/EnergyVille, is niet zeker of de methode van Tyre Extinguishers hout snijdt. ‘Maar ze kaarten wel een reëel probleem aan’, zegt hij. ‘De BMW X5 en de Mercedes GLE, twee van de populairste plug-inhybride bedrijfswagens, wegen meer dan tweeënhalve ton. Zowel qua materiaalverbruik, energie-efficiëntie als verkeersveiligheid is dat waanzin. Het ergste is dat de hele elektrificatie via dat segment wordt uitgerold. In topmodellen zoals de Tesla X of de Audi Q8 e-Tron zit een batterijpakket van zo’n 800 kilo, bijna het gewicht van een kleine stadswagen.’

Denys werkt bij VITO/EnergyVille aan Ecoscore, een duurzaamheidslabel dat de volledige levenscyclus (LCA) van auto’s moet omvatten, inbegrepen de productie van grondstoffen en recyclage. Overheden moeten volgens hem dringend sturend optreden. Gewicht als criterium voor autofiscaliteit, een spoor dat het Waals Gewest al volgt, is daarbij een no-brainer.

Daar zijn de vier Tyre Extinguishers het roerend mee eens. Ze hebben een tandje bijgezet, ook Dirk heeft een greep uit de pot mungbonen gedaan. Na een klein uur staat de teller op dertig wagens. Op de terugweg zien ze hun kans schoon om de knalrode pick-up op de Koning Albertlaan alsnog te scoren. Marc en Dirk tonen hun handen, letterlijk vuilgemaakt voor de klimaatzaak. Ze springen op hun fiets, waaieren uit in verschillende richtingen. Stephan stuurt vandaag nog een Telegram-bericht naar de community om de website te updaten. Enkele uren later zullen nieuwssites melden dat Tyre Extinguishers weer heeft toegeslagen: in de buurt van Gent Sint-Pieters zijn de banden van een tiental SUV’s leeggelopen. Het waren er 31 om precies te zijn.